وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت طالبان اعلام کرده که در دو ماه اخیر، شش دانشجو را به اتهام ترویج «افکار انحرافی الحاد» بازداشت کرده است؛ اتهامی مبهم که نگرانیها درباره سرکوب آزادی اندیشه و بیان در افغانستان را افزایش داده است.
سخنگوی این وزارت، بدون اشاره به نام دانشگاه یا هویت بازداشتشدگان، گفته است که این افراد از مدتی پیش تحت نظارت بوده و پس از جمعآوری «اسناد کافی» بازداشت شدهاند. حکومت طالبان مدعی است این بازداشتها در چارچوب مقابله با «تهاجم فکری غرب» صورت گرفته و برخی دیگر از «مبلغان فکری» نیز هدف قرار گرفتهاند.
با این حال، عدم شفافیت در روند قضایی و تعریف گسترده و غیرحقوقی از مفاهیمی مانند «الحاد» یا «انحراف فکری» باعث شده نهادهای مدنی و حامیان حقوق بشر این اقدامات را ناقض آزادیهای پایهای در محیطهای علمی بدانند.
در کنار بازداشتهای مشابه در حوزه رسانه، این اقدامات نشاندهنده گسترش دامنه کنترل فکری حکومت موقت طالبان بر جامعه، بهویژه در میان جوانان تحصیلکرده است.
تحلیلگران میگویند، در غیاب نهادهای مستقل حقوقی، خطر آن وجود دارد که مفاهیم فکری و اعتقادی به ابزار سرکوب سیاسی و اجتماعی تبدیل شوند.
همزمان با تضعیف نهادهای دانشگاهی و فشار بر دانشجویان، این روند میتواند به فرار مغزها، سکوت اجباری نخبگان و انزوای بیشتر دانشگاهها از فضای جهانی منجر شود؛ روندی که آینده آموزش عالی در افغانستان را بهشدت تهدید میکند.