چرا افغانستان بیشتر در معرض خطر بلایای طبیعی است؟

مترجم: سید طاهر مجاب- خبرگزاری دید

خبرگزاری دید: به ازای هر یک میلیون نفر از ساکنین افغانستان، سالانه هزار و ۱۵۰ نفر جان خود را از دست می‌دهند. از این تعداد مرگ و میر، ۵۰ درصد ناشی از وقایع طبیعی است. تنها یک کشور دیگر – هائیتی – از نظر تعداد تلفات از افغانستان پیشی گرفته است.

علاوه بر مرگ و میر، بلایای طبیعی در کشور منجر به خسارت میلیون‌ها دالری و تشدید فقر شده است؛ طوری که افراد ساکن در جوامع آسیب‌پذیر دو برابر شدیدتر از مناطق ثروتمندتر، از شوک‌های بلایای طبیعی رنج می‌برند.
بلایای طبیعی مختلفی که افغانستان در معرض آن قرار دارد و اقداماتی که برای کاهش اثرات آن‌ها انجام می‌شود، قرار ذیل است.

سیل
سیل شایع‌ترین خطر طبیعی در افغانستان است که سالانه بیش از ۱۰۰ هزار نفر از اثر آن آسیب می‌بینند. تخمین زده می‌شود که تا سال ۲۰۵۰ به دلیل اثرات تغییرات اقلیمی و رشد اجتماعی-اقتصادی، این میزان بیش از دو برابر شود. ولایت کابل و حیرتان در شمال کشور و حوضه هیرمند در غرب، بیشترین مناطق سیل‌زده در افغانستان هستند.
سرچشمه بیشتر رودخانه‌های این کشور یخچال‌های طبیعی و برف‌های کوهستانی است، اما زمانی که به سرعت آب می‌شوند، ممکن سیل رخ دهد. بارندگی شدید همراه با شیب‌های تند سرچشمه‌ها همچنین عاملی برای طغیان رودخانه‌ها است.

پروژه‌هایی مانند دیوارهای حائل سیل به عنوان اقداماتی جهت مقابله با سیل در افغانستان پیشنهاد شده است. یک خاکریز جدید در کابل می‌تواند خسارات ناشی از سیل را تا ۶۰۰ هزار دالر  در سال کاهش دهد، در حالی که دیوارهای حائل سیل در این ولایت فقط ۱۸۰ هزار دالر هزینه برمی‌دارد اما ارزش خالص آن ۱۳.۵ میلیون دالر است.

زمین‌لرزه‌ها
افغانستان در بخش تکتونیکی فعال جهان، در لبه صفحه تکتونیکی اوراسیا قرار دارد. از طریق شمال با صفحه هند و از سمت جنوب با صفحه عربستان هم‌مرز است.

زمین‌لرزه‌ها بیشترین تلفات را در افغانستان ایجاد می‌کنند. از سال ۱۹۰۰ تا کنون حدود ۲.۷ میلیون مرگ ناشی از بلایای طبیعی ثبت شده است. این امر اغلب می‌تواند منجر به رانش زمین در مناطق کوهستانی شود.
طرح‌های تقویت بنیادهای دفاعی این کشور در برابر زلزله، شامل مقاوم‌سازی ساختمان‌های موجود برای جلوگیری از ریزش ساختمان است.
اطمینان از داشتن زیرساخت‌های کافی در مکاتب، زیان‌های اقتصادی احتمالی را تا ۶۰ درصد و تلفات را تا ۹۰ درصد کاهش می‌دهد.

خشک‌سالی‌ها
با توجه به این‌که بیش از ۸۵ درصد از جمعیت افغانستان برای امرار معاش به زراعت متکی هستند، خشک‌سالی تاثیر قابل توجه و گسترده‌ای در این کشور دارد. به طور متوسط، خشک‌سالی سالانه ۲۸۰ میلیون دالر خسارت اقتصادی به‌وجود می‌آورد و اگر به اندازه کافی طولانی شود، می‌تواند امنیت غذایی میلیون‌ها نفر را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

خطر خشک‌سالی در حوضه هیرمند بالاترین و در شمال شرق کم‌ترین میزان است، اما به طور کلی انتظار می‌رود که در آینده به دلیل کمبود بارندگی ناشی از تغییرات آب و هوایی افزایش یابد. مدیریت موثر آب می‌تواند کمبود آب را در طول خشک‌سالی کاهش دهد و همچنین کانال‌ها و سیستم‌های آب‌یاری برای بخش کشاورزی ایجاد کند.
در فبروری ۲۰۲۴، افغانستان پس از بارش اندک برف در فصل زمستان، بدترین خشکسالی‌اش را در ۳۰ سال اخیر تجربه کرد. تقریباً ۷۵ درصد از کل ولایت‌ها – بیش از نیمی از جمعیت ۴۰ میلیونی کشور – از شرایط خشک‌سالی شدید یا فاجعه‌بار رنج می‌برند.

رانش زمین
بیش از ۶۰ درصد از زمین‌های افغانستان کوهستانی است، به این معنی که رانش زمین رایج است. آن‌ها اغلب از زمین لرزه و بارندگی شدید ناشی می‌شود که هر دو به دلیل وجود سایر بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله تکرار می‌شوند.
با توجه به رشد جمعیت، تخمین زده می‌شود که تعداد افراد آسیب‌دیده از رانش زمین در افغانستان تا سال ۲۰۵۰ دو برابر شود.

به گفته جانان سایق، سخنگوی وزارت مدیریت بلایای طبیعی افغانستان، در فبروری ۲۰۱۴، رانش زمین پس از بارش برف شدید در روستای نورستان شرقی، حداقل ۲۵ نفر را کشت و بین ۱۵ تا ۲۰ خانه به طور کامل یا جزئی ویران شد.

روش‌های کمک به مقابله با خطر رانش زمین شامل تقویت نظارت محلی شیب‌های پرخطر، ایجاد ترانشه‌های جمع‌آوری تخته سنگ در دامنه‌های تپه، و اجتناب از ساخت ساختمان‌ها و شبکه‌های حمل و نقل در مناطق پرخطر می‌شود.

منبع: جیوگرافیکال – Geographical