کریدور واخان؛ فرصت راهبردی افغانستان برای رهایی از وابستگی تجاری به پاکستان
خبرگزاری دید: در پی توقف دوماهه تجارت افغانستان و پاکستان، نگاه کابل بیش از هر زمان دیگر به کریدور واخان دوخته شده است؛ مسیری کوتاه، کمهزینه و بالقوه راهبردی که میتواند اقتصاد افغانستان را مستقیماً به چین و شرق آسیا پیوند دهد، اما با وجود مزیتهای اقتصادی آشکار، تردیدهای امنیتی پکن و ضعف زیرساختی این منطقه، آینده این کریدور را همچنان در هالهای از ابهام قرار داده است.
با تشدید تنشهای مرزی و رکود در مبادلات افغانستان و پاکستان، کابل در تلاش است مسیرهای تازهای برای ادامه تجارت خارجی خود بیابد. در این میان، کریدور واخان بهعنوان یکی از گزینههای جدی مطرح شده است؛ گذرگاهی باریک اما استراتژیک که میتواند افغانستان را بدون واسطه به چین و پس از آن به شبکه گسترده اقتصاد شرق آسیا متصل کند.
اتاق بازرگانی و سرمایگذاری افغانستان با اشاره به جایگاه چین در تجارت خارجی کشور گفته است حجم مبادلات سالانه کابل با پکن حدود یک میلیارد دالر است. جانآقا نوید، سخنگوی این اتاق، معتقد است که فعالشدن کریدور واخان میتواند صادرات افغانستان را بهطور چشمگیری ارتقا دهد و در عین حال مسیر تازهای برای انتقال کالاهای چینی به آسیای میانه و منطقه فراهم کند.
در سطح کلان، وزارت اقتصاد حکومت طالبان این پروژه را تنها یک مسیر ترانزیتی نمیبیند. عبداللطیف نظری، معاون مسلکی این وزارتخانه، تأکید کرده که کریدور واخان میتواند دسترسی افغانستان به بازارهای جهانی را توسعه بخشد، ظرفیت صادرات را افزایش دهد و زمینه همکاریهای گستردهتر منطقهای را ایجاد کند. از دید او، این گذرگاه در صورت عملیاتی شدن، به عنصری اثرگذار در معادلات ژئواکونومیک منطقه تبدیل میشود.
با این حال، مسیر واخان از چالشهای مهم نیز خالی نیست. تردید چین در فعالسازی این گذرگاه، مهمترین مانع در برابر پیشبرد طرح است. نزدیکی واخان به مرز سینکیانگ؛ جایی که پکن نسبت به فعالیت گروههای اویغور حساسیت امنیتی دارد، باعث شده چین نسبت به گشایش این مسیر محتاطانه رفتار کند. مقامات چینی بیم دارند که باز شدن این مسیر زمینه رفتوآمد عناصر افراطی یا گروههای شبهنظامی را افزایش دهد.
در کنار این نگرانیها، نبود زیرساختهای کافی، شرایط دشوار جغرافیایی واخان و نبود برنامههای اجرایی مشترک میان کابل و پکن نیز روند تصمیمگیری را کند کرده است.
در مجموع، اگرچه کریدور واخان امروز بهعنوان یک گزینه اقتصادی و راهبردی برای افغانستان مطرح است و میتواند در آینده اقتصاد کشور را از وابستگی به مسیر پاکستان رها سازد، اما تحقق کامل این طرح مستلزم توافق سیاسی، تضمینهای امنیتی و سرمایهگذاری گسترده در زیرساختها است. بدون این مؤلفهها این مسیر همچنان در حد یک ظرفیت بالقوه باقی خواهد ماند.