رهبران طا-لبان به رغم اینکه به جهان می‌گویند دور بماند، اما مداوم بیانیه‌هایی را برای توجیه این ممنوعیت صادر می‌کنند؛ چیزی که نشان‌دهنده آمادگی آن‌ها برای گفت‌وگو با جامعه جهانی است
چند روز پیش دختران با استعداد و بلندپرواز از سراسر افغانستان با بدترین کابوس خود بیدار شدند: طا-لبان درهای تحصیلات عالی را به روی زنان بستند و آن‌ها را از حق تحصیل محروم کردند. چند ماه پیش، دختران مجاز به شرکت در امتحانات ورودی دانشگاه و شرکت در صنف‌های درس کاملاً مجزا شدند که باید قوانین سخت‌گیرانه لباس و قوانین جدید اجتماعی را در محوطه دانشگاه رعایت کنند. اما بعداً، طا-لبان تصمیم گرفتند به زنان برای تحصیلات دانشگاهی اجازه ندهند.
از این واقعیت غافل نشویم که اکثر دختران افغان که اکنون از ممنوعیت تحصیلات عالی رنج می‌برند، یا در دوره اول حکومت طا-لبان (۱۹۹۶-۲۰۰۱) به دنیا نیامده‌اند و یا در دوران کودکی خود به سر می‌برند. نسل جدید زنان تشویق شدند تا بر خلاف نسل قبلی از حقوق خود سخن بگویند و دفاع کنند. نسل قبلی هنوز می‌ترسد که اگر لباس‌شان کمی کم‌تر از معیارهای سخت‌گیرانه طا-لبان باشد، چگونه وحشیانه مجازات خواهند شد.
تقریباً ۱۰ سال پیش به عنوان مشاور برای زنان سازمان ملل متحد و وزارت امور زنان در کابل کار می‌کردم و به خوبی به یاد می‌آورم که کارمندان این وزارتخانه دور بخاری‌ها نشسته بودند و داستان‌های غم‌انگیز سوء‌استفاده شدن در دوران حکومت قبلی طا-لبان را با یکدیگر شریک می‌ساختند. وقفه چای زمانی بود که زنان اتفاقات زندگی روزمره خود را به اشتراک می‌گذاشتند. با این حال، متوجه شدم که گفت‌وگوی آن‌ها اغلب به گذشته و به ویژه زندگی شان تحت اداره طا-لبان در دهه ۱۹۹۰ کشیده می‌شود. یک روز خاله (پادو مونث) در حالی که گیلاس‌های چای را برای‌مان پخش می‌کرد احساساتی شد، با چشمانی پر از اشک چادری خود را بیرون کشید و زخمی را که از طا-لب به خاطر نپوشاندن سرش متقبل شده بود، به ما نشان داد. تقریباً همه کارکنان داستان‌های مشابهی برای به اشتراک گذاشتن داشتند. آن‌ها هنوز آن اضطراب و ترس را در خود دارند و به سادگی نمی‌توانند تلخی گذشته خود را فراموش کنند.
وقتی طا-لبان در اگست ۲۰۲۱ کنترول افغانستان را به دست گرفتند، از این امر آگاه بودند که بسیاری از داستان‌های نگران‌کننده دوره اول حکومت شان هنوز در حافظه مردم زنده است. بنابراین، طا-لبان در ابتدا اظهاراتی را با هدف اطمینان دادن به مردم افغانستان و جهان بیان کردند. اما بعداً همان سیاست‌های واپس‌گرایانه قدیمی را در پیش گرفتند که نتیجه آن ناتوانی در کسب مشروعیت از جامعه بین‌المللی و همچنین مصادره دارایی‌های خارجی این کشور شد.
ممنوعیت تحصیلات عالی برای زنان افغان با مخالفت جهانی روبرو شده است و حتی رهبران کشورهای مسلمان – از جمله پاکستان، عربستان سعودی، قطر، ترکیه، اندونیزیا، مالزیا، مصر و ایران – خواستار لغو آن شدند. هند نیز در میان کشورهایی است که این ممنوعیت را رد کرده است. رهبران قدرتمندترین کشورهای جهان G7 نیز با آن مخالفت کرده‌اند. آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده تا آنجا پیش رفت که هشدار داد طا-لبان باید بهای این کار خود را بپردازند. وزرای خارجه ۱۱ کشور – متحد ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا، سویس، هالند، ناروی، جاپان، استرالیا و کانادا – نیز بیانیه‌هایی در محکومیت این ممنوعیت صادر کرده‌اند.
با این حال، طا-لبان با سماجت می‌گویند که این ممنوعیت را لغو نخواهند کرد و به «بیگانگان» از مداخله در امور داخلی هشدار داده‌اند. گزارش‌هایی از سرکوب مخالفان این ممنوعیت توسط طا-لبان منتشر شده است. آن‌ها زنان معترض را در کابل دستگیر کردند و در یکی از تظاهرات‌ها در هرات از ماشین‌های آب پاش برای متفرق کردن زنان استفاده کردند.
رهبران طا-لبان به رغم اینکه به جهان می‌گویند دور بماند، اما مداوم بیانیه‌هایی را برای توجیه این ممنوعیت صادر می‌کنند؛ چیزی که نشان‌دهنده آمادگی آن‌ها برای گفت‌وگو با جامعه جهانی است. آیا آن‌ها از سوی کشورهای قدرتمند مسلمان و شخصیت‌های محترم، از جمله امام اعظم دانشگاه تاریخی اسلامی الازهر در قاهره که با ممنوعیت غیراسلامی مخالفت کرده‌اند، تحت فشار قرار می‌گیرند؟
آیا طا-لبان می‌توانند احساسات میلیون‌ها نفر را در افغانستان و همچنین مهاجران افغان نادیده بگیرند؟
چند روز پیش، به طور تصادفی به گزارش خبری بی‌بی‌سی مربوط به سال ۲۰۰۰ برخوردم که طا-لبان در افغانستان قدرت داشتند و نشانه‌هایی از «خستگی کمک‌کنندگان» در صحنه جهانی ظاهر می‌شد. بی‌بی‌سی نگرانی‌ها و مشاهدات خانم ساداکو اوگاتا کمیشنر عالی پناهندگان سازمان ملل متحد را در مورد وضعیت افغانستان گزارش کرد. با کمال تعجب، ۲۲ سال بعد مشاهدات او هنوز در مورد افغانستان و طا-لبان امروزی صادق است.
خانم اوگاتا خاطرنشان کرده بود که پناه‌جویان افغان در پاکستان، ایران و سایر کشورها به خاطر رویکردهای طا-لبان «خستگی شفقت و مهربانی» کمک‌کنندگان را تجربه می‌کنند و اگر طا-لبان بتوانند گشاده‌رویی و باز بودن را در سیاست‌های خود نشان دهند، این «خستگی» کاهش می‌یابد.
امروز طا-لبان کمک کنندگان بین‌المللی، پناهندگان افغان و کشورهای میزبان از جمله پاکستان همچنان در جایگاهی که ۲۲ سال پیش بودند، ایستاده‌اند. توپ اما در زمین طا-لبان است. باید دید که آیا طا-لبان در رویکرد خود انعطاف نشان خواهند داد یا به همان راه قبلی ادامه خواهند داد. فقط گذر زمان نشان می‌دهد که آیا آن‌ها از گذشته درس گرفته اند یا خیر.
