روابط روسیه-طا-لبان؛ رو به رشد یا نمادین!

ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید

خبرگزاری دید: با بدتر شدن روابط روسیه و غرب، دیدگاه کرملین نسبت به طا-لبان تغییر کرد. در اگست ۲۰۲۱، زمانی که طا-لبان به کابل نزدیک شدند، دیپلمات‌های غربی به سرعت سفارت‌ها را بستند و تخلیه کردند. اما سفارت روسیه باز ماند و ظرف دو روز پس از تصرف، دیمیتری ژیرنوف سفیر روسیه اولین دیپلمات خارجی بود که با نمایندگان طا-لبان ملاقات کرد. پس از آن ملاقات، ژیرنوف جنگجویان طا-لبان را «مردان منطقی» معرفی کرد. طا-لبان نیز امنیت سفارت روسیه را تامین کردند.

روسیه یکی از معدود کشورهای جهان است که فعالانه به دنبال تقویت روابطش با امارت اسلامی افغانستان است. در حالی که طا-لبان هنوز رسما یک سازمان تروریستی ممنوعه در روسیه معرفی می‌شود، اما این امر مانع مسکو در دعوت از طا-لبان به مجامع اقتصادی و بحث در مورد پروژه‌های مشترک بلندپروازانه نشده است.
با آن‌که فرصت‌ها برای روابط نزدیک‌تر اقتصادی و فرهنگی محدود است، کرملین به دستاوردهای جدی امیدوار است. نه تنها ایدیولوژی طا-لبان در مخالفت با ارزش‌های غربی با روایت‌های ضدغربی روسیه هم‌ساز است، بلکه سایر مزایای همکاری نیز می‌تواند شامل مسیرهای تجاری جدید (کاهش اثر تحریم‌های غرب) و تقویت شهرت و وجهه مسکو به عنوان متحد جنوب جهان باشد.
وقتی طا-لبان بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ مسئولیت افغانستان را بر عهده داشتند، دوستی با روسیه رویای دور از ذهن بود. برای شروع، طا-لبان استقلال جمهوری چچن در قفقاز شمال روسیه را به رسمیت شناخته بود. دوم، مسکو در تلاش بود روابط خوبی با غرب برقرار کند. ولادیمیر پوتین، رییس جمهور جوان وقت روسیه، از تهاجم ایالات متحده و متحدانش به افغانستان در ۲۰۰۱ پشتیبانی کرد.
با بدتر شدن روابط روسیه و غرب، دیدگاه کرملین نسبت به طا-لبان تغییر کرد. در اگست ۲۰۲۱، زمانی که طا-لبان به کابل نزدیک شدند، دیپلمات‌های غربی به سرعت سفارت‌ها را بستند و تخلیه کردند. اما سفارت روسیه باز ماند و ظرف دو روز پس از تصرف، دیمیتری ژیرنوف سفیر روسیه اولین دیپلمات خارجی بود که با نمایندگان طا-لبان ملاقات کرد. پس از آن ملاقات، ژیرنوف جنگجویان طا-لبان را «مردان منطقی» معرفی کرد. طا-لبان نیز امنیت سفارت روسیه را تامین کردند.
کرملین پیوسته با اظهارات تند ضدغربی طا-لبان ابراز همدردی کرده است. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، آشکارا از شکست ایتلاف ناتو در افغانستان در اگست ابراز خرسندی کرد و گفت که این ایتلاف باید زمان کم‌تری را صرف تمرین برای درگیری با روسیه می‌کرد و بیشتر برای تمرکز بر عملیاتش در افغانستان وقت می‌گذاشت.
تاریخ بخشی اجتناب‌ناپذیر هرگونه بحث در مورد روابط مسکو و کابل است. از دهه ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰، اتحاد جماهیر شوروی در ساخت و ایجاد صنعت افغانستان، تأسیسات آبیاری، پل‌ها، سه میدان‌هوایی و بیش از هزار کیلومتر جاده و موارد دیگر کمک کرد. خودروهای ساخت شوروی و تجهیزات نظامی زنگ‌زده شوروی اغلب در خیابان‌های افغانستان دیده می‌شود. بسیاری از نسل‌های گذشته روسی صحبت می‌کنند.
با این حال، این‌ها فقط بخشی از یادگارها هستند. مسکو آن نفوذی را که زمانی در افغانستان داشت، اکنون ندارد.
با این حال، مسکو به مجموعه‌ای از پروژه‌های بلندپروازانه مربوط به افغانستان علاقه نشان داده است: برای مثال، ساخت خط لوله گاز ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند و خط آهن ترانس-افغان که ازبیکستان و پاکستان را به هم متصل می‌کند. اما این‌ پروژه‌ها عمدتا به دلیل مشکلات امنیتی در افغانستان تا تحقق فاصله زیادی دارد.
سال گذشته، گزارش شد که روسیه وعده داده است سالانه یک میلیون تن بنزین، یک میلیون تن گازوییل و ۵۰۰ هزار تن گاز طبیعی مایع به افغانستان عرضه خواهد کرد. علاوه بر این، اکنون قرار است مسکو سالانه ۲ میلیون تن گندم به افغانستان تحویل دهد.
از سویی هم، طا-لبان آشکارا خواهان همکاری بیشتر با روسیه هستند. در هر دیدار با مقامات روس، آن‌ها به دنبال طرحی برای بلند بردن روابط دوجانبه به سطح جدید و تسهیل قوانین ویزا هستند. به هر حال، کرملین شریک مناسبی باقی می‌ماند. برخلاف همتایان غربی، مقامات روس نسبت به مسایل مربوط به تحصیل زنان که عملاً توسط طا-لبان ممنوع است یا سایر حقوق بشر، پافشاری ندارد.
با این همه، آنچه مسکو را نگران می‌کند، تروریزم است. روسیه در ۵ سپتمبر ۲۰۲۲ زمانی که یک بمب‌گذار انتحاری خود را بیرون سفارت روسیه در کابل منفجر کرد و دو دیپلمات روسی را کشت، تروریزم را از نزدیک تجربه کرد. دا/عش-خراسان مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
طا-لبان نگرانی‌های روسیه در مورد امنیت را رد می‌کنند و معتقدند که آن‌ها دیگر مشکل تروریزم ندارند. درست است که تحرکات و پویایی مثبت است: بر اساس شاخص جهانی تروریزم که توسط موسسه اقتصاد و صلح آسترالیا تهیه شده است، در سال ۲۰۲۲ حملات تروریستی در افغانستان ۷۵ درصد کم‌تر از سال قبل بوده است. با این وجود، این شاخص افغانستان را همچنان در ردیف خطرناک‌ترین کشور جهان از نظر تروریزم قرار داده است.
به هر شکلی، تعمیق روابط با کابل از اولویت‌های کرملین است. روسیه در ۲۰۲۲ به طور نمادین اعتبارنامه‌ مقام طا-لبان را صادر کرد تا به صورت دیپلماتیک نماینده افغانستان در روسیه باشد. تعداد انگشت‌شماری از کشورهای جهان دست به چنین اقدامی زده‌اند.

با توجه به انزوای اقتصادی از غرب، مسکو گزینه‌های چندانی برای ایجاد روابط تجاری ندارد. به همین دلیل است که مشارکت با افغانستان برای کرملین مهم است (تحرکات مشابهی در رابطه با روابط روسیه با سوریه و ایران نیز وجود دارد). این امر همچنین راهی برای رهبری روسیه است تا به خود اطمینان دهد که در اعتقادات ضدغربی خود تنها نیست.
گام احتمالی بعدی مسکو حذف رسمی طا-لبان از فهرست سازمان‌های تروریستی روسیه و به رسمیت شناختن حکومت طا-لبان در کابل است. اما حتی این مراحل نیز صرفاً نمادین خواهد بود. بعید است که آن‌ها برای تعمیق روابط اقتصادی بین دو کشور کاری انجام دهند.

نوت: آنچه که پویایی روابط میان طا-لبان و کشورهای منطقه را می رساند عدم اعتماد به غرب و آمریکاست. غرب به سرکردگی ایالات متحده در میدان بازی خود در منطقه شکست خورده است. از سویی حمایت و تجهیز گروه های تروریستی تحت عناوینی چون دا/عش در دستور کار پنتاگون است تا از این طریق شاید بتواند شکست فضاحت بار خود را با تغییرات تاکتیکی در میدان افغانستان کمی جبران کند اما کنون هم طالبان و هم کشورهای منطقه علی الخصوص روسیه به ماهیت حضور غرب در منطقه که همانا دخالت در اوضاع کشورها و منطقه است پی برده اند.

نویسنده: روسلان سلیمانوف
منبع: کارنگی پلیتیکا – Carnegie Politika