نشانه‌های رشد داعش-خراسان و خطر التهاب خاورمیانه
داعش در تلاش است تا بازار شبه‌نظامیان جنوب و آسیای مرکزی را در تصرف خود درآورد. با استفاده از مبارزان جمعیت‌های مذهبی و قومی منطقه و انتشار عمومی حملات آن‌ها، داعش تعهد خود را به یک برنامه جامع جهادی نشان می‌دهد
The Conversation
از زمان تسلط طا-لبان بر افغانستان در سال ٢٠٢١، گروه تروریستی داعش خراسان به دنبال بین‌المللی کردن کمپاین عملیاتی و عضوگیری خود بوده است. این گروه با استفاده از کمپاین تبلیغاتی گسترده برای جذب مخاطب در سراسر آسیای جنوبی و مرکزی، سعی کرده خود را به عنوان یک رقیب منطقه‌ای مسلط بر رژیم‌های سرکوبگر جلوه دهد.
به تاریخ ٣ جنوری ٢٠٢٤، داعش نشان داد که تا چه اندازه در جهت این اهداف پیشرفت کرده است. داعش-خراسان در نمایشی وحشیانه توانایی خود در همسو کردن اقدامات با لفاظی‌های افراطی، مسئولیت حمله تروریستی در کرمان ایران را بر عهده گرفت که منجر به کشته شدن بیش از ۱۰۰ نفر شد.
این انفجار که بر اساس گزارش‌ها توسط دو عضو تاجیک‌تبار داعش انجام شد، در مراسم یادبود قاسم سلیمانی جنرال سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در حمله هواپیمای بدون سرنشین امریکا در سال ٢٠٢٠ کشته شد، رخ داد. این حمله یک اقدام انتقام‌جویانه از سلیمانی بود که پیش از مرگ خود رهبری مبارزین ایران علیه داعش عراق و شام و شاخه‌های آن را بر عهده داشت.
به‌عنوان کارشناس امور در داعش-خراسان و ایران، معتقدیم این حمله موفقیت راهبردهای جذب داعش و توانایی رو به رشد این گروه در حمله به دشمنان و تضعیف ثبات منطقه را نشان می‌دهد.
یک تهدید رو به رشد
حمله در ایران برای کسانی که داعش-خراسان را زیر نظر داشتند کاملاً غیرمنتظره نبود. مقاله‌ای که یکی از ما در سال ٢٠٢٣ نوشت، اشاره کرد که به‌رغم شکست‌ها، از جمله از دست دادن پرسونل کلیدی، داعش خراسان در حال گسترش و تشدید نفوذ منطقه‌ای خود است. این گروه با استفاده از پایگاه عضویت و پیوندهای متنوع خود با سایر گروه‌های شبه‌نظامی به این هدف دست یافت.
انفجار کرمان به دنبال دو حمله اخیر دیگر به زیارتگاه شاهچراغ در شیراز ایران، در اکتوبر ٢٠٢٢ و اگست ٢٠٢٣ رخ داد که ظاهراً هر دو با عاملان تاجیک‌تبار اجرا شد.
دخالت اتباع تاجیک در حمله به کرمان بر نگرانی‌های دیرینه ایران در مورد راهبردهای عضوگیری داعش-خراسان تاکید می‌کند، زیرا این گروه اعضای خود را با ارتباط با جمعیت مسلمان ناراضی در سراسر کشورهای آسیای جنوبی و مرکزی و تجمیع نارضایتی‌های مختلف در یک روایت واحد افزایش داده است.
تنوع راهبردی
این راهبرد «بین‌المللی‌سازی» دستور کار داعش-خراسان – هدف آن ایجاد خلافت اسلامی در آسیای مرکزی و جنوبی است – از سال ٢٠٢١ با قوت تازه‌ای دنبال شده است. این امر تا حدی به دلیل فضای سهل‌آمیزتر پس از خروج ایالات متحده و فروپاشی دولت افغانستان صورت گرفته است.
روند بین‌المللی کردن دستور کار داعش-خراسان شامل هدف قرار دادن مستقیم کشورهای منطقه توسط این گروه یا حضور آن‌ها در افغانستان است. تا به امروز، منافعی از پاکستان، هند، ازبیکستان، تاجیکستان، چین و روسیه هدف حملات تروریستی قرار گرفته است.
در همین حال، حملات علیه ایران از مدت‌ها قبل در تبلیغات داعش پیش‌بینی شده است.
به موازات آن، کمپاین تبلیغاتی چندزبانه این گروه مجموعه‌ای از نارضایتی‌های محلی، منطقه‌ای و جهانی را در هم آمیخت تا حامیانی را از طیف وسیع جمعیتی جذب و بسیج کند و به طور بالقوه حامیان را از راه دور الهام بخشد.
در موارد دیگر، این گروه تروریستی با شبکه‌های شبه‌نظامی ضددولتی و فرقه‌ای در افغانستان و پاکستان شریک شده و با گروه‌هایی مانند لشکر جنگهوی و جنبش اسلامی ازبیکستان همکاری می‌کند.
اما علاوه بر این، داعش در تلاش است تا بازار شبه‌نظامیان جنوب و آسیای مرکزی را در تصرف خود درآورد. با استفاده از مبارزان جمعیت‌های مذهبی و قومی منطقه و انتشار عمومی حملات آن‌ها، داعش تعهد خود را به یک برنامه جامع جهادی نشان می‌دهد.
ارتباط تاجیکستان
دخالت نیروهای استخدام شده تاجیک در حمله کرمان را می‌توان در زمینه گسترده‌تر از تنوع راهبردی عمدی داعش-خراسان درک کرد.
نگرانی‌ها در مورد استخدام اتباع تاجیک در گروه داعش برای مدتی وجود داشته است، زیرا رفتار سخت‌گیرانه طا-لبان با اقلیت‌های افغانستان، از جمله تاجیک‌ها، احتمالاً باعث ایجاد مزیت عضوگیری ناخواسته برای این گروه تروریستی شده است.
چندین شهروند تاجیک در ارتباط با توطئه علیه اهداف ایالات متحده و ناتو در آلمان در اپریل ٢٠٢٠ بازداشت شدند. تعداد بیشتری از اعضای تاجیک داعش توسط مقامات آلمانی و هالندی در جولای ٢٠٢٣ به عنوان بخشی از عملیات برای برهم زدن نقشه و جذب سرمایه برای داعش بازداشت شدند.
حمله در ایران ادامه این روند بین‌المللی کردن کمپاین خشونت‌آمیز داعش را نشان می‌دهد.
اما حمله کرمان به دلیل دیگری نیز حایز اهمیت است: جنگ مستقیم داعش-خراسان به نماد رهبری شیعیان.
یک حمله مرگبار علیه ایران، یک کشور شیعه قدرتمند، به سخنان داعش در چشم پیروانش اعتبار ایدیولوژیک می‌بخشد. همچنین به طور بالقوه جذب افرادی را که طرفداران ایدیولوژی‌های ضد شیعه در جهان اسلام هستند، تسهیل می‌کند.
بیش از هر گروه وابسته به داعش عراق و شام، داعش خراسان به طور منحصربه‌فردی در موقعیت سواستفاده از شکاف عمیق تاریخی میان سنی و شیعه در منطقه، قرار دارد.
