عمران خان می‌تواند روند صلح افغانستان را پیچیده کند؟
علی‌رغم درخواست مکرر مقامات بلندپایه امریکایی که حکومت پاکستان تماس با ستیزه‌جویان را قطع و ارتباطات سازمان‌های اطلاعاتی را با گروه‌های افراطی متوقف کند، این اتفاق رخ نداد – هدفی که مقامات جمهوری‌خواه و دمکرات با موفقیت اندک چندین سال تعقیب کرد.
مقامات (امریکایی) گفته‌اند که ظهور عمران خان – یکی از ستاره‌های سابق کریکت که احتمالاً رهبر آینده پاکستان است – می‌تواند با از بین بردن روابط تیره بین یگانه ملت اسلامی هسته‌ای و دولت ترامپ، مذاکرات جدید بین دیپلمات‌های امریکایی و طالبان را در مورد پایان دادن به جنگ در افغانستان پیچیده‌تر کند.
تنش بین پاکستان و ایالات متحده در ماه جنوری تشدید شد، زمانی که دولت ترامپ تقریباً تمام کمک‌های امنیتی امریکا را به اسلام‌آباد متوقف کرد.
اما این روابط ممکن توسط عمران خان، کسی که از جنگ ۱۷ ساله طالبان در افغانستان حمایت و آن را توجیه کرد، وخیم‌تر شود.
وی همچنین ایالات متحده را متهم به بی‌توجهی در استفاده از حملات هواپیماهای بدون سرنشین بالای افراطی‌های مظنون در پاکستان کرده و گفته که این حملات باید متوقف شود.
آقای خان به مناسبت پیروزی‌اش در انتخابات، هفته گذشته در سخنرانی خود احساسات جدی ضد امریکایی خود را حد اقل با « پُس- پُس » بیان کرد.
آقای خان گفته بود:« ما با ایالات متحده می‌خواهیم روابط دو جانبه داشته باشیم. تا به امروز، این روابط یکجانبه بوده است – ایالات متحده فکر می‌کند به ما کمک می‌کند تا در جنگ آن‌ها مبارزه کنیم.»
دیپلمات‌های امریکایی به تازه‌گی در بر عکس سیاست طولانی مدت خود و بدون حضور مقامات دولتی افغانستان با نماینده‌گان طالبان در قطر گفت‌وگو کردند. این امر تغییر قابل توجهی در استراتژی امریکا در مورد طالبان در افغانستان بود. تحلیلگران می‌گویند حالا با پیروزی آقای خان، پاکستان می‌تواند نقش تخریب‌کننده در روند صلح بازی کند.
«شمیلا چودهری» يکی از مقامات سابق وزارت امور خارجه امریکا و کاخ سفيد که در دوران حکومت اوباما مسایل پاکستان را تحت نظر داشت، گفته است:« امريکا در حال حاضر به پاکستان اهميت زيادی نمی‌دهد، ولی اين مسئله بالا خواهد گرفت.»
وی افزوده است:« خان و نظامیان پاکستانی از این کشور می‌خواهد تا نقش قوی در شکل دادن آینده افغانستان داشته باشد. من فکر نمی‌کنم که ایالات متحده از پاکستان بخواهد نقش مهمی داشته باشد.»
«لورل میلر» یکی از کارشناسان ارشد سیاست خارجی شرکت «رند» و مقام بلندپایه وزارت امور خارجه که مسئولیت افغانستان و پاکستان را در دولت‌های اوباما و ترامپ داشت، گفته است:« ایالات متحده اگر نیاز به همکاری پاکستان نداشته باشد، به موافقت آن نیاز دارد.»
مقامات حکومتی (امریکا) و تحلیلگران مستقل نسبت به این که آقای خان در موضوعاتی که واشنگتن در حال حاضر در مورد پاکستان نگران آن است، تردید کرده‌اند؛ موضوعاتی چون گروه‌های افراطی، رشد تدریجی زرادخانه هسته‌ای (راولپندی) و همچنین افغانستان.
این‌ها حوزه فعالیت‌های سازمان‌های نظامی و اطلاعاتی قدرتمند پاکستان است که منتقدان می‌گویند انتخابات را به نفع آقای خان تحت تاثیر خود قرار داد. آقای خان هنوز در حال تلاش برای جمع‌آوری حمایت کافی برای تشکیل یک ایتلاف اکثریت در پارلمان است، اما رسانه‌های پاکستانی او را به عنوان نخست‌وزیر در انتظار می‌خوانند.
آقای میلر می‌گوید:« عروج او (خان) تاثیر کمی بر روابط امریکا و پاکستان خواهد داشت. وضعیت افغانستان و مسایل هسته‌ای به شدت توسط ارتش کنترول می‌شود.»
وزارت خارجه (امریکا) پیوسته به پیروزی آشکار آقای خان پاسخ داده است.
«هیدر ناورت» سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا هفته گذشته در بیانیه‌ای که خشونت در مراکز رای‌گیری و اتهامات انتخابات را محکوم کرد، گفته بود:« ایالات متحده نتایج انتخابات دیروز را در پاکستان یادداشت گرفته است.»
تحلیلگران گفته‌اند:« بخش عمده‌ای از آنچه که در طول دو دهه گذشته این متحدان متمادی را نگه داشته است، دیگر به عنوان اولویت اصلی نیست.»
القاعده که زمانی در مناطق قبیله‌ای پاکستان در امتداد مرز افغانستان تهدیدی بود، دیگر نیست.
بر اساس بنیاد دفاع از دمکراسی «لانگ وار جورنال»، ایالات متحده کمتر از ۱۰ حمله توسط هواپیماهای بدون سرنشین در پاکستان انجام داده است، کمتر از ۱۱۷ بار در سال ۲۰۱۰ میلادی.
در عین حال، شمار نیروهای امریکایی در افغانستان از بیش از ۱۰۰ هزار نفر در اوج جنگ یک دهه قبل به حدود ۱۵ هزار نفر کاهش یافته است. پنتاگون برای انتقال تجهیزات جنگی خود متکی بر پاکستان بود، اما اکنون بسیار کمتر وابسته است.
حتی قبل از این که نیروهای نظامی و اطلاعاتی امریکا رد اسامه بن لادن را در پاکستان بزنند و در سال ۲۰۱۱ او را از بین ببرند، مقامات امریکایی سازمان اطلاعات نظامی و امنیتی پاکستان را به دلیل پناه دادن و یا نادیده گرفتن ستیزه‌جویان سرزنش کردند.
«ست جونز» رییس پروژه تهدیدات بین‌المللی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در واشنگتن، گفته است:« دو طرف خیلی کم نسبت به دو دهه گذشته به یکدیگر نیاز دارند.»
در زمان دولت ترامپ، پیشرفت روابط دو کشور کم بوده، چنانچه ترامپ در ماه جنوری ۱٫۳ میلیارد دالر کمک سالیانه را به پاکستان به حالت تعلیق درآورد – یک توقف یک‌طرفه که نشانه قابل ملاحظه‌ای ناامیدی واشنگتن از کشوری بود که سخت‌گیری بالای شبکه‌های تروریستی فعال را در آن کشور رد کرد-.
این تصمیم، سه روز بعد از آن اتخاذ شد که ترامپ در توییتی از پاکستان شکایت کرد و گفت این کشور چیزی جز «دروغ و فریب» به ما نداده و آن کشور را متهم به پناه دادن تروریستانی کرد که امریکا در افغانستان شکار می‌کند.
تعلیق کمک‌ها پس از پیروزی ترامپ خیلی سریع روابط ( ایالات متحده را )با پاکستان وخیم کرد. اما این امر چندین شکاف قبلی بین کشورها بر نقش پاکستان به عنوان پناهگاه گروه‌های تروریستی را بازتاب داد – نقشی که پس از حملات تروریستی سپتمبر ۲۰۰۱، روابط بالا و پایین اسلام‌آباد و واشنگتن را زهرآلود کرده بود.
مقامات دولتی (امریکا) در آن زمان تأکید کردند که این تعلیق موقت است و اگر پاکستان رفتار خود را تغییر دهد، می‌تواند برداشته شود.
علی‌رغم درخواست مکرر مقامات بلندپایه امریکایی که حکومت پاکستان تماس با ستیزه‌جویان را قطع و ارتباطات سازمان‌های اطلاعاتی را با گروه‌های افراطی متوقف کند، این اتفاق رخ نداد – هدفی که مقامات جمهوری‌خواه و دمکرات با موفقیت اندک چندین سال تعقیب کرد.
مقامات وزارت خارجه امریکا روز سه‌شنبه گفته‌اند:« بخش عمده‌ای از کمک‌های اختصاص داده شده برای پاکستان در حال حاضر در جای دیگر اختصاص داده شده است.»
چندین نقطه روشن در روابط وجود دارد. در سپتمبر سال گذشته، با کمک سازمان اطلاعاتی امریكا، نیروهای کماندوی پاكستان یک زن امریکایی را به نام «كیتلان كولمن» با شوهر کانادایی‌اش «جاشوا بویل» و سه فرزندش نجات دادند.
اما تحلیلگران و دیپلمات‌ها معتقدند، احتمال دارد آقای خان پاکستان را به حوزه در حال گسترش چین نزدیک‌تر سازد، همسایه‌ای که او(عمران خان) از آن به عنوان یک الگو به طور قابل توجهی ستایش کرده و اسلام‌آباد به طور فزاینده‌ای برای کمک به اقتصاد ضعیف‌اش به آن متکی است.
هفته گذشته، حزب عمران خان – ظاهراً برای اولین‌بار – به زبان چینی توییتی را در باره «تقویت و پیشرفت» روابط با چین، نشر کرد.
این که آیا ارتباط در کانال‌های دیپلماتیک و امنیتی – سنتی باقی می‌ماند یا به سمت قلمرو دیپلماسی شخصی ترامپ پیش می‌رود، هنوز نامشخص است.
«ویکرام سینگ» یکی از مقامات پیشین وزارت امور خارجه و دفاع در دولت اوباما که یکی از همکاران ارشد در «مرکز پیشرفت امریکا» است، گفته است:« من فکر می‌کنم ترامپ و عمران خان خوب با هم کنار می‌آیند، اگر این فرصت را پیدا کنند.»
آقای سینگ افزوده است:« هر کشوری از وابستگی مداوم نسبت به دیگران می‌رنجد. اما در نهایت، ایالات متحده و پاکستان نیاز به پیدا کردن راه‌های همکاری با وجود عدم اعتماد عمیق دارند.»
منبع: نیویارک تایمز
نویسنده: اریک اشمیت
برگردان: طاهر مجاب
