تهدید تروریزم در افغانستان پسا- ۲۰۲۱

واشنگتن فقط باید توپ را در مورد یک حمله بزرگ بین‌المللی داعش-خراسان در انتظار داشته باشد و تصمیم خروج از افغانستان را به عنوان یک اشتباه غم‌انگیز با پیامدهای داخلی و بین‌المللی چشم‌گیر برای ایالات متحده تلقی خواهد شد

احتمال فعالیت تروریزم در افغانستان که ثبات این کشور یا پاکستان، متحدان و شرکا یا ایالات متحده را تهدید می‌کند، بزرگ‌ترین مسئله در ارزیابی تصمیم ایالات متحده برای خروج از افغانستان در ۲۰۲۱ است.

به طور حتم، از آن زمان تاکنون هیچ حمله تروریستی چشمگیری از افغانستان صورت نگرفته است، هرچند که افزایش فعالیت‌های تروریستی و افراط‌گرایان اسلامی در پاکستان ممکن است در افغانستان ردیابی شود. رییس جمهور بایدن در واقع حمله سال ۲۰۲۲ امریکا علیه ایمن‌الظواهری رهبر القاعده را در کابل به عنوان نمونه‌ای از اثربخشی پسا-۲۰۲۱ آنسوی افق برای مبارزه با تروریزم ذکر کرده است. او در ۳۰ جون سال جاری حتا فراتر رفت و به کمک طالبان در ردیابی تروریست مسئول حمله به میدان‌هوایی کابل در اگست ۲۰۲۱ اشاره کرد که منجر به کشته شدن ۱۳ امریکایی و تقریباً ۱۰۰ افغان شد، در حالی که به اشتباه ادعا کرد القاعده دیگر در افغانستان فعالیت نمی‌کند.

در حالی که فعالیت تروریستی ناشی از افغانستان تا کنون گسترش نیافته است، اما تهدید داعش-خراسان و تا حدی القاعده همچنان مقامات ایالات متحده و سازمان ملل را آزار می‌دهد. مایکل کوریلا رییس فرماندهی مرکزی ایالات متحده (CENTCOM) در بیانیه خود در سال ۲۰۲۳، این تهدید را برجسته کرد و خاطرنشان کرد که «تقلیل جمع‌آوری، منابع تحلیلی و اطلاعات، نظارت، [و] امکانات تشخیص در افغانستان به معنای این است که تلاش ما علیه القاعده و داعش خراسان به چالش کشیده شده است. در حالی که ما می‌توانیم خطوط گسترده برنامه‌ریزی حمله را ببینیم، اما برای دیدن تصویر کامل تهدید فاقد جزییات هستیم. داعش-خراسان حملات خود را در منطقه افزایش داده و … در حال ایجاد قابلیت در افغانستان … با هدف نهایی حمله به امریکا است. این فرماندهی همچنین «حضور» القاعده را در آنجا می‌بیند که به دنبال بازسازی هستند، اما تهدید فوری را در مقایسه با داعش-خراسان نادیده می‌گیرد.

طیفی از گروه‌های تروریستی تحت حاکمیت فعلی طا-لبان آزادی مانور بیشتری دارند.

گزارش جامع سازمان ملل متحد در تاریخ ۲ می ۲۰۲۳ «چهاردهمین گزارش تیم تحلیلی پشتیبانی و نظارت بر تحریم‌ها» تاکید می‌کند که ارتباط بین طا-لبان و القاعده و تحریک طا-لبان پاکستان (TTP) همچنان قوی و در همزیستی است. طیفی از گروه‌های تروریستی از آزادی مانور بیشتری تحت حاکمیت واقعی طا-لبان برخوردارند… و خطر تروریزم هم در افغانستان و هم در منطقه در حال افزایش است. در حالی که (طا-لبان) به دنبال تضعیف وجهه این گروه‌ها بوده و عملیات‌هایی را علیه داعش انجام داده اند، به طور کلی، طا-لبان به مفاد توافق‌نامه دوحه در امر مبارزه با تروریزم عمل نکرده است. نشانه‌هایی وجود دارد که القاعده در حال بازسازی توانایی‌های عملیاتی‌اش است، تحریک طا-لبان پاکستان با حمایت طا-لبان حملاتی را در پاکستان انجام می‌دهد، گروه‌های تروریستی خارجی تهدیدی در سراسر مرزهای افغانستان هستند و عملیات داعش در حال پیچیده‌تر و کشنده‌تر شدن است. سازمان ملل همچنین خاطرنشان می‌کند که ارزیابی فرمان ۲۰۲۲ طا-لبان مبنی بر ممنوعیت حملات از افغانستان علیه پاکستان خیلی زود است.

این ارزیابی «پر/خالی پیاله» از تروریزم در افغانستان نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری و گسترش جهانی گروه‌های تروریستی است. انعطاف‌پذیری عنصر داعش خراسان به ویژه قابل توجه است. پس از سال‌ها جان سالم به در بردن از حملات نیروهای امریکایی، بعید است که تحت فشار طا-لبان فروبپاشد. اینکه آیا و در چی مدت می‌تواند به ایالات متحده ضربه بزند، سوال دیگری است.

به طور حتم، ایالات متحده نگران بقای کلی داعش، از جمله ادامه حضورش در مناطقی از سوریه است. امریکا همچنین نگران ده‌ها هزار نفر از زندانیان و اعضای خانواده‌های داعش است که تقریباً در سطح جهانی هنوز تحت تبلیغات ایدیولوژی داعش در اردوگاه‌های شمال شرق سوریه و عراق هستند. تداوم قدرت داعش در منطقه ساحل افریقا که احتمالاً از تأثیر مخرب کودتای اخیر نایجر بر عملیات ضد تروریزم به رهبری ایالات متحده و فرانسه سود می‌برد، نگران کننده است. قطعاً، «وابسته‌های» جغرافیایی داعش به طور مستقل عمل می‌کنند، اما موفقیت هر یک از شاخه‌ها مزایای سیاسی برای کل سازمان دارد.

ایالات متحده در سال ۲۰۰۱ با ماموریت ریشه کن کردن تهدید تروریزم بین‌المللی در افغانستان وارد شد و همچنان با ماموریت بلندپروازانه ملت سازی ادامه داد.

دولت ترامپ و سپس بایدن درک کردند که ایالات متحده و شرکای بین‌المللی آن در ماموریت دوم به طور قطعی شکست خورده‌اند، اما معتقد بودند که ماموریت اول و مهم‌تر مبارزه با تروریزم را حداقل به اندازه کافی برای توجیه خروج نیروها و سیاست مبارزه با تروریزم از آنسوی افق با همکاری طا-لبان انجام داده اند.

اما مشکل واشنگتن به دو دلیل حاد است. یکی تاب‌آوری گروه‌های تروریستی به ویژه داعش است. دیگری ماهیت ذاتی تهدیدات تروریستی است. سازمان‌های تروریستی اسلامی مزایای حملات تروریستی بزرگ علیه جهان خارج را درک می‌کنند و در نتیجه اولویت‌بندی می‌کنند، چه حملات ۱۱ سپتمبر یا حملات داعش در سال ۲۰۱۵ در پاریس و چه به هواپیمای روس بر فراز سینای باشد. این حملات اخیر که تنها دو سال پس از تأسیس داعش در سوریه آغاز شد و جان بیش از ۳۵۰ نفر را گرفت، کاملاً غیرمنتظره بود.

واشنگتن فقط باید توپ را در مورد یک حمله بزرگ بین‌المللی داعش-خراسان در انتظار داشته باشد و تصمیم خروج از افغانستان را به عنوان یک اشتباه غم‌انگیز با پیامدهای داخلی و بین‌المللی چشم‌گیر برای ایالات متحده تلقی خواهد شد.