انتخاب اضطراری هند نسبت به افغانستان

با توجه به رشد سریع روابط چین و طا-لبان، مشخص نیست که آیا این سیاست محتاطانه در روزهای آینده تغییر خواهد کرد. در ۱۳ سپتمبر، پکن سفیر جدیدی را برای کابل معرفی کرد که با استقبال تشریفاتی از سوی طا-لبان مواجه شد. در حالی که دهلی نو ممکن نسبت به این واقعیت راحت باشد اما هیچ کشوری قادر به برآورده کردن تمام نیازهای افغانستان نیست، حضور قوی چین و پاکستان در افغانستان به طور حتم تعادل را تغییر داده و فضا را برای هر گونه دخالت اساسی هند به حداقل می‌رساند

چند روز پس از آنکه صدها دانشجوی افغانستانی مقیم هند در دهلی نو اعتراض کردند و خواستار تمدید ویزا و اجازه کار در هند شدند، دولت هند هزار بورسیه جدید را برای دانشجویان افغان در سال تحصیلی ۲۰۲۳-۲۴ اعلام کرد. شورای روابط فرهنگی هند، آژانس مجری که بخشی از وزارت امور خارجه (MEA) است، گفت که هند «بر تعهد خود برای تقویت فعالیت‌های آموزشی دانش آموزان افغانستانی ثابت قدم است».

با این حال، واقعیت این است که برای افغان‌ها درخواست یا تمدید ویزای هند، چه برای مقاصد تحصیلی یا صحی، به یک چالش تبدیل شده است. در دو سال گذشته، هند برنامه بورسیه تحصیلی را تقلیل داده بود؛ امری که به هزاران دانش‌آموز افغان اجازه می‌داد تحصیلات خود را در هند دنبال کنند. در برخی موارد، آزاد شدن مبلغ ماهانه بورسیه متوقف شد و نامه‌هایی برای دانشجویان بدچانس ارسال شده است که به آن‌ها انقضای ویزا را اعلام می‌کند.

در میان اعلام بورسیه‌های جدید، سیاست هند در مورد این هزاران دانشجو همچنان مبهم است. علاوه بر این، مشخص نیست که آیا هند در ماه‌های آینده صدور ویزای صحی را برای افغانستانی‌ها آغاز خواهد کرد یا خیر. با عدم این کار، هند در معرض خطر تخریب سرمایه اجتماعی و حسن نیتی است که طی دو دهه اخیر با کمک‌های انکشافی در افغانستان به دست آورده بود.

از زمانی که طا-لبان قدرت را به دست گرفتند، دهلی نو با مجموعه‌ای از ایده‌ها و آزمایش‌ها در مورد چگونگی چارچوب‌بندی سیاست‌های خود در قبال این کشور، جایی که تا قبل از اگست ۲۰۲۱ نفوذ زیادی داشت، دست و پا می‌زد. هند اعلام می‌کند که همچنان به ارایه کمک‌های بشردوستانه متعهد است. به افغان‌ها با توجه به تجربه طولانی هند در اجرای چنین برنامه هایی در کشور جنگ زده، این انتخاب نسبتاً آسانی است. با این حال، معضل سیاسی کنونی در مورد مشارکت یا به رسمیت شناختن طا-لبان، انتخاب متفاوت و دشواری است.

در حالی که هیچ بیانیه سیاسی واقعی از سوی وزارت خارجه هند در این زمینه ارایه نشده است، اما مجموع اقدامات گذشته آن نشان می‌دهد که دهلی نو طرفدار یک راه میانه محتاطانه است، از تبدیل شدن به سرخط رسانه‌ها اجتناب و در عین حال واقع‌گرایی را دنبال می‌کند که با اصول آرمان‌گرایانه محاصره نشده باشد.

طی چندین ماه پس از سقوط کابل، سفارت افغانستان در دهلی نو نماد مقاومت در برابر طا-لبان باقی ماند. پرچم جمهوری اسلامی افغانستان و نه پرچم طا-لبان بالای ساختمان این سفارت به اهتزاز درآمد. توییت‌های آشکارای سفیر از سیاست‌های طا-لبان انتقاد می‌کرد. در نتیجه، با پایان یافتن بودجه دولت طا-لبان، وزارت خارجه هند برای حمایت از فعالیت این سفارت وارد عمل شد.

این امر به آرامی شروع به تغییر کرد زیرا هند تعامل با طا-لبان را آغاز کرد، ابتدا با ایجاد یک هیئت فنی متشکل از ٣ دیپلمات در کابل برای نظارت از کمک‌های بشردوستانه خود در جون ۲۰۲۲٫ شاید طا-لبان از این «مأموریت فنی» برای انجام فعالیت‌های منظم مانند ارایه کمک‌های بشردوستانه، جمع‌آوری اطلاعات و در تازه‌ترین مورد شروع مجدد برنامه بورسیه پیروی کنند. با این حال، این اقدام‌ها بدون چشم‌داشت انتظارات متقابل نیست.

در اواخر ۲۰۲۲، امارت اسلامی تلاش برای نصب نمودن نماینده خود را در سفارت افغانستان در دهلی نو آغاز کرد. مردی که برای این پست پیشنهاد شد، عبدالقهار بلخی سخنگوی جنجالی وزارت خارجه طا-لبان با سابقه ارعاب خبرنگاران با تهدید به مرگ بود. وزارت خارجه هند سعی کرد با نپذیرفتن این درخواست، چالش پیچیده را کنار بگذارد.

متعاقباً، طا-لبان سعی کردند راه دیگری را برای تأثیرگذاری بر تغییر رهبری سفارت در دهلی نو بیابند – این بار با تحریک یک کودتای کوچک. در ماه می، فرید ماموندزی سفیر افغانستان را فراخواند و قدیر شاه رایزن بازرگانی را به جای او به عنوان کاردار منصوب کرد. همان‌طور که قدیر شاه تلاش می‌کرد تا امور سفارت را به دست گیرد، طبق گزارش‌ها، ماموندزی پیروز شد و مقامات سفارت افغانستان تلاش‌های شاه را برای تصدی مسئولیت این مأموریت «قاطعانه رد کردند».

اگرچه قدیر شاه از ورود به محوطه توسط سفارت منع شده است، اما ماموندزی نیز در مرخصی بوده و بنا بر گزارش‌ها از این کشور خارج شده است.

وزارت خارجه هند تصمیم گرفته است که این امر را آرام ساخته و کل رویدادها را یک امر داخلی سفارت می‌داند. وضعیت فعلی سفارت و موضع آن در برابر طا-لبان نامشخص است، اما دیگر خبری  از انتقاد از طا-لبان نیست.

دهلی نو در واقع با انتخاب اضطراری نسبت به افغانستان روبروست. اتخاذ مواضع ضد طا-لبان به طور جدی اجرای تمام پروژه‌های فعلی و آینده، از جمله «ماموریت فنی» هند را در این کشور با مشکل مواجه می‌کند. در چند ماه گذشته، مقامات طا-لبان از «ارتقای سطح دیپلماتیک» هند در کابل استقبال کرده اند، از هند خواسته اند تا پروژه‌های انکشافی خود را تکمیل کند، امنیت سفارت را گرفته و حتی از دهلی نو خواسته پرسونل امنیتی‌اش را آموزش دهد.

هند با احتیاط واکنش نشان داده است و رویکرد مورد به مورد را برای حفظ روحیه طا-لبان اتخاذ کرده است. علاوه بر ادامه کمک‌های بشردوستانه، وزارت خارجه هند مقامات وزارت خارجه طا-لبان را در یک دوره آموزشی آنلاین مشارکت داد. همچنین به بخش بانکداری افغانستان پشتیبانی فنی ارایه کرده است. با این حال، دهلی نو همچنان نسبت به تعامل تمام عیار با طا-لبان محتاط است، که به طور غیرمستقیم به معنای تأیید سیاست‌های واپس‌گرایانه رژیم طا-لبان است.

با این حال، با توجه به رشد سریع روابط چین و طا-لبان، مشخص نیست که آیا این سیاست محتاطانه در روزهای آینده تغییر خواهد کرد. در ۱۳ سپتمبر، پکن سفیر جدیدی را برای کابل معرفی کرد که با استقبال تشریفاتی از سوی طا-لبان مواجه شد. در حالی که دهلی نو ممکن نسبت به این واقعیت راحت باشد اما هیچ کشوری قادر به برآورده کردن تمام نیازهای افغانستان نیست، حضور قوی چین و پاکستان در افغانستان به طور حتم تعادل را تغییر داده و فضا را برای هر گونه دخالت اساسی هند به حداقل می‌رساند.