شکست فاجعه بار در افغانستان: آیا امریکا درس خواهد گرفت؟
باراک اوباما بررسی و مطالعه افغانستان و پاکستان را به عنوان تلاشی برای حل جنگ سفارش داد. نخستین نقص آن، عنوان مطالعه بود. چون بازگشت به عقب بود. پاکستان مرکز ثقل استراتژیک بود، نه افغانستان
خشم در مورد انتشار خلاصه تحقیق در مورد تخلیه سال ۲۰۲۱ از میدان هوایی کابل کاملاً موجه بود. عملیات تخلیه فاجعه بود. اما در حالی که رییس جمهور بایدن بیشترین تقصیر را به دوش می‌کشد، او نیز شریک افتضاح افغانستان با سه رییس جمهور دیگر است: جورج دبلیو بوش، باراک اوباما و دونالد ترامپ.
خواندن تاریخ به این معنی نیست که ایالات متحده از آن درس خواهد گرفت. جدای از کمپاین کوتاه طوفان صحرا که یک جنگ تمام عیار نبود، آخرین پیروزی نظامی ایالات متحده جنگ جهانی دوم بود. زمانی که جورج دبلیو بوش سیا و نیروهای ویژه و تفنگداران دریایی ایالات متحده را در اواخر سال ۲۰۰۱ وارد افغانستان کرد، ابتدا مأموریت دستگیری یا کشتن اسامه بن لادن بود. بن لادن که در توره بوره نزدیک مرز پاکستان گیر افتاده بود، به دلیل ناتوانی فرماندهان در اعزام نیرو به نبرد در کوهستان که آمادگی لازم را نداشتند، فرار کرد.
سپس، مأموریت به ملت‌سازی تغییر کرد. قرار بود افغانستان یک حکومت دموکراتیک به سبک غربی با انتخابات داشته باشد. ارتش آن، با شکست دادن موفقیت‌آمیز مهاجمان اسکندر مقدونی در غرب الگو قرار گرفت. آیا شکست آن‌ها تعجب‌آور بود؟
باراک اوباما بررسی و مطالعه افغانستان و پاکستان را به عنوان تلاشی برای حل جنگ سفارش داد. نخستین نقص آن، عنوان مطالعه بود. چون بازگشت به عقب بود. پاکستان مرکز ثقل استراتژیک بود، نه افغانستان. بدون درک اولویت واقعی، هر گونه نتیجه‌گیری خطر نقص‌های مهلک را به همراه داشت.
این امر منجر به درخواست جنرال استنلی مک‌کریستال فرمانده وقت برای افزایش نیروها بین ۴۵ هزار تا ۷۵ هزار سرباز شد که باعث شد جیمز جونز مشاور امنیت ملی سوالاتی را مطرح کند. تعداد نیروها بسیار کاهش یافت و این امر نیز شکست خورد.
دونالد ترامپ با وعده پایان دادن به جنگ وارد کاخ سفید شد. در مذاکرات محرمانه با طا-لبان که در آن دولت منتخب اشرف غنی از آن مستثنی بود، در فبروری ۲۰۲۰ توافقی حاصل شد. ایالات متحده و شرکای ایتلاف تا تاریخ معین در سال ۲۰۲۱ به طور کامل خارج خواهند شد.
تحریم‌ها علیه طا-لبان برداشته می‌شود و دولت افغانستان برخی از زندانیان را آزاد می‌کند. طا-لبان حملات به نیروهای ایتلاف را متوقف کرد. جالب اینجاست که این توافق توسط مایک پمپئو وزیر امور خارجه وقت امضا نشد، شاید به این دلیل که او بلندپروازی‌های سیاسی داشت و نمی‌خواست در صورت اشتباه بودن توافق‌نامه، نامش لکه‌دار شود. در عوض، زلمی خلیلزاد فرستاده ویژه امریکا که به عنوان سفیر در افغانستان خدمت کرده بود، از جانب ایالات متحده امضا کرد.
جو بایدن با وعده پایان دادن به جنگ افغانستان وارد کاخ سفید شد. به‌رغم اصرار مشاوران نظامی‌اش و تعدادی از متحدان ناتو برای حفظ پایگاه هوایی بگرام برای حمایت از افغان‌ها، بایدن مجبور شد به توافق ترامپ با طا-لبان احترام بگذارد. اگست ۲۰۲۱ برای تخلیه نهایی تعیین شد.
فرض بر این بود که نیروهای امنیتی افغانستان از آموزش و توانایی کافی برای جلوگیری از تسلط کامل طا-لبان برای مدت طولانی برخوردار بودند. اما این فرض مبتنی بر حضور هزاران پیمانکار غیرنظامی بود که مسئول نگهداری تجهیزات و تسلیحات و همچنین شبکه‌های فرماندهی و کنترول بودند. پیمان‌کاران که مجبور به ترک و خروج از این کشور بودند، ارتش افغانستان توانایی حمایت از خود را نداشت ناگهان به گونه خیره‌کننده سقوط کرد.
بدون نیروهای امنیتی فعال، دولت افغانستان فراری شد و طا-لبان را به قدرت و کشور را به حکومت قرون وسطایی بازگرداند. بسیاری از ناظران، فاجعه میدان‌هوایی کابل را با تصویر آخرین هلیکوپتر امریکایی که از سفارت سابق ایالات متحده در سایگون در سال ۱۹۷۵ بلند شد، تشبیه کردند.
منتقدان بایدن استدلال می‌کنند که او می‌توانست توافق با طا-لبان را تغییر دهد. بایدن مسئولیت بزرگی برای خروج نهایی دارد. اما فاجعه افغانستان به عهده سه رییس جمهور دیگر بود که سرانجام مقصر و مجرم ارزیابی شد.
درسی حیاتی که امریکا از آموختن آن امتناع می‌ورزد این است که وقتی قرار است از زور استفاده شود، باید با دانش و درک کافی از شرایط انجام شود تا منجر به موفقیت شود. ما یاد نگرفتیم که پس از جنگ ویتنام یا قبل از حمله به عراق در سال ۲۰۰۳ بر سر سلاح‌های به جا مانده چی می‌آید. و ما در خطر اشتباه مشابهی با چین قرار داریم و به دلایل نادرست بحران ایجاد می‌کنیم.
معما و علت هشدار اینجاست. اگر جو بایدن با ۳۶ سال عضویت در سنا و ۸ سال معاونت رییس جمهور، نتواند افغانستان را درست درک کند، در آینده، چه کسی می‌تواند با بحران واقعی سیاست خارجی بعدی مقابله با مدیریت کند؟ امریکایی‌ها باید به طور جدی به این سوال پاسخ دهند.
