اسلام‌آباد و تهران قادر خواهند شد برای مهار رقابت‌های جئوپولیتیک که روند صلح و آینده افغانستان را متأثر می‌‌سازد، تلاش کنند. بنابراین، برای صلح و ثبات پایدار در افغانستان، ایالات متحده باید تلاش‌های مشترک ایران و پاکستان را تشویق و از آن حمایت کند.
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
پس از امضای توافق‌نامه امریکا و طالبان، افغانستان برای دستیابی به صلح پایدار با سه چالش عمده مواجه بوده است. لزوم کاهش قابل توجه خشونت‌‌ها بین طرف‌های درگیر برای آغاز گفت‌وگوهای میان‌افغانی. عدم اطمینان از آغاز گفت‌وگوهای میان‌افغانی و بی‌ثباتی ناشی از درگیری‌ها بین نیروهای دولتی افغانستان و طالبان، باعث تشویق سازمان‌های تروریستی موجود شده که می‌تواند دشواری‌های خاصی را برای دولت، جهت تحقق تعهداتش در کوتاه‌مدت و میان‌مدت، ایجاد کند. علاوه بر این، رقابت‌های جئوپولیتیکی، به خصوص تنش‌های ایران و امریکا و هند و پاکستان، پیامدهایی را برای صلح و آینده افغانستان به همراه خواهد داشت.
با این حال، تلاش مشترک پاکستان و ایران نه تنها می‌تواند به پیشبرد امور و تسریع روند صلح کمک کند، بلکه می‌تواند در کاهش تهدیدات تروریزم ناشی از رقابت‌های جئوپولیتیکی مؤثر باشد. پیوند جغرافیایی و فرهنگی پاکستان و ایران با افغانستان، درک بی‌نظیری از این کشور برای آن‌ها فراهم می‌کند. هر دو ملت همچنان نفوذ خاصی بالای جناح‌های مختلف افغانستان دارند. از سویی هم، مبارزات مداوم دو کشور علیه سازمان‌های تروریستی و موفقیت‌هایی که آن‌ها در گذشته به دست آورده، می‌تواند به تهدیدات داعش و القاعده در افغانستان خیلی کمک‌کننده واقع شود. معادله روابط خوب پاکستان با ایالات متحده و روابط مناسب ایران و هند می‌تواند در کاهش تنش‌های امریکا و ایران و هند و پاکستان مفید باشد؛ تنش‌هایی که افغانستان احتمالاً از آن متأثر خواهد شد. قابل یادآوری است که یک افغانستان با‌ثبات از لحاظ منافع اقتصادی و راهبردی هم برای تهران و هم برای اسلام‌آباد مهم است. توافق‌نامه صلح ایالات متحده و طالبان فرصتی را برای این منظور فراهم می‌کند.
تهران و اسلام‌آباد همچنان خواهان برگشت مهاجرین افغانستان به کشورشان هستند که چند دهه از آن‌ها میزبانی کردند. بنابر این، ایران و پاکستان باید نهایت تلاش خود را برای دستیابی به صلح سیاسی در افغانستان انجام دهد، به ویژه برای جلوگیری از سناریوی مشابه پسا-خروج شوروی.
برای این منظور، هر دو ملت از روند صلح به رهبری و مالکیت مردم افغانستان جهت ختم درگیری در این کشور حمایت کرده‌اند. ایران و پاکستان همچنان روابط خود را با جناح‌های مختلف افغانستان بهبود بخشیده و رایزنی‌های نزدیک با رهبری گروه طالبان داشتند. استقبال عبدالله عبدالله رییس شورای عالی مصالحه ملی از پاکستان و طالبان نیز دلگرم کننده است. تهران نیز روابط نزدیک و برادرانه خود را با رییس جمهور اشرف غنی حفظ کرده است. هر چند، در موارد خاصی غنی نسبت به پاکستان انتقاداتی دارد، اما این امر با ادامه پالیسی استقبال از تمام جناح‌های افغانستان به بهبود روابط با رییس جمهور اشرف غنی نیز کمک کرده است.
در گفت‌وگوی اخیر بین وزیر خارجه اشرف غنی و همتای پاکستانی‌اش، دو جانب به گونه مشترک توافق کردند تا با کشورهای منطقه برای برقراری آتش‌بس و آغاز گفت‌وگوهای میان‌افغانی همکاری کنند. در این رابطه، ایران و پاکستان در رایزنی اخیر روسیه و چین پیوست و تمام قدرت‌های منطقه پشتیبانی کامل خود را از دستیابی به صلح جامع و دایمی به زودترین وقت ممکن، اعلام کردند. با توجه به تجربه تاریخی و داشتن روابط خوب با دیگر قدرت‌های منطقه و تقریباً با تمام جناح‌های افغانستان، تهران و اسلام‌آباد هر دو می‌تواند به شروع گفت‌وگوهای میان‌افغانی کمک کند. دو کشور همچنان در ایفای نقش میانجی‌گر مناسب بوده و می‌تواند از مذاکرات و هر گونه وضعیت غیر قابل پیش‌بینی و نتیجه‌گیری سازنده نظارت کنند.
با این وجود، به رغم این حقیقت که ایران در حل معضل اخیر رهبری افغانستان و ایجاد یک حکومت فراگیر نقش برجسته‌ای بازی کرد، ایالات متحده نسبت به هر گونه دخالت ایران در امور افغانستان نگران خواهد بود. اما به دلیل اینکه پاکستان نقش اساسی را در روند صلح به رهبری امریکا بازی کرده و از زمان قطع روابط دیپلوماتیک بین تهران و واشنگتن، مراقب منافع ایران است؛ ایالات متحده باید به پاکستان در نظارت از مشارکت سازنده ایران در افغانستان اعتماد کند. این امر همچنین به ایالات متحده کمک می‌کند تعادل و توازن بین مثلث پیچیده هند – پاکستان و طالبان را پیدا کند.
سفرهای اخیر زلمی خلیلزاد نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان به دوحه، دهلی‌نو و اسلام‌آباد، نشان‌دهنده جدیت نگرانی‌های واشنگتن از پیچیدگی مثلث هند-پاکستان-طالبان است. هند، طالبان را به عنوان تروریست می‌داند و خصومت دیرینه‌ای بین دو طرف وجود دارد. از سویی هم، پاکستان دسترسی زمینی هند به افغانستان را به خاطر حمایت آن کشور از حلقات ضد پاکستانی قطع کرده است. پاکستان همچنان بر این باور است که هند نقش چندانی در افغانستان ندارد، در حالی که واشنگتن مشوق نقش برجسته‌تر هند در افغانستان است. از اعلامیه‌‌های اخیر شورشیان در افغانستان، پاکستان و اقداماتی که از سوی خلیلزاد برای حل این معضل برداشته شده، چنین بر می‌آید که موفقیت‌آمیز نبوده است. با این شرایط، روابط موثر ایران با اسلام‌آباد، دهلی‌نو و طالبان، تنها امید برای کاهش این تنش‌ها و پیدا نمودن وجه مشترک است. بنابراین، ایالات متحده ممکن مشارکت سازنده تهران در افغانستان را بپذیرد. البته، در عوض ایران باید روند صلح به رهبری ایالات متحده و مهار تنش‌های پاکستان، هند و طالبان را به رسمیت بشناسد.
با این همه، پاکستان و ایران باید یک میکانیزم مشترک را برای استفاده از تجربیات و نفوذ خود جهت حل چالش‌های فعلی، طولانی‌مدت و میان‌مدت افغانستان ایجاد کنند. این کمیسیون مشترک از طریق رایزنی با تمام جناح‌های افغانستان می‌تواند به دستیابی به آتش‌بس جامع و تسریع روند صلح کمک کند. اندوخته و تجربه موفقیت‌آمیز ضدتروریزم آن‌ها می‌تواند علیه داعش و دیگر گروه‌های تروریستی مفید و کارآمد باشد. این کمیسیون مشترک همزمان می‌تواند در حل معضل مهاجرین افغانستان و بازگشت آن‌ها کمک کند. مهم‌تر از همه، اسلام‌آباد و تهران قادر خواهند شد برای مهار رقابت‌های جئوپولیتیک که روند صلح و آینده افغانستان را متأثر می‌‌سازد، تلاش کنند. بنابراین، برای صلح و ثبات پایدار در افغانستان، ایالات متحده باید تلاش‌های مشترک ایران و پاکستان را تشویق و از آن حمایت کند.
