هند و پاکستان: رقابت‌های منطقه‌ای هنوز در افغانستان حاکم است
به نظر می‌رسد دهلی‌نو می‌خواهد از این فرصت استفاده کرده و با طا-لبان شروعی جدید داشته باشد و با این کار منافع دشمن قدیمی را بر هم بزند
روابط رو به رشد هند و طا-لبان در افغانستان موجب تعجب پاکستان شده است؛ پاکستانی که به دلیل نگرانی‌های امنیتی‌اش نمی‌خواهد کابل طرف‌دار دهلی‌نو باشد.
طا-لبان در هفته‌های اخیر نشان داده اند که مایل به تقویت روابط با هند از جمله روابط دفاعی هستند. ملامحمد یعقوب وزیر دفاع طا-لبان در پاسخ به سوالی درباره اعزام پرسونل ارتش افغانستان جهت آموزش نظامی به هند، پاسخ مثبت داد. یعقوب گفت: «ما هیچ مشکلی در آن نمی‌بینیم. روابط افغانستان و هند تقویت می‌شود و زمینه را برای این امر فراهم می‌کند. هیچ مشکلی با آن وجود نخواهد داشت.» وی ضمن تاکید بر اینکه افغانستان نمی‌خواهد در مسایل هند و پاکستان مداخله یا دخالت کند، گفت: «ما کشور مستقلی هستیم و سیاست خارجی مان بر اساس منافع ملی مان هدایت می‌شود».
یعقوب پسر ملا عمر بنیانگذار طا-لبان است که در اواخر دهه ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۰۱ طا-لبان را رهبری می‌کرد. ملا عمر هند را در سال ۱۹۹۶ مجبور به خروج از افغانستان کرده بود و پس از تهاجم ایالات متحده در سال ۲۰۰۱ بود که هند توانست دوباره باز گردد و حضور خود را تثبیت کند.
پس از تسلط طا-لبان بر کابل و محرومیت از به رسمیت شناخته شدن گسترده دیپلماتیک، این گروه به دنبال تقویت ارتباطات بین‌المللی برای تقویت کنترول است. هیئتی از مقامات وزارت خارجه هند در اوایل ماه جاری از کابل بازدید کردند و امیرخان متقی وزیر امور خارجه طا-لبان این سفر را «شروع خوبی» در روابط دوجانبه اعلام کرد. براساس گزارش‌ها، متقی از هیئت درخواست کرد تا پروژه‌های هند را از سر بگیرند و سفارت این کشور را در افغانستان بازگشایی کنند. طا-لبان همچنین مدعی شده‌اند که هند از باز شدن مرزها و بنادر برای صادرات افغانستان حمایت کرده است، هرچند دهلی‌نو سفر این هیئت را کم‌اهمیت جلوه داده است.
جدای از اظهارات رسمی، این دیدار حیاتی به نظر می‌رسد. از یک نظر، این امر نشان‌دهنده چرخش سیاست ده‌ها ساله طا-لبان نسبت به هند است، که پیامدهای استراتژیک برای منطقه، به‌ویژه پاکستان داشته است. تعامل با هند می‌تواند نشانه‌ای باشد که پاکستان دیگر از نفوذ غالب در افغانستان تحت رهبری طا-لبان برخوردار نیست. سفر هیئت هندی به طور حتم نگرانی‌هایی را در اسلام‌آباد برانگیخته است. سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان اعلام کرد: «نمی‌خواهیم کسی نقش منفی به هر شکل یا نقش خرابکار را بازی کند». یکی دیگر از مقامات پاکستانی به طور خصوصی گفت که بازگشایی سفارت هند در کابل مشکلی ندارد، اما بازگشایی هر نوع کنسولگری هند در امتداد مناطق مرزی پاکستان را زیر سوال برد.
برای هند، باز کردن یک خط ارتباطی با طا-لبان نشان‌دهنده تغییر قابل توجه سیاستاش است. دهلی‌نو از مدت‌ها پیش به شدت ضد طا-لبان بود و این گروه را نیابتی پاکستان می‌دانست. هند قبلاً از نیروهایی مانند ایتلاف شمال و دولت اشرف غنی در افغانستان حمایت کرده است. پس از سقوط کابل در ماه اگست گذشته، هند به سرعت سفارت خود را بست و مقامات را از این کشور جنگ‌زده خارج کرد.
هر گونه نفوذ هند در افغانستان، پاکستان را نگران می‌کند. اسلام‌آباد پیش از این، دهلی‌نو را متهم کرده است که از خاک افغانستان برای دامن زدن به ناآرامی‌ها در پاکستان استفاده می‌کند. پاکستان بر این باور است که هند از تحریک طالبان پاکستان (TTP) استفاده می‌کند تا حملات را از داخل افغانستان در پاکستان سازماندهی کند، و اینکه گروه‌های جدایی‌طلب بلوچ از حمایت هند سود می‌برند.
اما چرا طا-لبان با آگاهی از حساسیت پاکستان، علاقه به تعامل با هند نشان می‌دهند؟
پاسخ واضح، ممکن این باشد که طا-لبان در زمانی که اختلافات با پاکستان بر سر چندین موضوع، از جمله کنترول مرزها بالا گرفته، از «کارت هند» برای فشار بر اسلام‌آباد استفاده می‌کند. با این وجود، با توجه به اینکه طا-لبان در حال حاضر گفت‌وگوهای صلح بین اسلام‌آباد و تحریک طا-لبان پاکستان را در کابل تسهیل می‌کنند، زمان‌بندی جالبی است.
روابط پاکستان و طا-لبان پس از تسلط بر کابل در ماه اگست، بدتر شده است. نه درگیری مرزی در ماه دسمبر کمکی کرده و نه حضور تحریک طا-لبان پاکستان در افغانستان. پاکستان در ماه اپریل با هواپیمای بدون سرنشین مخفی‌گاه‌های تحریک طا-لبان پاکستان را در داخل افغانستان هدف قرار داد و مدام طا-لبان را به خاطر سرکوب طا-لبان پاکستانی تحت فشار قرار داده است. (طا-لبان حضور تحریک طا-لبان پاکستانی را در داخل خاک افغانستان رد می‌کند.)
از دیدگاه هند، کابل طرف‌دار اسلام‌آباد منافع استراتژیک دهلی‌نو را در افغانستان تضعیف خواهد کرد. به نظر می‌رسد دهلی‌نو می‌خواهد از این فرصت استفاده کرده و با طا-لبان شروعی جدید داشته باشد و با این کار منافع دشمن قدیمی را بر هم بزند.
