خبرگزاری دید: تداوم انسداد گذرگاههای مرزی افغانستان و پاکستان، بهویژه تورخم و چمن، فراتر از یک تنش مقطعی مرزی، به عاملی اثرگذار بر ثبات اقتصادی، امنیتی و تجاری دو کشور تبدیل شده است؛ بحرانی که تبعات آن بهصورت نامتوازن، اقتصاد شکننده افغانستان و بهصورت موضعی، مناطق مرزی پاکستان را تحت فشار قرار داده و چشمانداز احیای تجارت دوجانبه را با ابهام جدی روبهرو کرده است.
انسدادهای مکرر گذرگاههای مرزی میان افغانستان و پاکستان سابقهای طولانی دارد، اما پس از رویارویی نظامی اخیر میان پاکستان و طالبان، شدت و طولانیشدن این وضعیت، ابعاد اقتصادی پیچیدهتری به خود گرفته است. گذرگاههای تورخم و چمن بهتنهایی بیش از ۴۰ درصد تجارت رسمی افغانستان را پوشش میدهند و اختلال در عملکرد آنها، زنجیره تأمین این کشور را بهطور مستقیم هدف قرار داده است.
اقتصاد افغانستان با تولید ناخالص داخلی حدود ۱۸ میلیارد دالر، در مقایسه با اقتصاد ۳۸۰ میلیارد دالری پاکستان، از توان تابآوری بسیار کمتری برخوردار است. وابستگی بالای افغانستان به واردات و محدود بودن شرکای تجاری به کشورهای همسایه، موجب شده انسداد مرزها به زیان ماهیانهای در حدود ۲۰۰ میلیون دالر برای تجار افغانستان منجر شود. افزایش ۱۴ درصدی قیمت دارو، کمبود کالاهای اساسی مانند گندم، آرد و روغن خوراکی و اختلال در تأمین سوخت، نشانههای مستقیم این فشار اقتصادی است. در همین چارچوب، طالبان برای کاهش تبعات، بهدنبال جایگزینی مسیرهای تجاری و کاهش وابستگی ساختاری به پاکستان رفته و بندر چابهار را بهعنوان مسیر مکمل ترانزیتی فعالتر کرده است.
در مقابل، آثار اقتصادی انسداد برای پاکستان بیشتر ماهیت منطقهای دارد و عمدتاً ایالت خیبرپختونخوا را درگیر کرده است. کاهش صادرات محصولات کشاورزی، افت درآمد صنایع سمنت و آلومینیوم و افزایش ۱۵ درصدی قیمت زغالسنگ، نشان میدهد که اگرچه اقتصاد کلان پاکستان کمتر آسیب دیده، اما فشارهای محلی میتواند پیامدهای اجتماعی و امنیتی قابل توجهی ایجاد کند. تلاش اسلامآباد برای هدایت مازاد صادرات به بازارهایی چون آفریقای جنوبی و موزامبیک نیز حاکی از جستجوی مسیرهای جایگزین در شرایط تداوم بنبست مرزی است.
در مجموع، هرچند هزینههای اقتصادی انسداد برای افغانستان بهمراتب سنگینتر است، اما تداوم واگرایی سیاسی و امنیتی میان دوطرف، منافع تجاری کوتاهمدت را به حاشیه رانده است.
با این حال و بدون دستیابی به یک مصالحه سیاسی نسبتا پایدار، بعید به نظر میرسد تجارت دوجانبه افغانستان و پاکستان به سطح پیشین بازگردد؛ وضعیتی که میتواند ناپایداری اقتصادی را بهعنوان متغیر ثابت روابط دو کشور تثبیت کند.
خبرگزاری دید