خبرگزاری دید: هجدهم دسامبر، روز جهانی مهاجران، فرصتی است برای بازاندیشی سرنوشت میلیونها انسانی که ناخواسته از خانه و سرزمین خود جدا شدهاند.
در میان همه بحرانهای مهاجرتی جهان، وضعیت مهاجران افغانستانی، جایگاهی ویژه و در عین حال تلخ دارد؛ بحرانی که ریشه در دههها جنگ، ناامنی، فروپاشی اقتصادی و محدودیتهای گسترده اجتماعی دارد و امروز بیش از هر زمان دیگری، ابعاد انسانی آن نادیده گرفته میشود.
افغانستان در سالهای اخیر، بهویژه پس از تحولات سیاسی اخیر، با مجموعهای از بحرانهای همزمان مواجه بوده است؛ از فقر فراگیر و بیکاری گسترده گرفته تا انسداد مسیرهای آموزشی و شغلی، بهویژه برای زنان.
در چنین شرایطی، مهاجرت برای بسیاری از شهروندان افغانستان نه انتخابی آگاهانه، بلکه آخرین راه برای بقا بوده است.
خانوادههایی که داراییهای اندک خود را فروختهاند، کودکانشان را از مکتب جدا کردهاند و با امیدی شکننده، راهی مسیرهای ناامن مهاجرت شدهاند.
در این میان، زنان و کودکان افغانستانی بیشترین آسیب را متحمل میشوند. زنانی که با محدودیتهای شدید اجتماعی و اقتصادی مواجهاند، اغلب در کشورهای میزبان نیز با تبعیض، ناامنی شغلی و نبود حمایتهای قانونی روبهرو میشوند.
کودکان مهاجر، چه آنهایی که همراه خانواده هستند و چه کودکانی که بهتنهایی مهاجرت میکنند، در معرض خطر کار اجباری، محرومیت از تحصیل، سوء استفاده و آسیبهای روانی قرار دارند.
نسلی که میتوانست آینده افغانستان را بسازد، امروز در حاشیه جوامع میزبان، بدون دسترسی پایدار به آموزش و حمایت، در حال فراموش شدن است.
نگرانکنندهتر آنکه در ماهها و سالهای اخیر، اخراج و بازگرداندن اجباری مهاجران افغانستانی از برخی کشورها شدت گرفته است.
این بازگرداندنها اغلب بدون در نظر گرفتن شرایط امنیتی، اقتصادی و انسانی داخل افغانستان انجام میشود.
برای بسیاری از مهاجران، «بازگشت» به معنای بازگشت به خانه نیست، بلکه مواجهه دوباره با فقر، بیکاری، ناامنی و در مورد زنان، محدودیتهای جدی بر زندگی فردی و اجتماعی است.
چنین سیاستهایی نهتنها با اصول حقوق بشری در تعارضاند، بلکه میتوانند به تشدید بیثباتی منطقهای نیز بینجامند.
روز جهانی مهاجران یادآور این واقعیت است که مهاجرت صرفاً یک مساله آماری یا امنیتی نیست، بلکه پدیدهای عمیقاً انسانی است.
مهاجران افغانستانی نباید بهعنوان «بار اضافی» یا «تهدید» دیده شوند. آنها قربانی شرایطیاند که بخش بزرگی از آن خارج از کنترلشان بوده است.
برخورد انسانی، دسترسی به خدمات پایه، فرصتهای آموزشی و حمایتهای قانونی، نه امتیاز، بلکه حداقل حق آنان است.
در نهایت، مسوولیت وضعیت مهاجران افغانستانی تنها بر دوش کشورهای همسایه یا میزبان نیست.
جامعه جهانی، نهادهای بینالمللی و بازیگران تأثیرگذار باید سهم خود را در کاهش ریشههای مهاجرت، حمایت از مهاجران و جلوگیری از بازگرداندنهای اجباری ایفا کنند.
اگر امروز به صدای مهاجران افغانستانی گوش داده نشود، فردا هزینه این بیتوجهی، نهتنها بر دوش آنان، بلکه بر دوش کل منطقه و جهان خواهد بود.
گزارش: زهرا حسینی