مترجم: سید طاهر مجاب- خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: اقدامات استراتژیک افغانستان و هند برای توسعه مسیرها و مراکز تجاری جدید نشان‌دهنده تغییر عمده به سمت یکپارچگی منطقه‌ای و استقلال اقتصادی است. این کشورها با استفاده از مزیت‌های جغرافیایی‌شان، هدف‌شان ارتقای ارتباط، تقویت رشد اقتصادی و پیکربندی مجدد پویایی تجارت منطقه‌ای است.
چشم‌انداز جیوپولیتیک آسیای مرکزی و جنوبی دستخوش تغییرات برجسته‌ای شده است، زیرا افغانستان به دنبال کسب جایگاه محور تجارت منطقه است. در این راستا، دو توافق‌نامه – مرکز لوجستیکی افغانستان – قزاقستان – ترکمنستان و قرارداد بندر چابهار ایران و هند – تغییر ادغام منطقه‌ای و مزایای بالقوه را نشان می‌دهد. این ابتکارات بر تلاش‌های افغانستان و هند برای دور زدن مسیرهای سنتی از طریق پاکستان، تنوع بخشیدن به مشارکت‌های تجاری و استفاده از موقعیت استراتژیک برای تقویت رشد اقتصادی تاکید می‌کند.
مرکز لوجستیک افغانستان-قزاقستان-ترکمنستان
حکومت طا-لبان با قزاقستان و ترکمنستان برای ایجاد یک مرکز لوجستیکی در ولایت هرات توافق کرده است. هدف این مرکز تقویت تجارت منطقه‌ای از طریق تسهیل حمل و نقل کالاها، از جمله نفت روسیه به بازارهای جنوب آسیا توسط دهلیز شمال-جنوب است. مرکز لوجستیک در ولایت هرات ایجاد خواهد شد که می‌تواند شمال را به ابتکار جنوب آسیا متصل کند. این اقدام منعکس‌کننده یک حرکت استراتژیک برای تبدیل افغانستان از یک کشور وابسته به کمک به یک اقتصاد تجارت‌محور است و روی نقش تاریخی آن به عنوان چهارراه تجارت سرمایه‌گذاری می‌شود. نورالدین عزیزی سرپرست وزارت تجارت طالبان به رویترز گفت که تیم‌های فنی ظرف دو ماه توافق‌نامه کتبی را در مورد طرح‌های رسمی برای این مرکز تنظیم خواهند کرد. هر سه کشور پس از شش ماه گفت‌وگو روی آن سرمایه‌گذاری خواهند کرد. وزیر طالبان گفت که این مرکز لوجستیک در ابتدا قرار است ظرفیت یک میلیون تن نفت را داشته باشد، اما مشخص نکرد که این مرکز چه زمانی به فعالیت آغاز می‌کند.
وزارت تجارت قزاقستان در بیانیه‌ای به رویترز گفت که قزاقستان نیز جهت برقراری ارتباط با خلیج فارس و جنوب آسیا به توسعه جاده‌ها و راه آهن از طریق افغانستان چشم دوخته است.
در حال حاضر، صادرات نفت خام قزاقستان به حمل و نقل در روسیه و بنادر روسیه در دریای سیاه وابسته است.
این پروژه چندین پیامد دارد:
احیای اقتصادی: انتظار می‌رود که مرکز لوجستیک با ایجاد فرصت‌های شغلی، بهبود زیرساخت‌ها و افزایش حجم تجارت، اقتصاد افغانستان را تقویت کند. حجم پیش‌بینی‌شده سالانه هیدروکربن‌ها از طریق این مرکز می‌تواند به یک میلیون تن برسد که به طور قابل توجهی ظرفیت تجارت افغانستان را افزایش می‌دهد.
اتصال منطقه‌ای: با اتصال آسیای مرکزی به جنوب آسیا، این مرکز مسیرهای تجاری هموارتر و کارآمدتر را تسهیل می‌کند، وابستگی به بنادر پاکستان و احتمالاً هزینه‌های حمل و نقل کشورهای محصور در خشکه آسیای مرکزی را کاهش می‌دهد.
موقعیت استراتژیک: موقعیت مرکزی افغانستان در اوراسیا این کشور را به یک نقطه ترانزیت ایده‌آل تبدیل می‌کند و به ادغام منطقه با شبکه‌های تجاری جهانی کمک می‌کند. این امر می‌تواند با کاهش اتکا به مسیرهای سنتی از طریق پاکستان و تقویت اتحادهای جدید، تعادل جیوپولیتیکی را تغییر دهد. عزیزی گفت که مرکز جدید بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر برای بهره‌گیری از موقعیت استراتژیک افغانستان است که زمانی گذرگاهی برای مسیر تجارت جاده باستانی ابریشم بود. این جاده بین آسیای جنوبی و مرکزی قرار داشت و با چین و ایران مرز مشترک داشت. عزیزی افزود: “رسیدن به پاکستان از طریق افغانستان بهترین گزینه خواهد بود.”
از طرفی هم، بهبود روابط تجاری از طریق چابهار می‌تواند به ثبات اقتصادی افغانستان، کاهش وابستگی این کشور به کمک‌ها و تقویت یکپارچگی اقتصادی منطقه‌ای کمک کند.
پیامدها و مزایا
توسعه راه‌ها و مرکزهای تجاری جدید در افغانستان و ایران چندین مزیت را برای بازیگران منطقه‌ای به همراه دارد.
برای افغانستان: این ابتکارات راهی برای احیای اقتصادی، کاهش وابستگی به کمک و تقویت خودکفایی از طریق افزایش تجارت و سرمایه‌گذاری را فراهم می‌کند.
برای هند: تقویت مسیرهای تجاری از طریق چابهار به هند اجازه می‌دهد حضور استراتژیکش را در آسیای مرکزی تقویت کند، با نفوذ چین مقابله و وابستگی به مسیرهای ترانزیتی پاکستان را کاهش دهد.
برای آسیای مرکزی: بهبود ارتباط از طریق افغانستان و ایران، بازارهای جدیدی را باز می‌کند و موانع لوجستیکی را کاهش و رشد اقتصادی و همکاری منطقه‌ای را تقویت می‌کند.
با این حال، ثبات این مسیرهای تجاری به وضعیت امنیتی افغانستان بستگی دارد که تحت حاکمیت طالبان همچنان ناامن است.
اقدامات استراتژیک افغانستان و هند برای توسعه مسیرها و مراکز تجاری جدید نشان‌دهنده تغییر عمده به سمت یکپارچگی منطقه‌ای و استقلال اقتصادی است. این کشورها با استفاده از مزیت‌های جغرافیایی‌شان، هدف‌شان ارتقای ارتباط، تقویت رشد اقتصادی و پیکربندی مجدد پویایی تجارت منطقه‌ای است.
کبیر تنِجا، یکی از اعضای اندیشکده بنیاد تحقیقاتی آبزرور مستقر در دهلی‌نو، می‌گوید: “برای هند، چابهار یکی از محورهای سیاست‌های همسایگی این کشور است – نوعی دروازه طلایی به سوی فرصت‌های سرمایه‌گذاری بیشتر در غرب و آسیای مرکزی.”
با این حال، موفقیت این ابتکارات منوط به عبور از چالش‌های جیوپولیتیکی، تضمین امنیت و تقویت همکاری پایدار میان بازیگران منطقه‌ای خواهد بود.
نویسنده: عالیه نصیر
منبع: اوراسیا ریویو – Eurasia Review
