مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: طا-لبان همچنین نتوانسته نگرانی‌های چین را در مورد حضور حزب اسلامی ترکستان در مرزهایش یا حملات بی‌وقفه تحریک طا-لبان پاکستان را برطرف کند. در حالی که روسیه در اوایل از تلاش‌های طا-لبان برای مقابله با دا/عش قدردانی کرد، اما تاکید کرد که این گروه باید کارهای بیشتری انجام دهد. گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر این‌که عاملان حمله در ایران و ترکیه در افغانستان آموزش دیده‌اند. ارتباط نزدیک بین شبکه حقانی و دا/عش یکی از دلایل شکست این گروه در مقابله با رشد دا/عش است.
از زمان حمله تروریستی مارچ ۲۰۲۴ در مرکز شهر کروکوس در مسکو که گفته می‌شود کار دا/عش خراسان است، روسیه تلاش‌هایش را برای جلوگیری از تبدیل شدن دوباره افغانستان به پناهگاه تروریزم شدت بخشیده است. چنانچه اقدامات روسیه نشان می‌دهد یکی از راه‌های انجام این کار، تعامل بیشتر با طا-لبان است. وزارت خارجه روسیه و وزارت عدلیه به تازگی پیشنهادی به ولادیمیر پوتین رییس جمهور این کشور ارسال کردند تا این گروه را از فهرست سازمان‌های تروریستی حذف کند. طا-لبان در ۲۰۰۳ شامل این فهرست شد. درک تحولات جدید در افغانستان و همکاری هند و روسیه در زمینه مبارزه با تروریزم حیاتی است.
تامین منافع
تصمیم روسیه برای حذف طا-لبان از فهرست تروریستی‌اش، اگرچه ناگهانی نیست، اما به عنوان یک سناریوی «خطر محدود» تلقی می‌شود. روسیه در حالی که این گروه را به رسمیت نشناخته و آن‌ها همچنان تحت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دارد، تصمیم مسکو به دست آوردن اهرم نفوذ با امارت اسلامی طا-لبان است. از زمان سقوط کابل، روسیه با طا-لبان وارد تعامل شده است؛ دیپلمات‌هایش حضور دارد و سفارت آن باز است. مسکو همچنین در اگست ۲۰۲۲ یک دیپلمات منصوب شده از سوی طا-لبان را تایید کرد و در فبروری سال جاری یک اتشه نظامی را پذیرفت. این گروه را برای رایزنی‌های فارمت مسکو در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ و دو بار در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۴ به مجمع بین‌المللی اقتصادی سن پترزبورگ دعوت کرد. نماینده ویژه این کشور همچنین به احتمال شامل نمودن کابل در سازمان همکاری شانگهای (SCO) اشاره کرد، که به معنی رسمیت‌شناسی است.
در دورنمای سیاست خارجی ۲۰۲۳، روسیه هدف بلندمدت خود را برای ادغام افغانستان در چارچوب اوراسیا برای همکاری بیان کرد. بنابراین، یک عامل جیواکونومیکی قوی پشت چرخش مسکو به سمت طا-لبان وجود دارد و انتظار می‌رود حذف این گروه از فهرست تروریزم روابط اقتصادی دوجانبه را تسهیل کند. پروژه‌هایی مانند راه آهن ازبیکستان-افغانستان-پاکستان و گاز ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند می‌تواند فعالیت اقتصادی را در افغانستان ارتقا دهد. این اقدام منجر به بهبود ارتباط منطقه‌ای و تقویت زیرساخت‌های مرزی برای کنترول نفوذ تروریست‌ها می‌شود. برای مسکو، افغانستان باثبات به عنوان دیوار آتش برای جلوگیری از گسترش تروریزم به آسیای مرکزی و در نهایت به روسیه تلقی می‌شود.
هند از جون ۲۰۲۲ به این طرف، یک تیم فنی در سفارتش در کابل مستقر کرده است. تعامل دهلی‌نو با این گروه نیز افزایش یافته است و مقامات هندی در مارچ ۲۰۲۴ با سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامی ملاقات کردند تا در مورد ارایه کمک و استفاده تاجران افغانستان از چابهار گفت‌وگو کنند. اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان همچنین یک نشست آنلاین با شرکت هند گلوبال لیمیتد برای بحث در مورد استفاده از چابهار توسط تاجران این کشور برگزار کرد. دیپلمات‌های منصوب شده طا-لبان رسما از سوی هند تایید نشده‌اند، اگرچه سفیر دوران جمهوری افغانستان و سرکنسول بمبئی از سمت‌های‌شان استعفا داده‌اند.
هند ضمن تاکید بر نیاز طا-لبان به حمایت از حقوق زنان و اقلیت‌ها و ایجاد یک دولت فراگیر، تاکید کرده است که افغانستان نباید به عنوان پناهگاه گروه‌های تروریستی استفاده شود و مسئولیت مقابله با تهدید را بر عهده طا-لبان قرار داده است. این کشور گروه‌های تروریستی ضد هند مانند لشکر طیبه (LeT) و جیش محمد (JeM) و گروه‌های فراملی را به عنوان تهدید بزرگ برای امنیت و منافع استراتژیک خود می‌بیند. برای هند، نگرانی در مورد حضور LeT و JeM در افغانستان و توانایی آن‌ها برای بی‌ثبات کردن جامو و کشمیر موضوع نگرانی برجسته بوده است.
در سیزدهمین گزارش تیم پشتیبانی تحلیلی و نظارت از تحریم‌های سازمان ملل اشاره شده است که جیش محمد اردوگاه‌های آموزشی را در افغانستان حفظ کرده است که برخی از آن‌ها تحت کنترول مستقیم طا-لبان است. لشکر طیبه نیز از عملیات‌های طا-لبان حمایت مالی و آموزشی می‌کند. برای دهلی نو، ثبات در افغانستان مهم است چون می‌تواند به جمهوری‌های آسیای مرکزی دسترسی داشته باشد.
پناهگاهی برای تروریزم؟
دو سال و نیم گذشته نشان داد حکومت امارت اسلامی در افغانستان در برآورده کردن تعهداتش طبق توافق‌نامه دوحه شکست خورده و نتوانسته از استفاده شدن خاک افغانستان به عنوان پناهگاه و بستری برای هماهنگی حملات تروریستی فراملی جلوگیری کند. گزارش جنوری ۲۰۲۴ تیم پشتیبانی تحلیلی و نظارت از تحریم‌های سازمان ملل متحد، رابطه نزدیک بین القا/عده و طا-لبان را برجسته کرد. القاعده همچنین از حامیانش در سراسر جهان خواست به افغانستان مهاجرت کنند و از شیوه‌های طا-لبان برای آغاز مبارزه جمعی علیه نیروهای “غربی” و “صهیونیستی” الگوبرداری کنند.
این شبکه اکنون در ۱۰ ولایت افغانستان حضور دارد و کمپ‌های آموزشی، مدارس و خانه‌های امن جدیدی را در این کشور به دست آورده است. در حالی که طا-لبان از روابط صمیمانه با برخی گروه‌ها، از جمله القا/عده برخوردار است، افزایش قدرت گروه‌هایی مانند دا/عش خراسان چالش مهمی برای تسلط طا-لبان و همچنین امنیت کلی منطقه ایجاد می‌کند.
بنابراین، بسیاری کشورهای جامعه جهانی برقراری نوعی تعامل با طا-لبان را برای مقابله با این تهدیدها ضروری می‌دانند. پیشنهاد مسکو برای حذف طا-لبان از فهرست ممنوعه نیز گامی در جهت داشتن فضای بیشتر برای مانور تلقی می‌شود. اما این‌که آیا طا-لبان توانایی و تمایل به برقراری کنترول موثر بر این گروه‌های تروریستی را دارند یا خیر، هنوز در حد حدس و گمان است. دا/عش خراسان تاکید بر آسیای جنوبی و مرکزی دارد و دامنه دسترسی‌اش را به این مناطق گسترش می‌دهد. دا/عش از تعامل طا-لبان با هند انتقاد کرده است. در برخی موارد، دا/عش و القا/عده هر دو در مورد تحولات داخلی دهلی نو اظهار نظر می‌کنند.
همکاری هند با روسیه به عنوان دروازه‌ای برای دهلی نو جهت تعامل با طا-لبان تلقی می‌شود. دیدارهای سال گذشته مقامات هند با برخی اعضای امارت اسلامی به دلیل کمک روسیه پربار بوده است. ماه گذشته، ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه برای افغانستان، به دعوت دهلی نو به هند سفر کرد. زمان این دیدار – پس از حمله در مسکو – نشان‌دهنده نگرانی مشترک مسکو و هند در مورد تهدید تروریزم است.
پس از خروج امریکا از افغانستان، مثلث ایران، روسیه و چین با هدف متقابل دور نگه داشتن امریکا از منطقه، تعامل آن‌ها را در این کشور افزایش داده است. اگرچه ایالات متحده علناً از دیدن افغانستان به عنوان بستری برای رقابت استراتژیک با روسیه خودداری می‌کند، اما مسکو این گونه به آن نگاه می‌کند. ماه گذشته، مسکو و پکن بر عزم شان برای جلوگیری از هرگونه تلاش امریکا یا ناتو برای ایجاد زیرساخت‌های نظامی در افغانستان تاکید کردند و متعهد شدند که همکاری‌ها را در افغانستان افزایش دهند. همانطور که در بالا بحث شد، هند و روسیه هر دو نگرانی‌های مشترکی در این کشور دارند که فضایی را برای همکاری از طریق کانال‌های دوجانبه و چندجانبه فراهم می‌کند. کارشناسان چارچوب سازمان همکاری شانگهای – ساختار منطقه‌ای ضد تروریزم (SCO-RATS) – را برای مقابله با تهدید تروریزم در افغانستان مهم می‌دانند. این امر با اشتراک‌گذاری اطلاعات در مورد گروه‌ها و افراد معینی که با منافع کشورهای عضو مخالف هستند، مبارزه با مواد مخدر، قاچاق، انجام مانورهای مشترک ضد تروریستی و غیره میسر می‌شود و ابزاری مهم برای تقویت همکاری است.
با این حال، در حالی که هند در چند ابتکار به رهبری روسیه شرکت می‌کند و عضو سازمان همکاری شانگهای است، روسیه، چین، ایران و پاکستان از طریق گروه‌هایی کار می‌کنند که هند از آن خارج است. تعامل آن‌ها با این گروه نیز نسبت به تعامل دهلی نو متمایز است؛ زیرا هند نسبت به تعهدات خود در قبال منافع مردم افغانستان با منافع استراتژیکش بیشتر حسیاست نشان می‌دهد. با وجود این اختلافات، دهلی نو باید با روسیه همکاری کند تا در چگونگی تحولات امنیتی افغانستان سهیم باشد.
نقش طالبان در مبارزه با شورش
طا-لبان از اعتراف به تهدید دا/عش خودداری کرده است و رهبران ارشد آن‌ها در جلسات عمومی این تهدید را کم‌اهمیت جلوه می‌دهند و هر گونه نیاز به حمایت خارجی را انکار می‌کنند. به گفته سازمان ملل، اولویت طا-لبان عمدتاً مدیریت تهدید داخلی است که دا/عش متوجه قدرت آن‌ها می‌سازد، نه توجه به اقدامات خارجی. طا-لبان در ماه فبروری سال گذشته تلاش‌های ضد شورش خود را افزایش داد، اما کاهش تعداد حملات دا/عش به دلیل اثربخشی قابلیت‌های ضد تروریستی طا-لبان نبود، بلکه احتمالاً به خاطر تغییر استراتژی داعش است.
در همین حال، طا-لبان همچنین نتوانسته نگرانی‌های چین را در مورد حضور حزب اسلامی ترکستان در مرزهایش یا حملات بی‌وقفه تحریک طا-لبان پاکستان را برطرف کند. در حالی که روسیه در اوایل از تلاش‌های طا-لبان برای مقابله با دا/عش قدردانی کرد، اما تاکید کرد که این گروه باید کارهای بیشتری انجام دهد. گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر این‌که عاملان حمله در ایران و ترکیه در افغانستان آموزش دیده‌اند. ارتباط نزدیک بین شبکه حقانی و دا/عش یکی از دلایل شکست این گروه در مقابله با رشد دا/عش است.
نتیجه
بی‌میلی یا ناتوانی طا-لبان در مقابله با گروه‌های تروریستی مستقر در افغانستان، اکنون منجر به افزایش تعامل جامعه بین‌المللی برای جلوگیری از بی‌ثباتی شده است که ممکن در شرایطی که امارت اسلامی قادر به مدیریت گروه‌های مختلف نباشد، ایجاد شود.
اما مشارکت بیشتر خطر اعطای مشروعیت به این گروه را به همراه دارد، حتی در شرایطی که هیچ گونه تدابیر محسوس ضد تروریزم توسط کابل و هرگونه حرکتی در جهت اجرای وعده‌های حکومت‌داری فراگیر و حقوق و آزادی زنان وجود ندارد.
تاکنون چین، روسیه، ایران، ترکیه و دیگران تلاش کرده اند خلاء ناشی از خروج ناگهانی و آشفته ایالات متحده از افغانستان را پر کنند.
در حالی که اختلافات معین هند با روسیه بر سر دوستی روبه‌رشد مسکو با پکن و میزان تعامل روسیه با طا-لبان پابرجا خواهد بود، اما دهلی‌نو به شتاب همکاری خود ادامه خواهد داد تا حضورش را در این بازی حفظ کند، زیرا این دو با یکدیگر نگرانی‌های مشترکی مربوط به امنیت و ثبات اقتصادی افغانستان دارند.
نویسندگان: شیوام شخاوت، همکار در بنیاد تحقیقاتی آبزرور است.
راجولی سیدارت جایاپراکاش، دستیار پژوهشی در بنیاد تحقیقاتی آبزرور است.
منبع: بنیاد تحقیقاتی آبزرور – ORF
