از طرحی که استقلال رسانه ها را تضمین کند استقبال می کنیم/ تلاش داریم تا کمیسیون رسیدگی به تخطی رسانهها فعال شود
بررسی چالش‌های رسانه، خبرنگاران، آزادی بیان، بازداشت‌های خودسر، سانسور محتوای نشراتی رسانهها و تلاش برای دست‌یافتن به یک راه حل درست و همچنان وضعیت آزادی بیان، اعمال فشار از سوی حکومت و موضوعات مرتبط با کار رسانه‌ای در این گفت‌وگوی ویژه با حجت‌الله مجددی رییس اتحادیه ژورنالیستان آزاد افغانستان مطرح شده است
مصاحبه کننده: رسول شهزاد
در دو سال اخیر شمار زیادی از رسانهها به دلایل اقتصادی، امنیتی و محدودیت‌های وضع شده فعالیت شان را در افغانستان متوقف کردند. هزاران خبرنگار و کارمند رسانه‌ای بیکار و از این میان بیشترین آسیب را خبرنگاران زن متحمل شدند در همین راستا خبرگزاری دید گفت‌وگوی ویژه .
مشکلات مالی و وضع محدودیت‌ها از سوی امارت اسلامی از عمده ترین عوامل متوقف شدن این رسانهها عنوان شده است. طا-لبان تاکنون چندین دستورالعمل را برای رسانهها صادر کرده‌اند که فعالیت رسانههای آزاد را محدود کرده است.
با وجود مشکلات مالی و بیکاری هزاران خبرنگار، بازهم شماری از رسانههای آزاد در افغانستان فعالیت دارند. خبرگزاری دید یکی از این رسانهها است که در دوران حاکمیت طا-لبان همچنان به فعالیتش ادامه داده است.
خبرگزاری دید، در مورد وضعیت رسانهها و آزادی بیان و همچنان چالش‌های کار رسانه‌ای مصاحبه‌ای با حجت الله مجددی رییس اتحادیه ژورنالیستان آزاد افغانستان انجام داده است.
متن کامل مصاحبه:
خبرگزاری دید: وضعیت عمومی رسانهها چطور است؟
حجت الله مجددی: وضعیت رسانهها را اگر به سه بخش تقسیم کنیم؛ اول بخش مصئونیت جانی خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای است، بعد از تحولی که در افغانستان پیش آمد که خبرنگاران بازداشت و لت و کوب می‌شدند و مورد خشونت قرار می‌گرفتند. بعد از مدتی این وضعیت تغییر کرد. گرچه به صورت کلی حل نشده و بازهم بعضاً مشکلاتی در قبال خبرنگاران است یک سلسله از موارد بازپرسی خبرنگاران از سوی نهادهای امنیتی است که با تعبیر دوگانه روبرو می‌شود از طرف بخش های امنیتی یک نوع و از طرف خبرنگاران یک نحو دیگر، وقتی که ارگان های امنیتی آنها را می‌خواهند می‌گویند که ما به خاطر وضاحت می‌خواهیم. از طرف دیگر خبرنگاران و مسئولان رسانهها این را به نحوی بازداشت عنوان می‌کند که این مشکل را ما در صحبت‌هایی که با مسئولان امارت اسلامی داشتیم تاکید کردیم که با تقویه کمیسیون بررسی تخلفات رسانه‌ای باید این مسئله حل شود. هر وقت که خبرنگار با مشکل مواجه می‌شود یا شکایت از سوی هر نهادی که صورت می‌گیرد باید به کمیسیون بررسی تخلفات رسانه‌ای راجع شود و در آن جا مورد بازپرسی قرار بگیرد. هر گاه خبرنگار کدام مشکل جدی و کلان نداشت طبیعی است که باید از آنها دفاع کرد و اگر توانست برائت بگیرد یا اینکه کدام مشکل خرد و کوچکی بود می‌تواند در آنجا حل شود مراحل اخطار دارد و بعد از آن معرفی به محکمه دارد در صورتی که این مسایل از مجرای قانون صورت می‌گیرد همگی تابع قانون هستند و مشکلی پیش نمی‌آید.
متاسفانه با وجود تقاضاهای مکرر وزارت اطلاعات و فرهنگ هنوز به این نایل نشدیم که کمیسیون جایگاه خود را بگیرد و نهادهای دیگر در امور رسانهها مداخله نکنند.
دوم؛ دسترسی به اطلاعات است. در مورد دسترسی به اطلاعات گرچه با تحول سیاسی در افغانستان، سه تن از سخنگویان با رسانهها در ارتباط بودند. بعد از آن تعدادی از سخنگویان استخدام شدند و بعد از آن یک ورکشاب دایر شد که در حدود چهل تن از سخنگویان دولتی در کابل و سخنگویان وزارت اطلاعات و فرهنگ در ولایات به فعالیت آغاز کردند که وضعیت دسترسی به اطلاعات بسیار خوب بود که علاقمندی سخنگویان و فضای خوبی رسانه‌ای روند دسترسی به اطلاعات را به شکل خوب تقویت کرده بود مگر به مرور زمان این وضعیت تغییر کرد و دیگر به آن حد که سخنگویان همکاری می‌کردند دیگر به آن صورت همکاری صورت نمی‌گرفت و شکایت‌هایی به ما می‌رسد که همکاری به آن شکل باقی نمانده و مشکلاتی وجود دارد. انتظار داریم تا قانون دسترسی به اطلاعات عملی شود و کمیسیون دسترسی به اطلاعات فعال شود که با این وضعیت، ما مطمین هستیم که وضعیت آزادی بیان در افغانستان بهبود خواهد یافت.
موضوع سوم و بسیار مهم موضوع مشکلات مالی رسانهها است. با تحول سیاسی در کشور از جمله ۶۰۱ رسانه افغانستان ۲۲۵ آن بسته شد که با این وضعیت از جمله ۱۲ هزار کارمند رسانه‌ای که ۲۸۰۰ آنها زنان بودند، یک هزار کارمند رسانه‌ای کشور را ترک کردند ۷۰۰۰ کارمند رسانه‌ای کار شان را از دست دادند و ۴ هزار کارمند رسانه‌ای به کار شان باقی ماند که نصف آن با معاش بسیار کم کار می‌کنند و ۲ هزار دیگر آن هم در مرکز و هم در ولایات به صورت افتخاری با رسانهها کار می‌کنند. البته مجموع کارمندان رسانه‌ای زن در سروی که از سوی اتحادیه ژونالیستان آزاد افغانستان انجام شده بود ۲۸۰۰ تن بودند که فعلا نزدیک به ۵۰۰ تن در رسانههای افغانستان کار می‌کنند.
با این وضعیت مشکلات بسیار شدید دامن گیر رسانه های افغانستان است که این، روی محتوا هم تاثیر منفی دارد یعنی یک تعداد محدودی از رسانهها بوده که به دلیل وضع مقررات از سوی امارت اسلامی مسدود شده مگر بیشتر از رسانهها که پالیسی شان را تغییر دادند باز هم توانسته نشرات شان را ادامه دهند و با تحول سیاسی تاکنون با وجود ارقام منتشر شده در ۱۸ ماه گذشته ۲۰ رسانه دوباره فعال شده است و ده رسانه که شامل تلویزیون، هفت رادیو و یک خبرگزاری بسته شده و در این مدت ۵ رسانه نشرات خود را آغاز کرده که انتظار داریم تا با رفع مشکلات اقتصادی رسانه های بسته شده دوباره فعال شود و خبرنگاران و کارمندان که قبلاً بیکار شدند به کار شان بر گردند.
خبرگزاری دید: در کنار مشکلات مالی رسانهها، وضعیت سانسور و سرکوب چقدر در بسته شدن رسانهها نقش داشته است؟
مجددی: وقتی که یک تلویزیون بسته شد و در اعلامیه‌ای که نشر کرد گفته بود که مشکلات مالی و بعضی از مشکلات دیگر باعث بسته شدن این رسانه شده است. ما هر قدر کوشش کردیم تا بتوانیم بعضی از مشکلات دیگر را که آن رسانه اعلام کرده بود واضح سازیم مگر آن ها پاسخ ندادند. اگر ما طرف دیگر را نظر بیندازیم مثلاً بعضی از رادیوها با تغییر پالیسی‌شان توانسته به فعالیت‌شان ادامه بدهند. رادیوهایی که پیش از این برنامه موسیقی داشتند با تغییر نام و تغییر برنامه‌های نشراتی‌شان توانسته به کار شان ادامه دهند. بعضاً معلوم می‌شود که در نقاطی که باید وضع مقرارت و محدودیت ها باعث بسته شدن رسانه شود این نقاط است که بعضی از رسانه ها که امکانات مالی داشتند توانستند فعالیت شان را ادامه دهند. مگر برخی از رسانه های دیگر با وجود این که بعد از تحول از طرف یک تیم فعال شد ولی به دلیل مشکلات اقتصادی نتوانستند ادامه دهد و منجر به سقوط شد. در حال حاضر نیز بعضی از رسانهها در کابل و ولایات هستند که اگر به آنها کمک مالی نشود سقوط کنند.
خبرگزاری دید: شما از تغییر پالیسی رسانهها گفتید، با تغییر پالیسی در رسانهها وضعیت آزادی بیان چی خواهد شد؟
مجددی: امارت اسلامی با یک ماده از قانون رسانههای همگانی که هیچ رسانه نمی‌تواند بدون در نظر داشت اصول و ارزش های اسلامی نشرات داشته باشد با استفاده از این ماده امارت اسلامی یک تعداد از مقرارت را وضع کردند. هر رسانه که بتواند مطابق آن دستورات نشرات کند که در آن طبیعی است که موضوع سریال‌های خارجی یا موسیقی ممنوع شده است. این مسایل وجود دارد ولی ظاهراً قسمی وانمود می‌شود که در قسمت اطلاع رسانی و برنامه‌های سیاسی مشکل وجود ندارد. امیدوار هستیم که مشکلات رفع شود و ما بتوانیم یک فضای خوب برای کار رسانه‌ای و آزادی بیان داشته باشیم.
خبرگزاری دید: آیا کدام برنامه حمایتی از رسانهها وجود دارد مثلاً پرداخت معاش خبرنگاران و یا تهیه دفتر برای رسانههای که وضعیت مالی خوب ندارد؟
مجددی: ما یک طرح را ارایه کردیم ولی متاسفانه تا اکنون عملی نشده است ما از مجراهای مختلف این طرح را تعقیب کردیم. پولی که به افغانستان می‌آید به دو کتگوری تقسیم شود. یک کتگوری مصارف همه جانبی رسانه است و کتگوری دیگر مربوط معاشات می‌شود که مستقیم به حساب بانکی کارمندان رسانه‌ای می‌رود که متاسفانه تاکنون جنبه عملی نگرفته است ولی تلاش های ما ادامه دارد تا این طرح عملی شود.
خبرگزاری دید: به تازگی وزارت اطلاعات و فرهنگ اعلام کرده است که این وزارت در تلاش است تا از بودجه داخلی طرز‌العملی را برای رسانههای داخلی ایجاد کند تا رسانهها از امتیازات دولتی برخوردار شوند، نظر شما در این رابطه چیست؟
مجددی: در جهان یک چیز معمول است در این شکی نیست که نظام‌ها تلاش می‌کنند از رسانهها حمایت کنند مگر حمایت به روش‌های مختلف صورت می‌گیرد یکی از این روش‌ها کاهش پول برق است که اگر امارت اسلامی بخواهد رسانهها را حمایت کند یک راه همین است. موضوع دوم مالیات رسانهها است که دولت‌ها می‌تواند با کاهش مالیات رسانهها از آنها حمایت کنند که وزارت مخابرات مالیات رسانهها را قسط کرد و جرایم‌شان را معاف کرد، هرگاه این اقدام صورت نمی‌گرفت تعداد از رسانههای محلی سقوط می‌کرد چون توان پرداخت مالیات را نداشتند. کار دیگر که نظام می‌تواند انجام بدهد این است که اعلانات دولتی را به رسانههای آزاد بدهد. یکی دیگر از راه‌های حمایت از رسانهها در کشورهای جهان این است که دولت و سکتور خصوصی با دادن اعلانات و طریقه‌های مختلف از رسانههای آزاد حمایت می‌کنند. این موارد گزینه‌های خوبی برای حمایت نظام از رسانهها است، اگر قرار بر این باشد که یک بودجه مشخص برای رسانهها در نظر گرفته شود و مستقیم به رسانهها داده شود این موضوع استقلالیت رسانهها را سلب می‌کند و دیگر آن رسانه نمی‌تواند آزاد باشد.
خبرگزاری دید: در مورد مناظره اخیر که در آن نماینده وزارت اطلاعات و فرهنگ و مسئولان برخی از نهادها به شمول خودتان حضور داشت و در بخشی از این مناظره روی اتهامات علیه نهادهای حامی رسانهها نیز پرداخته شد نظر تان در مورد آن مناظره چیست؟
مجددی: مناظره و پاسخگویی به مردم یک اقدام خوب است و ما همیشه از هر حرکت که حق خواهی خبرنگار صورت گرفته استقبال کردیم. ولی مناظره متاسفانه به شکل خوب پیش نرفت مخصوصاً در قسمت اخیر برنامه مستقیماً از طرف نماینده وزارت اطلاعات و فرهنگ بر من اتهام وارد شد که گویا مبلغ ۵ هزار دالر را بین پنج نفر از همکارانم توزیع کرده و این در دقایق پایانی مناظره بود و من مجال پاسخگویی را نیافتم که متاسفانه تاثیر زیاد هم در رسانه و هم در شبکه‌های اجتماعی داشته است. من گاهی تصور می‌کنم که بعضی اوقات خواسته یا ناخواسته از طرف نظام و از طرف برخی از نماینده‌ها در نظام برای شخصیت کشی و ترور شخصیت افراد موارد واهی استفاده می‌شود که در این قسمت یک اتهام واهی علیه من وارد شد که به نظر خودم عمدی بود در حالی که در بحث با رها تاکید کردم که هر نهاد بیاید تمام عواید و مصارف شان را از طریق رسانهها به نمایش بگذارند که از اول هم من بر خلاف دیگران حاضر شدم و یک ارقام ارایه کردم و چگونکی مصرف آنرا نیز بیان کردم از لحاظ اصول خبرنگاری مناظره نواقص و مشکلات خود را داشت و خصوصاً صحبتی را که نماینده وزارت اطلاعات و فرهنگ کرد بر حقیقت استوار نبود که من حاضر هستم که تاکید کنم پولی را که آنها گفته بود ده سال پیش برای ۹۳ نفر از خبرنگاران مرکز و ولایات توزیع شده است مگر بیان چنین موارد تاثیر منفی را روی افکار عامه می‌گذارد.
خبرگزاری دید: به عنوان یک نهاد حامی خبرنگاران و رسانههای چی طرحی برای حمایت از خبرنگاران و رسانهها روی دست دارید؟
مجددی: ما یک طرح برای رسانهها داریم چون از مدت‌ها به این سو تلاش صورت گرفت تا هزینه برق کاهش یابد تا رسانهها بتوانند به راحتی به کار شان ادامه بدهند و نگران پرداخت هزینه بلند نباشند که متاسفانه این طرح کارایی و نتیجه نداشت. اکنون روی یک طرح دیگر کار داریم که چطور بتوانیم جوامع بین‌المللی را قانع بسازیم که برای رسانههای افغانستان برق آفتابی بسازد و یا هزینه سولر را به رسانهها کمک کند. با این شیوه ما یکی از مشکلاتی که طی سالیان گذشته داشتیم و در نظام جمهوریت نیز تلاش کردیم ولی نتیجه نداد، بهترین گزینه بدیل این است که سیستم سولر برای رسانهها ساخته شود. همین حالا نیز رسانه‌هایی است که با قطع برق شان نشرات شان دچار مشکل شده است و پول برق رسانهها یکی از چالش‌های رسانهها است که ما تلاش داریم روی برق سولری کار شود.
خبرگزاری دید: سپاسگزاریم که وقت تان را به ما دادید.
مجددی: تشکر خوش آمدید.
