اختصاصی خبرگزاری دید: در نشست تخصصی انجمن راحل، با نقد گفتمان مهاجرستیزانه، «اقتصاد دستمال کاغذی» بهعنوان ریشه سیاستگذاریهای احساسی و ناکارآمد معرفی شد و بر ضرورت جایگزینی آن با «اقتصاد خوب» و نگاه سیستماتیک به پدیده مهاجرت در ایران تأکید گردید.
بیستوهشتمین نشست تخصصی انجمن راحل با عنوان «واکاوی دو واقعیت مهاجر و مهاجرپذیری» چهارشنبه ۳ جدی در خانه اندیشهورزان تهران برگزار شد. در این نشست، دکتر جعفر خیرخواهان اقتصاددان با تکیه بر کتاب «اقتصاد خوب برای روزگار سخت» اثر آبجیت بنرجی و استر دوفلو، چارچوبی تحلیلی برای فهم پدیده مهاجرت ارائه کرد.
خیرخواهان با تفکیک دو رویکرد «اقتصاد دستمال کاغذی» و «اقتصاد خوب» توضیح داد که نگاه نخست، متکی بر سادهسازی افراطی، آمارهای غیرمستند و تحریک احساسات عمومی است؛ رویکردی که در مناظرات رسانهای و شبکههای اجتماعی رواج دارد و به تعمیق شکافها منجر میشود. به گفته او، این شیوه نه به حل مساله، بلکه به بازتولید اختلافات دامن میزند.
در مقابل، «اقتصاد خوب» بر پذیرش پیچیدگی، پژوهش میدانی و پرهیز از داوریهای شتابزده استوار است. این نگاه، مهاجرت را پدیدهای چندلایه میداند که نمیتوان آن را به محاسبه ساده سود و زیان تقلیل داد.
وی با استناد به پژوهشهای کتاب، انگیزه اصلی بسیاری از مهاجران را نه جستجوی درآمد بیشتر، بلکه «فرار از شرایط غیرقابل تحمل» دانست؛ شرایطی چون جنگ، ناامنی ساختاری و فقدان افق آینده. از این منظر، تصویرسازی مهاجرت بهعنوان یک انتخاب صرفا اقتصادی، هم واقعیت را تحریف میکند و هم زمینه قضاوتهای غیرانسانی را فراهم میآورد.
در بخش دیگر این نشست، بر فقدان نگاه سیستماتیک به مهاجرت در ایران تأکید شد. در این نگاه، مهاجر جزئی از یک سیستم اقتصادی گسترده است که حضورش بر بازار کار، مصرف، سرمایهگذاری و پویایی اجتماعی اثر میگذارد. اما آنچه غالب است، نوعی تعصب نهادی است که مانع جذب مهاجران در سطوح تخصصی شده و به خروج سرمایه انسانی میانجامد.
جعفر سلطانی دبیر نشست در جمعبندی گفت: اقتصاد ایران با چالشهای ساختاری متعددی روبهرو است و حضور مهاجران، بهویژه مهاجران افغانستانی، در سطوح مختلف مهارتی بخشی از این خلأها را پوشش داده است. به گفته او، مساله اصلی تبدیل این ظرفیت به موتور تحرک اجتماعی از مسیر اصلاح تقسیم کار و گسترش حجم اقتصاد است.
در پایان، با اشاره به شکاف جمعیتی میان ایرانِ رو به سالمندی و همسایگان جوان، بر ضرورت کنار گذاشتن تحلیلهای سادهانگارانه و حرکت بهسوی «اقتصاد خوب» تأکید شد؛ رویکردی که مهاجرت را نه تهدید، بلکه موضوعی برای پژوهش، برنامهریزی و غنیسازی بلندمدت این کشور میداند.