علل تمايل كابل به روابط گسترده‌تر با اندونیزیا
اکنون سیاست خارجی اندونیزیا تلاش می‌کند تا ایفای نقش بيشتری در سطحی از معادلات منطقه‌ای یا بین‌المللی داشته باشد. در مقابل نيز در چند سال گذشته، کابل خواسته است قدرت‌های منطقه و فرامنطقه‌ای چون چین، ترکیه، امریکا و عربستان در قالب نشست‌های چند جانبه میانجی بین کابل و اسلام‌آباد شوند.
افغانستان از نخستین کشورهایی بود که پس از به پایان رسیدن انقلاب در اندونیزیا، این کشور را به رسمیت شناخت و روابط دیپلماتیک میان دو کشور در سال ۱۹۵۴ رسماً برقرار شد و سفارت افغانستان در جاکارتا گشایش یافت. همچنین با امضای توافقنامه دوستی میان افغانستان _ اندونیزیا «سوکارنو» (نخستين رییس جمهور) در سال ۱۹۶۱میلادی از افغانستان بازدید کرد. همچنين پس از سال ۲۰۰۱ میلادی و سرنگونی طالبان، اندونیزیا روابط دوجانبه بیشتر شده و توافقنامه جدید در بخش‌های سیاسی، تجارتی و فرهنگی امضا شد.
علل سياسی و امنيتی:
راهبردی: اشرف‌غنی احمدزی قبلا پنج حلقه را در سیاست خارجی کشور تعریف کرده بود، حلقه اول همسایه‌ها، حلقه دوم کشورهای اسلامی، حلقه سوم اروپا، امریکا و کانادا، حلقه چهارم آسیا و حلقه پنجم سازمان‌های بین‌المللی. از جمله پنج حلقه کشورهای اسلامی در حلقه دوم قرار دارد و اندونیزیا نیز با توجه به نقش رو به رشد و پررنگ‌تر شدن و همچنين وزنه بزرگترين كشور اسلامی در سیاست خارجی افغانستان از جایگاه مهمی برخوردار است. در این راستا به نظر می‌رسد کابل اکنون تلاش می‌کند از ظرفیت بزرگترین قطب جمعیتی مسلمان و کشور در حال رشد بهره گیرد. در واقع از يک‌سو ثبات استراتژیک در سیاست داخلی و خارجی و تلاش برای رهبری حرکت پرشتاب جنوب شرق آسیا برای رسیدن به جایگاهی شایسته در جهان در كنار واقعیت‌هایی چون نوظهور بودن و یکی از چهار قدرت مهم آینده قاره آسیا، موجب شده كابل به توان و پوتانسیل اندونیزیا توجه بيشتری كند. در بعد ديگر هر چند دولت اين كشور با حذف احزاب تندرو در سال ۲۰۱۷ چون حزب التحریر با امضای فرمان دولت و توجه به اصول پانکاسیلا(ایدئولوژی اندونیزیا) با رفع چالش‌ها و تهدیدات مختلف مسیر توسعه‌یافتگی بدون چالش افراطگرایی را می‌پيمايد. ولی صدها اندونیزیايی در سال‌های گذشته به داعش در سوریه پیوسته بودند که خطر بازگشت آن‌ها به افغانستان نيز همچنان و جود دارد. لذا ممكن است نوعی همكاری امنيتی بين دو كشور نيز، در اين حوزه تقويت گردد.
كمک اندونیزیا در حوزه سياسی و صلح و ثبات در افغانستان:
از يک‌سو بايد گفت در سال‌های گذشته كابل تلاش كرده است تا دفتر سیاسی طالبان افغانستان را در دوحه به کشور دیگری منتقل کند. در واقع در شرایطی که دفتر طالبان در قطر به فعالیت خود ادامه داده و بسیاری از دیدارها با طالبان از راه دفتر دوحه انجام می‌شود، اما با پذيرش «جاكارتا» كابل اميدوار است برای ميزبانی از انتقال دفتر طالبان از کشوری عربی و نزدیک به محل نهادها و حامیان، به کشوری در جنوب شرق آسیا رهبران طالبان حمايت و آزادی عمل پیشین را نخواهد داشت و از دامنه نفوذ بازيگران عربی (رسمي و غير رسمی) در طالبان كاسته مي‌شود.
بسياری در كابل بر اين نظرند كه اندونیزیا به نيكی شرایط توسعه تجارت و سرمایه‌گذاری اندونیزیا را می‌داند و اگر خواستار تجارت و سرمایه‌گذاری و بازسازی حوزه‌های مختلف منطقه آسيای مركزی است می‌تواند از توان ترانزيتی افغانستان نيز بهره گيرد. در اين ميان فرصت‌های سرمایه‌گذاری در افغانستان هم می‌تواند تقویت هرچه بیشتر روابط و همکاری‌ها میان اندونیزیا و افغانستان باشد و افغانستان ظرفیت اتصال کشورهای آسیای مرکزی به کشورهای جنوب آسیا را فراهم كند.
گذشته از اين، اکنون سیاست خارجی اندونیزیا تلاش می‌کند تا ایفای نقش بيشتری در سطحی از معادلات منطقه‌ای یا بین‌المللی داشته باشد. در مقابل نيز در چند سال گذشته، کابل خواسته است قدرت‌های منطقه و فرامنطقه‌ای چون چین، ترکیه، امریکا و عربستان در قالب نشست‌های چند جانبه میانجی بین کابل و اسلام‌آباد شوند. اما هم کوشش‌های چین برای اینکه اسلام‌آباد را به همکاری در روند صلح افغانستان تشویق کند، نتیجه نداده و هم ترکیه، امریکا و عربستان نیز به نظر نمی‌رسد در جهت منافع افغانستان گام برداشته و فشارهایی را بر پاکستان وارد کرد باشند. لذا کابل اکنون می‌کوشد صلح را با میانجی‌گری اندونیزیا و ایجاد کمیته مشترک علما بین سه کشور با محوریت شورای عالی صلح افغانستان به دست آورد. در این نگاه با توجه به هماهنگی قبلی رییس جمهور اندونیزیا در دیدار با رییس جمهور پاکستان برای پایان جنگ در افغانستان و برقراری صلح در این کشور (طرح تشکیل کمیته مشترکی بین علمای سه کشور ) دولت وحدت ملی کوشش می‌کند از حضور سیاسی روز افزون اندونیزیا در صحنه منطقه‌ای و جهانی بهره برد و هم به روند حوزه سياسی و صلح و ثبات در افغانستان كمک كند و هم راه تماسی با طالبان از دالان پاکستان خارج و در اندونیزیای دموکراتیک و میزبان قرار گيرد.
بسترها و علل اقتصادی و اجتماعی:
قبلاً سندهای همکاری در عرصه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی میان افغانستان و اندونیزیا به امضا رسیده بود و در یک سال گذشته اشرف غنی رییس جمهور در دیدار با «جوکو ویدودو» رییس جمهوری اندونیزیا در «جاکارتا» با تقویت روابط تجاری و سرمایه‌گذاری بین دو کشور بحث و تبادل نظر کردند. در این بین گسترش روابط تجارتی میان دو کشور، سرمایه‌گذاری‌های مشترک، ایجاد شورای تجارتی افغانستان – اندونیزیا و برگزاری برنامه‌های مشترک و.. در حالی است که روابط تجارتی بین دو کشور تاکنون سالانه فقط به ۱۶ میلیون دالر می‌رسد. در این ميان در وضعیت نوین روابط به نظر می‌رسد كابل توجه ویژه‌ای به گسترش روابط در این حوزه دارد. در واقع جایگاه اندونیزیا (چهارمین کشور پرجمعیت دنیا ،بزرگ ترین اقتصاد جنوب شرق آسیا در سال ۲۰۱۷ و از کشورهای فعال در عرصه سیاسی و اقتصادی منطقه در شرايطی است که اين كشور سال ۲۰۱۷ را با قدرت آغاز کرده و با بهبود مدیریت مالی و اعتباری و تداوم افزایش صادرات، نگاهی نو به حضور بیشتر در جهان اسلام و منطقه دارد.) در همين راستا از آنجا كه چشم‌اندازهايی در مورد نقش اندونیزیا به عنوان یک اقتصاد برتر آینده جهان (تا سال ۲۰۲۵ جزء ۶ اقتصاد نوظهور دنیا)، تغییر جایگاه، عضویت اندونیزیا در گروه ۲۰، افزایش تولید ناخالص داخلی اندونیزیا به ۷ تریلیون دالر و… موجب شده است تا تمايل به حضور هر چه بيشتر اندونیزيا در افغانستان مد نظر رهبران افغانستان باشد.
علاوه بر اين، در يک دهه گذشته سالانه هزاران پناهجوی افغان کوشش كرده‌اند خود را از راه اندونیزیا به استرالیا برسانند که گاهی صدها تن آنان در آب‌های اندونیزیا غرق نیز شده‌اند. اما با سخت شدن سیاست‌های استرالیا برای پناهجویان و مسدود شدن راه دریا، هزاران پناهجوی افغان در کمپ‌های اندونیزیا حضور دارند و كابل مي‌تواند با گرم شدن روابط کابل – جاکارتا، با اصلاح روند مهاجرت به کشورهای اندونیزیا و استرالیا، جلوگيري از افزایش قاچاق انسان و مرگ مهاجران، حل مشکل پناهجویان و زندانیان افغان در اندونیزیا، اصلاح روند مهاجرت به کشورهای اندونیزیا و استرالیا، جلوگيری از افزایش قاچاق انسان و مرگ مهاجران گام‌هايی را برای حل اين چالش‌ها بردارد.
الگوی جاکارتا:
نخبگان كابل در دولت وحدت ملی معتقدند اندونیزیا در گذشته، مشابهت‌های بسیاری با بحران‌های كنونی افغانستان چون درگيری داخلی، فساد اداری سازمان یافته، فقر گسترده، تجزیه طلبی و… داشت؛ اما اكنون اندونیزيا در یک جامعه میانه‌رو، چند قومی و مذهبی با ارایه آموزش‌های دینی به دور از پرورش افراطگرایی، نبرد با افراطگرایی و تروریزم، اشتغال‌زایی و مبارزه با فقر، کثرت فرهنگی- قومی و وحدت ملی، حل منازعات داخلی، رشد اقتصادی، دستيابی به صلح و ثبات و… از کشورهای موفق جهان است و می‌تواند الگويی مهم برای كابل در گذر از چالش‌های گوناگون باشد.
چشم‌انداز:
آنچه مشخص است بسترهای گوناگونی برای توسعه روابط دوسويه كابل و جاكارتا وجود دارد و دولت افغانستان تلاش می‌كند تا با درک قدرت و توان اندونیزیا از پوتانسيل‌های اين كشور در حوزه‌های گوناگون در جهت حل چالش‌ها بهره برد. در اين رويكرد، كابل می‌كوشد با تشويق افزايش ظرفيت‌های سفارت اندونیزیا در افغانستان، تقويت سفارتش در جاكارتا، توجه به الگوی اندونیزيا در توسعه، انتقال تجربیات در كنار حضور پر رنگ‌تر در صحنه سياسی، صلح و ثبات در افغانستان روابط دو كشور را وارد مرحله نوينی كند.
فرزاد رمضانی بونش
تحليل گر ارشد مسائل افغانستان
منبع : شمس
