افغانستان و داعش؛ این بار مرگبارتر!
مترجم : سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: با مسئولیت طا-لبان در مبارزه با تروریزم، افغانستان در مسیر تبدیل شدن به یک پناهگاه امن برای تروریست‌های جهانی، از جمله داعش است که در حال تجدید قوا در منطقه هستند.” او هشدار داد: “در حال حاضر، بیشتر این گروه‌ها [در افغانستان] هنوز هم در حال بسیج شدن هستند و حملات آن‌ها محدود به منطقه است، اما اگر اجازه داده شود که پایگاه جغرافیایی به دست آورند، گروه‌هایی مانند داعش قدرت خواهند داشت تا حملات بزرگ‌تر و مرگبارتری را در سطح جهانی انجام دهند.
بیشتر از دو هفته می‌شد که محمدعلی ریحانی، ۲۸ ساله، دانشجوی رشته انجنیری دانشگاه کابل، همزمان با تحصیل برای تأمین مخارج برادر و خواهرش، یک کار روزانه را آغاز کرده بود. به تاریخ ۶ جنوری، انفجاری در مینی‌بسی رخ داد که او را به چاپخانه محل کارش می‌رساند. او و شش نفر دیگر کشته شدند.
سمیه ریحانی، خواهر، در حالی که سعی می‌کرد جلو گریه‌اش را بگیرد، به دیلی بیست گفت: “او شب‌ها درس می‌خواند تا بتواند روزها کار کند و خرج خانواده را تامین کند. او تنها نان‌آور خانه ما بود. وقتی محمد این شغل را پیدا کرد، همیشه به ما می‌گفت درس بخوانیم. او قول داد برای برادر کوچک‌ترم بایسکل بخرد تا او را به درس خواندن بیشتر تشویق کند.”
سمیه تحت محدودیت‌های ظالمانه‌ای که از زمان تسلط طالبان بر افغانستان در اگست ۲۰۲۱ بر افغانستان اعمال شده بود، نتوانست کار کند یا به مکتب برود.
به‌رغم ادعای طالبان مبنی بر تلاش برای سرکوب داعش، این گروه تروریستی دوباره در افغانستان تجهیز و احیا شده است، جایی که هزاران جنگجو در حال آموزش و طراحی حملات مجدد هستند.
صدها نفر – مانند محمد – در ده‌ها حمله در داخل افغانستان و در منطقه گسترده‌تر در سال جاری، به عنوان بخشی از یک کمپین خشونت‌آمیز جدید که در ماه جنوری به نام “آن‌ها را هر کجا پیدا کردید، بکشید” جان باخته‌اند. این کمپین در واکنش به بمباران غزه توسط اسراییل، در ابتدا به عنوان طرحی برای هدف قرار دادن جامعه یهود روی دست گرفته شد، اما از آن زمان به نظر می‌رسد که شامل سایر گروه‌هایی که داعش آن‌ها را بدعت می‌داند، نیز می‌شود.
انفجاری که محمد را کشت، اولین حمله از دو حمله‌ای بود که در آن هفته محله‌ای در کابل را هدف قرار داد. اکثریت جمعیت این منطقه را مسلمانان شیعه از قوم هزاره تشکیل می‌دهد. مسئولیت این حملات را داعش-خراسان (ISKP) مستقر در افغانستان بر عهده گرفت.
تا کنون، بزرگ‌ترین حمله داعش در سال جاری، یک بمب‌گذاری انتحاری دوگانه در ایران بود که بیش از ۱۰۰ نفر را در مراسم یادبود قاسم سلیمانی، یکی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کشت. در حالی که دولت ایران اسراییل را مسئول این حمله می‌دانست، یک گزارش اطلاعاتی ایالات متحده درست پس از آن منتشر شد و تأیید کرد که «امریکا اطلاعات کاملاً روشنی دارد» که داعش این حمله را انجام داده است.
یک مقام امنیتی سابق افغانستان به دیلی بیست گفت که داعش به رشد خود در افغانستان ادامه خواهد داد، جایی که پس از خروج ایالات متحده، مقدار زیادی تسلیحات باقی مانده است. او گفت که اگر طا-لبان به طور موثر به آن‌ها اجازه ایجاد پناهگاه جدید را بدهند، داعش گسترش می‌یابد و حملات به اهداف در سراسر جهان را برنامه‌ریزی و آغاز خواهد کرد. [حکومت سرپرست افغانستان بارها اعلام کرده است که داعش در این کشور نابود شده و گزارش‌ها در مورد رشد این گروه تبلیغات است].
خانه‌ای جدید برای داعش
طا-لبان که تهدیدهای داعش را کم‌اهمیت جلوه داده‌اند، به وسعت مشکل داعش اعتراف نمی‌کنند. طالبان در تلاش برای به دست آوردن رسمیت بین‌المللی برای حکومت خود در افغانستان و در بحبوحه تحریم‌های کوبنده ایالات متحده و متحدانش، سعی دارد به اقتصاد ضعیف خود سرمایه‌گذاری جذب کند.
حکومت طالبان با وجود ادامه روابط نزدیک با القاعده و تحریک طالبان پاکستان (TTP) تلاش می‌کند خود را به عنوان یک شریک بین‌المللی قابل دوام در مبارزه با تروریزم معرفی کند و به گروه‌های شبه نظامی اجازه بسیج، عضوگیری و آموزش در خاک افغانستان را می‌دهد. عملیات ایالات متحده در سال ۲۰۲۲ ایمن الظواهری، رهبر القاعده را در خانه‌ای در یکی از محله‌های مجلل کابل که به یکی از اعضای ارشد طا-لبان مرتبط بود، هدف قرار داد و کشت.
تلاش‌ها برای به رسمیت شناختن حکومت طا-لبان در سطح بین‌المللی موفقست‌های حاشیه‌ای داشته است. چینایی‌ها که مقداری سرمایه‌گذاری را در بخش‌های نفت و معدن انجام داده‌اند، به تازگی اولین کشوری بود که استوارنامه سفیر طا-لبان را به طور رسمی پذیرفت. با این حال، حملات داعش به معدود نمایندگی‌های دیپلماتیک در کابل و منافع تجاری، به توهم طالبان در مورد امنیت در افغانستان آسیب رسانده است.
بر اساس آخرین گزارش شورای امنیت سازمان ملل که در ماه فبروری منتشر شد، به‌رغم این‌که داعش در افغانستان از زمان اوج حضورش در سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۱۹ تا حد زیادی کاهش یافته است، اما پس از تسلط طا-لبان، شاهد ظهور مجددی بوده است و «با انجام چندین عملیات گسترده توانسته امنیت طالبان را تضعیف کند.”
گزارش سازمان ملل خاطرنشان کرد که از سال ۲۰۲۲ به این سو، این گروه مسئولیت بیش از ۱۹۰ حمله انتحاری در شهرهای بزرگ را بر عهده گرفته است که منجر به کشته شدن بیش از هزار و ۳۰۰ نفر شده است. در سال ۲۰۲۲، داعش حملات گسترده‌ای را بر سفارت‌خانه‌های پاکستان، روسیه و منافع چین در کابل انجام داد. در واقع، طبق گزارش شورای امنیت سازمان ملل متحد، حملات داعش در سال ۲۰۲۲ “مرگبارتر از سال ۲۰۲۱” بود.
در یک سال گذشته، این گروه از افزایش قابلیت‌های عملیاتی و آزادی رفت و آمد در داخل افغانستان بهره برده است. در گزارش شورای امنیت سازمان ملل آمده است که این گروه به دنبال حفظ سرعت حملات شدید است، و افزوده که کشورهای عضو آن، داعش را به عنوان «جدی‌ترین تهدید تروریستی کنونی در افغانستان» با افزایش سربازگیری محلی و جابجایی جنگجویان از کشورهای عربی و آفریقایی به افغانستان ارزیابی کرده‌اند.
در حالی که ارزیابی دقیقی از قدرت داعش ممکن نیست، اما گزارش شورای امنیت سازمان ملل تخمین می‌زند که بین ۴ تا ۶ هزار عضو داعش به شمول خانواده جنگجویان در افغانستان وجود دارد. اکثر آن‌ها در کمپ‌های آموزشی در شمال و شمال شرق کشور جابجا شده‌اند، جایی که در آن به خاطر تنش‌های قومیتی بین جمعیت عمدتا غیرپشتون، وفاداری به طالبان عمدتا پشتون جریان دارد.
یک مقام امنیتی سابق افغانستان که تحرکات جنگجویان داخلی و خارجی را از طریق شبکه‌های اطلاعاتی موجود زیر نظر داشته است، اعداد مشابهی را به اشتراک گذاشته است. او که خواسته نامش فاش نشود، به دیلی بیست گفت: “بزرگ‌ترین گروه در میان آن‌ها افغان‌ها و پاکستانی‌ها هستند، اما جنگجویان قابل توجهی از سوریه، بنگلادش، هند و کشورهای آسیای مرکزی می‌آیند.”
این مقام سابق گفت: “با مسئولیت طا-لبان در مبارزه با تروریزم، افغانستان در مسیر تبدیل شدن به یک پناهگاه امن برای تروریست‌های جهانی، از جمله داعش است که در حال تجدید قوا در منطقه هستند.” او هشدار داد: “در حال حاضر، بیشتر این گروه‌ها [در افغانستان] هنوز هم در حال بسیج شدن هستند و حملات آن‌ها محدود به منطقه است، اما اگر اجازه داده شود که پایگاه جغرافیایی به دست آورند، گروه‌هایی مانند داعش قدرت خواهند داشت تا حملات بزرگ‌تر و مرگبارتری را در سطح جهانی انجام دهند.”
این مقام سابق گفت که ناکامی‌های خود طا-لبان در حکومت‌داری به افزایش سربازگیری کمک می‌کند. او گفت: “قبل از سقوط دولت افغانستان، سربازگیری در تمام گروه‌های شورشی منطقه‌ای همان روایت را دنبال می‌کرد و خواستار مبارزه با دولت مورد حمایت ایالات متحده بود. اما از زمان خروج ایالات متحده و تسلط طالبان، داعش تلاش‌های خود را در جهت تقویت تبلیغات ضد‌طالبانی انجام داده است.”
گزارش شورای امنیت سازمان ملل به افزایش فعالیت‌های رسانه‌ای داعش در منطقه اشاره می‌کند که «نشریات جدید محتوایی را به ۱۲ زبان منتشر می‌کنند و شبکه‌ای از کانال‌های تلگرامی را به عنوان بخشی از استراتژی بین‌المللی‌سازی مستمر ایجاد می‌کنند». بروشورهای اخیر منتشر شده توسط رسانه‌های داعش بارها از طالبان به عنوان “مرتد” یاد شده است. در این گزارش‌ها آمده است: “آن‌ها از طالبان به خاطر دفاع از «کفار» از طریق حفاظت از سفارت‌خانه‌های خارجی و سازمان ملل در افغانستان انتقاد می‌کنند.”
در حالی که شورای امنیت سازمان ملل خاطرنشان کرد که بیشتر بودجه داعش از سوی سازمان اصلی آن و همچنین از دیگر منابع غیردولتی و اهداکنندگان تامین شده است، این مقام سابق افزود که این گروه همچنین به تسلیحات به جا مانده از نیروهای ایالات متحده و ناتو دسترسی دارد. مقام امنیتی می‌گوید: “افغانستان اکنون مملو از تسلیحات امریکایی است. در حال حاضر، ایجاد صندوق جنگی در افغانستان با سلاح‌هایی که توسط نیروهای خارجی به جا مانده و سلاح‌های فروخته شده جنگجویان سابق، بسیار آسان است، جنگجویان فراری اغلب اسلحه و مهمات را با خود می‌برند.”
آیا واقعاً طالبان با داعش می‌جنگند؟
تحلیل‌گران امنیتی با مشاهده اوضاع در منطقه هشدار می‌دهند که نباید ارتباطات بین گروه‌های تروریستی را نادیده گرفت. عمرصدر، پژوهش‌گر ارشد دانشگاه پیتسبورگ، گفت: “باید روابط طا-لبان و داعش را در چارچوب جهادگرایی اسلامی درک کرد. شکاف ایدیولوژیک بین گروه‌های مختلف جهادی، از جمله طا-لبان و داعش، بسیار نفوذپذیر است. بسیاری از ستیزه‌جویان طا-لبان از جهان‌بینی سلفی افراطی فراملی داعش استقبال می‌کنند.”
صدر افزود که جناح‌گرایی در داخل طا-لبان نیز نقش مهمی در وضعیت میدانی داشته است. وی گفت: “در حالی که برخی از طا-لبان از فرقه سنتی حنفی پیروی می‌کنند، اما برخی دیگر با جنبش جهادی بین‌المللی همدردی می‌کنند.” او افزود که طال-بان ممکن برخی مواقع با تحت فشار قرار دادن کانال‌های داعش از آن‌ها به عنوان سلاح استراتژیک علیه همسایگان افغانستان استفاده کنند، همانند مورد ایران.
او گفت که طا-لبان جهادی‌های فراملی را تا زمانی تحمل می‌کنند که آن‌ها تهدید وجودی اساسی نباشند و انگیزه اندکی را برای حل مشکل داعش در افغانستان حفظ می‌کنند. صدر با اشاره به فرار اعضای داعش از زندان در اگست ۲۰۲۱ در سراسر افغانستان خاطرنشان کرد: “طالبان تعدادی از اسیران داعش را پس از تصرف کابل آزاد کردند.”
بعداً تأیید شد که چندین تن از آن زندانیان آزاد شده داعش در حملات بزرگ در کابل، از جمله بمب‌گذاری میدان‌هوایی در ۲۶ اگست که نزدیک به ۲۰۰ نفر از جمله ۱۳ سرباز امریکایی کشته شدند، دست داشتند.
این مقام سابق افغان افزود: “داعش از این شکستگی‌ها و جناح‌گرایی‌ها نیز بهره‌برداری می‌کند. آن‌ها همچنین به دنبال کسانی در میان جنگجویان افراطی در درون طالبان هستند که از حمایت رهبران شان از کشورهای دشمن به خاطر به دست آوردن رسمیت بین‌المللی، سرخورده و دلسرد شده‌اند.”
این مقام امنیتی پیشین گفت: “آن‌ها سال‌ها است که زمینه‌هایی [علیه طا-لبان] را فراهم کرده‌اند، اما با شواهد اخیر [همکاری طا-لبان با دولت‌های خارجی] توانسته‌اند تعداد بیشتری از جنگجویان را از سراسر افغانستان و جهان جذب کنند.”
گروه‌بندی مجدد جنگجویان داعش در افغانستان خبر وحشتناکی برای جوامع مذهبی و قومی است که قبلاً توسط طالبان به حاشیه رانده شده‌اند و در شرف تبدیل شدن به یک مشکل بزرگ برای واشنگتن و سایر پایتخت‌های غربی در نبرد با تروریزم جهانی است.
نویسنده: روچی کومار
منبع: دیلی بیست – Daily Beast
