خبرگزاری دید: نشریه دیپلمات در گزارشی تحلیلی تأکید کرده که علیرغم محدودیتهای شدید در افغانستان، روندهایی از سازگاری، مقاومت اجتماعی و تحول تدریجی در حال شکلگیری است که میتواند مسیر متفاوتی از تغییر را رقم بزند.
چهار سال پس از بازگشت طالبان به قدرت، افغانستان با یک پارادوکس بنیادین روبرو است. برای جهان خارج، محدودیتهای حکومت، به ویژه در حوزه حقوق زنان و آزادیهای مدنی، این تصور را ایجاد کرده که تغییر مثبت بدون مداخله خارجی غیرممکن است.
با این حال، به باور دیپلمات، در درون جامعه افغانستان، تغییرات ظریف، اما معناداری در حال وقوع است که ریشه در فشارهای جمعیتی، مقاومت محلی و سازگاریهای اجتماعی دارد. این نشریه ورود افغانستان به «فصل جدیدی» در سال ۲۰۲۵ را کمتر متأثر از مداخله خارجی و بیشتر مبتنی بر تحولات درونی توصیف کرده و پنج پایه اصلی برای تغییر پایدار را معرفی میکند:
شهرنشینی: رشد سالانه ۴ درصدی جمعیت شهری، یکی از سریعترین نرخها در جهان است و زندگی شهری، افکار متنوعتر و تحملپذیری بیشتری را به مردم میآموزد. شهرهای کوچک و متوسط نیز به تدریج میتوانند به مراکز اقتصادی مهم تبدیل شوند.
اقتصاد: حدود ۸۰ درصد شهروندان افغانستان در کشاورزی و دامداری شاغلاند، در حالی که این بخش تنها یکسوم تولید ناخالص داخلی را تشکیل میدهد. حرکت تدریجی به سمت فعالیتهای درآمدزا مانند تجارت، تولید کوچک و خدمات، ضروری است و آموزشهای فنی و حرفهای میتواند ابزار اشتغالزایی در مناطق روستایی باشد.
اصلاحات دینی: فضای غالب مدارس دینی تحت تفسیرهای سختگیرانه طالبان است. بورسها و برنامههای تبادل برای علما و دانشآموزان مدارس دینی میتواند گفتمان دینی را به تدریج گستردهتر کند.
سواد و آموزش: گسترش برنامههای سوادآموزی و سرمایهگذاری در زیرساختها و آموزش، به توانمندی و مشارکت اجتماعی کمک میکند.
دسترسی به اطلاعات: اتصال دیجیتال، اطلاعات، ایدهها و فرصتهایی را به ارمغان میآورد که به تدریج نگرشها را تغییر میدهد.
با این حال، بخش بزرگی از افغانستان هنوز ساختاری پیشاصنعتی دارد؛ با تحرک محدود، فرصتهای اندک برای زنان و وابستگی شدید به کشاورزی سنتی.
دیپلمات هشدار میدهد که انتظار تحول سریع در چنین شرایطی، بدون پرداختن به نیازهای بنیادین، مانند آموزش، سواد و دسترسی به اطلاعات، واقعبینانه نیست.
در جمعبندی، این نشریه مینویسد: «پشتیبانی از تغییر در درون افغانستان نیازمند صبر، ثبات و درک واقعی از پایههای اجتماعی آن است. تغییر ممکن است به شکل اصلاحات گسترده نباشد، بلکه به صورت تغییرات تدریجی و انباشته در طول زمان باشد.
پیشرفت شکننده، نابرابر و اغلب غیرمستقیم خواهد بود، اما ممکن است.
دیپلمات افزوده است که «هیچ تحولی بدون حضور زنان موفق نخواهد بود و پیشرفت پایدار تنها زمانی رخ میدهد که شهروندان خود با حمایت اما بدون جایگزینی توسط بازیگران بینالمللی، توانایی و اعتماد به نفس تعریف آینده خود را داشته باشند.»