بحرانهای فراتر از جنگ؛ نگاهی به وضعیت افغانستان در شاخص صلحجهانی
خبرگزاری دید: شاخص صلح جهانی، که یکی از معتبرترین ارزیابیها درباره وضعیت صلح در کشورهای مختلف است، کشورهایی که در آن جایگاههای پایین دارند را فقط به دلیل جنگهای مسلحانه ارزیابی نمیکند، بلکه به عواملی چون امنیت اجتماعی، وضعیت اقتصادی، سطح نظامیشدن و حقوق بشر نیز توجه دارد. افغانستان در این شاخص بهدلیل بحرانهای فراتر از جنگ، همچنان در جایگاههای پایین قرار دارد.
افغانستان در حالی که هنوز از زخمهای عمیق جنگ و درگیریهای بیپایان رنج میبرد، اکنون با بحرانهای دیگری مواجه است که به مراتب پیچیدهتر و عمیقتر از خشونتهای نظامی است. کشورهایی که در شاخصهای جهانی صلح در رتبههای پایین قرار دارند، معمولاً فقط با چالشهای نظامی روبهرو نیستند، بلکه بحرانهایی اجتماعی، اقتصادی و انسانی را نیز تجربه میکنند که به شدت به وضعیت کلی کشور آسیب میزنند. افغانستان نمونهای بارز از چنین شرایطی است.
با وجود کاهش درگیریهای نظامی در مقایسه با سالهای گذشته، بر اساس گزارش موسسه اقتصاد و صلح (IEP) که به تازگی منتشر شده است، افغانستان همچنان در زمره کشورهای ناامن جهان قرار دارد. این مسأله به وضوح نشاندهنده آن است که کاهش خشونتهای مستقیم بهویژه در سطح شهری، لزوماً به معنی بهبود شرایط کلی کشور نیست. مشکلاتی مانند بحران اقتصادی، معضلات اجتماعی و ضعف در ارائه خدمات عمومی، کشور را در وضعیت بحرانی قرار داده است که در کنار تحولات سیاسی و تغییرات مداوم، یافتن راهحلهای پایدار برای آن را دشوارتر میسازد.
یکی از اصلیترین چالشهای افغانستان در حال حاضر، بحران اقتصادی است که به دلیل کاهش کمکهای بینالمللی، تحریمها و محدودیتهای اقتصادی ناشی از مدیریت طالبان به وجود آمده است. این بحران باعث شده تا نرخ بیکاری به شدت افزایش یابد و بسیاری از افغانها برای تأمین نیازهای اولیه خود با مشکلات عدیدهای روبهرو شوند. علاوه بر این، کاهش تولید ناخالص داخلی و عدم دسترسی به منابع مالی خارجی برای توسعه زیرساختها، توانایی کشور برای بازسازی و بهبود وضعیت معیشتی مردم را بهشدت محدود کرده است.
از سوی دیگر، نظام سلامت افغانستان در وضعیت بحرانی قرار دارد. کاهش کمکهای بشردوستانه و عدم تأمین منابع مالی کافی برای ارائه خدمات پزشکی، کشور را با بحرانهای بهداشتی مواجه کرده است. طبق گزارشهای جهانی، حتی سازمان جهانی بهداشت نیز اعلام کرده که به دلیل کمبود بودجه، ۸۰ درصد از خدمات خود در افغانستان را کاهش داده است. این وضعیت باعث شده که مردم افغانستان، بهویژه در مناطق دورافتاده، از خدمات درمانی و بهداشتی اولیه نیز محروم شوند.
از دیگر مسائلی که وضعیت افغانستان را به یک بحران انسانی تبدیل کرده، محدودیتهای اجتماعی بهویژه برای زنان و دختران است. با به قدرت رسیدن طالبان، بسیاری از حقوق اجتماعی زنان و دختران بهویژه در زمینههای آموزشی و شغلی به شدت محدود شده است. مدارس دخترانه در بسیاری از مناطق بسته شده و زنان از بسیاری از حقوق اساسی خود محروم شدهاند. این محدودیتها نه تنها بر رفاه فردی زنان تأثیر گذاشته، بلکه باعث ایجاد شکافهای اجتماعی و فرهنگی در جامعه شده است.
مهاجرت داخلی و خارجی نیز یکی دیگر از پیامدهای ناامنی و بحرانهای اقتصادی در افغانستان است. با کاهش فرصتهای شغلی و تحصیلی، بسیاری از افغانها بهویژه جوانان، تلاش میکنند که به کشورهای دیگر مهاجرت کنند. افغانستان در حال حاضر یکی از بزرگترین کشورهای تولیدکننده پناهجو در جهان است. این وضعیت فشار زیادی به کشورهای همسایه وارد کرده است و در عین حال، بسیاری از افغانها پس از مهاجرت، با مشکلات جدیدی مانند تبعیض، نژادپرستی و شرایط سخت زندگی در کشورهای مقصد روبهرو میشوند.
افغانستان همچنین با بحرانهای سیاسی و بیثباتی مدیریتی روبهرو است. طالبان در تلاش است تا کشور را تحت سلطه خود درآورد و با توجه به تجارب گذشته، این گروه نمیتواند بهتنهایی کشور را به ثبات پایدار برساند. این گروه همچنان با چالشهای داخلی و خارجی زیادی روبهرو است و در برخی مناطق، مقاومتها و مخالفتهای شدیدتری از سوی گروههای مخالف طالبان وجود دارد.
در نهایت، باید اشاره کرد که مشکلات افغانستان تنها به درگیریهای نظامی محدود نمیشود. شاخص صلح جهانی، که یکی از معتبرترین ارزیابیها درباره وضعیت صلح در کشورهای مختلف است، کشورهایی که در آن جایگاههای پایین دارند را فقط به دلیل جنگهای مسلحانه ارزیابی نمیکند، بلکه به عواملی چون امنیت اجتماعی، وضعیت اقتصادی، سطح نظامیشدن و حقوق بشر نیز توجه دارد. افغانستان در این شاخص بهدلیل بحرانهای فراتر از جنگ، همچنان در جایگاههای پایین قرار دارد.
در این شرایط، افغانستان نیازمند حمایتهای بینالمللی بیشتر است تا از طریق کمکهای اقتصادی، بشردوستانه و دیپلماتیک بتواند به تدریج بحرانهای خود را مدیریت کند. تنها از طریق همکاری جهانی و ایجاد راهحلهای جامع و پایدار میتوان به آیندهای بهتر برای این کشور دست یافت.
نویسنده: سلیمان صابر – خبرگزاری دید