جانگمادانگ؛ اقتصاد سایه در کوریای شمالی
خبرگزاری دید: بازار غیررسمی جانگمادانگ طی سه دهه گذشته به شریان حیاتی معیشت شهروندان کوریای شمالی بدل شده است؛ بازاری که در حاشیه اقتصاد دولتی شکل گرفت، رشد کرد و اکنون با تلاش حکومت برای مهار و ادغام، وارد مرحلهای تازه از تقابل با قدرت سیاسی شده است.
جانگمادانگ عنوان شبکهای از بازارهای غیررسمی در کوریای شمالی است که ریشههای آن به قحطی گسترده دهه ۱۹۹۰ و دوره موسوم به «مارس طاقتفرسا» بازمیگردد.
در شرایطی که نظام توزیع دولتی عملا فروپاشید و حکومت از تامین نیازهای اولیه ناتوان ماند، شهروندان برای بقا به تهاتر کالا و خدمات روی آوردند. این مبادلات ابتدایی، بهتدریج به بازارهایی محلی و سپس به شبکهای سراسری از تجارت غیررسمی تبدیل شد.
با گسترش قاچاق از مرز چین، جانگمادانگها دامنه وسیعتری یافتند و کالاهای مصرفی، مواد غذایی، پوشاک و حتی خدمات مختلف را در بر گرفتند. در این فرآیند، طبقهای نوظهور از ثروتمندان موسوم به «دونجوها» شکل گرفت که با اتکا به سرمایه و ارتباطات خود، به بازیگران اثرگذار اقتصاد غیررسمی و حتی واسطههای نزدیک به دولت تبدیل شدند.
اگرچه این بازارها با الگوی اقتصاد سوسیالیستی کوریای شمالی در تعارض بودند، حکومت کیم جونگ اون در سالهای نخست، برخورد سختگیرانهای با آنها نداشت.
وابستگی بخش بزرگی از جامعه به جانگمادانگ، شبکه گسترده رشوهخواری در سطوح محلی و خطر بیثباتی اجتماعی، موانع اصلی برچیدن ناگهانی این بازارها محسوب میشدند.
در عین حال، ورود کالاهای اطلاعاتی مانند حافظههای USB، تلفن همراه و دیویدی، جانگمادانگ را به تهدیدی برای انحصار اطلاعاتی حکومت تبدیل کرد.
همهگیری کووید نقطه عطف این روند بود. بستن مرزها در سال ۲۰۲۰، استقرار نیروهای غیرنظامی در مناطق مرزی و توقف قاچاق، ضربه سنگینی به شبکههای غیر رسمی وارد کرد. دولت در مرحله بازگشایی، با ایجاد مراکز مبادله تحت نظارت، تلاش کرد فعالیتهای اقتصادی را به چارچوب کنترلشده منتقل کند و اکنون نیز فعالان جانگمادانگ به ادغام در ساختارهای دولتی ملزم شدهاند.
با وجود این، بسیاری از ناظران معتقدند جانگمادانگ بهطور کامل مهارشدنی نیست. همان سازوکارهای فساد اداری و ابتکارهای مردمی که زمینهساز شکلگیری این بازارها شد، احتمالا در آینده نیز به تداوم اقتصاد غیررسمی کوریای شمالی، هرچند در قالبی جدید، منجر خواهد شد.