نقش گزارش‌گری تحقیقی در حمایت از منافع ملی

با این تعریف، می‌توان گفت حمایت و رشد روزنامه‌نگاری تحقیقی می‌تواند در راستای تقویت منافع ملی تمام شود. به عبارت دیگر، گزارش‌گری تحقیقی با خصلت افشاگرایا‌نه‌ای که دارد می‌تواند کارکردهای سره از ناسره را جدا کند و روی تبه‌کاران مالی و سیاسی را سیاه گرداند.

روزنامه‌نگاری تحقیقی، پس از ماجرای واترگیت و رسوایی مقام‌های مهم امریکایی اهمیت چند برابر در دنیای رسانه‌ای پیدا کرد. امروز به یکی از ژانرهای بسیار مهم و ضروری در کار روزنامه‌نگاری تبدیل شده است. این روزنامه‌نگاری باعث شده است که مطبوعات بیش از پیش در عرصه‌ نظارت از قدرت و نمایندگی از مردم در راستای تحکیم مردم‌سالاری فعالیت کند. به‌ همین دلیل در کشورهای دمکراتیک جهت تحکیم حکومت‌داری خوب از روزنامه‌نگاری پژوهشی استقبال به جا و مورد قبول صورت می‌گیرد.
بی‌تردید، این نوع ژورنالیزم کاکردهای متفاوت و اثربخش بسیار دارد که یکی از این کارکردها، رسیدن به واقعیت‌های نگفته‌شده، ماجراهای پنهان و عوامل پشت پرده رویدادهای خرد و بزرگ است. در واقع، روزنامه‌نگار تحقیقی با کنکاش تمام با استفاده از این نوع ژانر در صدد کشف حقایق و عواملی پنهانی است که دست در فساد، بی‌بندوباری‌ها و ناملایمات دارد. در این نوشتار، رابطه‌ مستحکم آن با منافع ملی به‌ بحث گرفته می‌شود. به بیان دیگر، نویسنده می‌کوشد تا نقش روزنامه‌نگاری تحقیقاتی را در حمایت از منافع ملی در افغانستان به بررسی بگیرد.
هرچند در ادبیات حقوقی بسیاری از کشورها، منافع ملی مانند سایر مولفه‌های انتزاعی تعریف همه‌پذیری نشده است، اما در کل، آن‌چه هویت‌های جمعی یک کشور بر سر ارزش‌های ملی و همگانی توافق نظر داشته باشد و آسیب‌‎زنی به پدیده‌ مورد توافق، آسیب به عموم مردم یک کشور باشد؛ منافع ملی یا منافع عمومی خوانده می‌شود. درواقع، صیانت از دارایی‌های عمومی یا بیت‌المال، حفظ ارزش‌های ملی، دفاع از تمامیت ارضی و… جزئی از منافع عمومی به‌حساب می‌رود.
با این تعریف، می‌توان گفت حمایت و رشد روزنامه‌نگاری تحقیقی می‌تواند در راستای تقویت منافع ملی تمام شود. به عبارت دیگر، گزارش‌گری تحقیقی با خصلت افشاگرایا‌نه‌ای که دارد می‌تواند کارکردهای سره از ناسره را جدا کند و روی تبه‌کاران مالی و سیاسی را سیاه گرداند. برای نمونه، فساد اداری سازمان‌یافته و یا هم کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر در کشور از پروسه‌های بزرگی است که منافع عمومی را در افغانستان تحت تاثیر قرار داده است. اما واقعاً دست‌اندرکاران فساد در اداره‌های دولتی کشور چه کسانی هستند و با استفاده از کدام تاکتیک‌ها، چه زمانی و چه‌گونه فسادهای بزرگ مالی را انجام داده‌اند و انجام می‌دهند؟ این پرسش‌های مهم را در کنار سایر اداره‌های عدالی و قضایی و مقام‌های مسئولی، خبرنگاران تحقیقی نیز می‌توانند مورد کنکاش قرار دهند و از راه‌های ممکن پاسخ‌های حقیقی را دریابند.
از آن‌جایی‌که افغانستان در عرصه‌ فساد اداری و سایر پروسه‌هایی که باعث تضعیف منافع عمومی می‌شود قرار دارد، توجه ساختارمند به روزنامه‌نگاری تحقیقی، در این راستا می‌تواند کمک خوبی به روند مبارزه با فساد و سایر عواملی که منافع عمومی را به خطر مواجه می‌سازد؛ تلقی شود.
هرچند روزنامه‌نگاران تحقیقی جدا از مقام‌های دولتی و جهت نقد آنان قلم و قدم بر می‌دارند، اما حمایت از دمکراسی، آزادی بیان و تقویت فرهنگ حق دسترسی به اطلاعات می‌تواند به ‌صورت غیر مستقیم این نوع خبرنگاری را حمایت و تقویت کند.
با مطالبی که مطرح شد که می‌توان گفت که در شرایط حاضر، خبرنگاری تحقیقاتی از ضرورت‌های جدی دولت و مردم افغانستان به‌حساب می‌آید، به‌همین دلیل باید به آن به‌عنوان یک ضرورت ملی نگاه کرد.
سیدعبدالبصیر مصباح؛ استاد دانشگاه بغلان و پژوهشگر ارتباطات