فساد اداری در وزارت ترانسپورت؛ وقتی وزیر به ستوه می‌آید
وقتی شخص اول و بزرگترین مقام یک اداره از خود و کارکنانش به‌صورت علنی و در رسانه‌ها شکایت می‌کند، معنایش این است که آب از بالا گل‌آلود است و فساد ریشه عمیق‌تر، قوی‌تر و بالاتر دارد.
فساد اداری پدیده آشنا با مردم و دولت افغانستان است و برای آن عوامل زیادی تعریف شده است. اما چندی پیش، وزیر ترانسپورت و هوانوردی ملکی گفت که به دلیل نبود سیستم الکترونیکی در جمع‌آوری عواید، سالانه ۶۰ تا ۷۰ درصد عواید این وزارت حیف و میل می‌شود.
در کشوری که واقعاً حاکمیت دولتی و نظارت قاطع وجود داشته باشد، حیف و میل شدن ۷۰ درصد عواید یک وزارت‌خانه، فقط «به دهن راست می‌آید» و خیلی تکان‌دهنده است. این خبر را باید جدی گرفت و بر مسئولان لازم است که در راستای حقیقت‌یابی، تشکیل پرونده و عوامل حیف و میل شدن سرمایه‌های ملی اقدام عملی کنند.
در تحلیل این خبر تکان‌دهنده، سه عنصر خیلی اساسی و قابل توجه به‌نظر می‌رسد:
این خبر از زبان شخص وزیر مطرح شده است. وزیر مسئول‌ترین، باپرستیژترین و مهم‌ترین فرد در یک وزارت‌خانه است. وقتی شخص اول و بزرگترین مقام یک اداره از خود و کارکنانش به‌صورت علنی و در رسانه‌ها شکایت می‌کند، معنایش این است که آب از بالا گل‌آلود است و فساد ریشه عمیق‌تر، قوی‌تر و بالاتر دارد. معنی دوم آن، ضعف وزیر از لحاظ اداری و پرستیژ سیاسی وی را نشان می‌دهد. به بیان دیگر، هستند دست‌هایی که به‌عنوان مهره‌های اساسی از قبل در وزارت جابه‌جا شده‌اند و به دلیل داشتن پشتوانه قوی سیاسی از سوی منابع مهم دیگر، وزیر توان مبارزه با آنان را ندارد.
هرچند خیلی مهم و ضرور است که اداره‌های دولتی کشور الکترونیک، بروز و استاندارد شوند. این کار باعث جلوگیری از ضیاع وقت، کاهش فساد اداری، رسیدگی به امور پرونده‌ها و نظم اجتماعی می‌شود؛ اما الکترونیک کردن نظام به‌تنهایی نمی‌تواند روند فساد اداری را آنطور که انتظار می‌رود، کاهش دهد. چون به‌همان اندازه که معیاری کردن سیستم جلو فساد را می‌گیرد، تعهد ملی در این راستا هم نقش دارد. تعهد ملی در راستای مبارزه با فساد را باید تقویت کرد. بایست در افکار کارمندان و شهروندان ذهنیت مبارزه با فساد را ایجاد و تقویت کرد. این امر نیاز به فعالیت فرهنگی و ذهنی دارد. باید اعتراف کرد که در این عرصه کم کار کرده‌ایم و حتی در برخی موارد هیچ فعالیتی نکرده‌ایم.
فساد اداری، فقط در وزارت ترانسپورت خلاصه نمی‌شود. این پدیده، ملی و همگانی است و حتی در خیلی از کشورهای توسعه‌یافته به‌صورت کمی وجود دارد. به بیان دیگر، فساد مثل بی‌عدالتی در همه‌جای دنیا وجود دارد. تا انسان‌ها وجود داشته باشند، نمی‌توان فساد اداری را به صفر رساند و از ریشه قطع کرد، اما شواهد علمی نشان می‌دهد که با داشتن اراده، تعهد، وفاداری به وطن و فعالیت‌های مستمر عملی فرهنگی و عدلی و قضایی می‌توان این مسئله را نزدیک به صفر رساند.
با این‌وجود، اگر اراده واقعی کاهش عمیق فساد اداری در این کشور وجود داشته باشد، باید روی سه عنصر اساسی تمرکز کرد: کار عملی فرهنگی، داشتن تعهد ملی و تطبیق رویه‌های عدلی و قضایی همه‌جانبه؛ در غیر آن، فساد به اژدهای بزرگی تبدیل خواهد شد.
سیدعبدالبصیر مصباح- استاد دانشگاه
