ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: کشورهای آسیای جنوبی مدعی هستند که نه کنوانسیون ۱۹۵۱ و نه پروتکل ۱۹۶۷ را امضا کرده‌اند. بنابراین، این توافق‌نامه‌ها شامل آن‌ها نمی‌شود. این استدلال حاکی از آن است که آن‌ها می‌توانند پناهندگان را برخلاف میل‌شان به کشورهای مبدا بازگردانند. با این حال، انتظار می‌رود همه کشورها به قوانین بین‌المللی مرسوم و معیارهای جهانی که از ایمنی و رفاه افراد آسیب‌پذیر حمایت می‌کند، پایبند باشند.
حق پناهندگی و ارایه پناهندگی در کشورهای جنوب آسیا با چالش‌های شدیدی مواجه شده است.
وقتی رژیمی از طریق درگیری‌های خشونت‌آمیز و خونریزی تغییر می‌کند، چه بر سر پناهندگان و افراد بی‌تابعیت می‌آید؟ کشورهای جنوب آسیا شاهد تغییرات حکومتی بوده که به ترک خانه‌های‌شان انجامیده یا مجبور به بازگشت و بسیاری از آن‌ها در این روند بی‌تابعیت شده‌اند. در آغاز سال جاری، دولت پاکستان از پناه‌جویان افغانستانی خواست آن کشور را ترک کنند.
در اپریل ۲۰۲۴، دولت جدید پاکستان سیاست اخراج را اعلام کرد که بر چهار میلیون افغانستانی مقیم این کشور تاثیر گذاشت. بسیاری از این پناهندگان اسناد صادر شده توسط کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) و کارت‌های شناسایی صادر شده توسط دولت دارند. از سپتمبر ۲۰۲۳، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان‌ملل گزارش داد که بیش از ۶۳۹ هزار پناه‌جوی افغانستانی، پاکستان را ترک کرده‌اند تا به افغانستان بازگردند.
بحران پناه‌جویان افغانستان به حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹ برمی‌گردد، زمانی که بسیاری آن‌ها به عنوان پناهنده فرار کردند. برخی دیگر در طول حکومت اولیه طالبان در دهه ۱۹۹۰ این کشور را ترک کردند. پس از خروج ایالات متحده از افغانستان در سال ۲۰۲۱، حتی تعداد بیشتری از افغانستانی‌ها به کشورهای همسایه مانند پاکستان و ایران پناه بردند. اکنون پاکستان تصمیم گرفته است که آن‌ها را از خاک‌اش بیرون کند.
در بنگلادش، در جریان مبارزه این کشور برای آزادی تحت رهبری مجیب الرحمان، گروهی از مسلمانان اردو زبان معروف به بیهاری از نیروهای مهاجم پاکستانی غربی حمایت کردند. پس از جنگ، با کمک موکتی باهینی هند، بنگلادش پاکستان غربی را شکست داد و استقلال یافت.
به دنبال آن، بیهاری‌ها بدون تابعیت ماندند، زیرا پاکستان غربی از پذیرش آن‌ها امتناع کرد، و بنگلادش آن‌ها را به عنوان “خائن” تلقی می‌کرد. سال‌ها، بسیاری در منطقه کاکس بازار – منطقه‌ای در جنوب شرقی بنگلادش – به‌عنوان افراد بدون تابعیت زندگی می‌کردند. با این حال، در سال ۲۰۰۸، حکم دادگاه عالی در بنگلادش به بی‌تابعیتی آن‌ها با اعطای تابعیت پایان داد. در ابتدا به آن‌ها حق رای و بعداً شهروندی کامل داده شد.
در آگست ۲۰۱۷، عملیات مرگبار پاکسازی قومی با حمایت ارتش میانمار علیه جمعیت اقلیت مسلمان روهینگیا در ایالت راخین باعث آوارگی هزاران روهینگیایی شد. تا پایان سال ۲۰۱۷، حدود ۷۴۵ هزار نفر به بازار کاکس گریختند.
بازگشت داوطلبانه بهترین راه‌حل بادوام برای پناهندگان در نظر گرفته می‌شود، اما در جنوب آسیا این اتفاق نمی‌افتد.
سریلانکا و نیپال نیز با مشکلات پناه‌جویی دسته و پنجه نرم می‌کند.
در سال ۲۰۰۵، به جز افغانستان، هیچ یک از کشورهای آسیای جنوبی کنوانسیون ۱۹۵۱ پناهندگان و پروتکل ۱۹۶۷ را امضا نکرده‌اند. هیچ سیاست ملی در مورد پناهندگان در کشورهای جنوب آسیا وجود ندارد که آن‌ها را همیشه آسیب‌پذیر می‌کند. حق پناهنده برای حمایت از بازگشت اجباری، سنگ بنای حمایت از پناهندگان بین‌المللی است. این حق در بند ۱ ماده ۳۳ کنوانسیون ۱۹۵۱ گنجانده شده است که می‌گوید: «هیچ دولت متعاهدی نباید پناهنده‌ای را به هیچ وجه به مرزهای سرزمین‌هایی که جان یا آزادی‌اش در معرض تهدید قرار می‌گیرد، اخراج یا بازگرداند. فرقی نمی‌کند این تهدید نژادی، مذهبی، ملیتی، عضویت در یک گروه اجتماعی خاص یا عقاید سیاسی‌اش باشد.»
کشورهای آسیای جنوبی مدعی هستند که نه کنوانسیون ۱۹۵۱ و نه پروتکل ۱۹۶۷ را امضا کرده‌اند. بنابراین، این توافق‌نامه‌ها شامل آن‌ها نمی‌شود. این استدلال حاکی از آن است که آن‌ها می‌توانند پناهندگان را برخلاف میل‌شان به کشورهای مبدا بازگردانند. با این حال، انتظار می‌رود همه کشورها به قوانین بین‌المللی مرسوم و معیارهای جهانی که از ایمنی و رفاه افراد آسیب‌پذیر حمایت می‌کند، پایبند باشند.
حق پناهندگی در یک کشور همسایه، حق بشر بر اساس اعلامیه جهانی حقوق بشر (UDHR) به ویژه ماده ۱۴ است که می‌گوید: «هرکس حق دارد در مقابل آزار و اذیت، در سایر کشورها پناهنده شود.»
در پیمان جهانی پناهندگان (GCR) در ۲۰۱۸، حق پناهندگی که زمانی یک حق بشری بود، اکنون صرفاً یک پاورقی است که به طور خلاصه در سند ذکر شده است. حق پناهندگی و ارایه پناهندگی در کشورهای جنوب آسیا با چالش‌های شدیدی مواجه شده است. تغییر حکومت در این کشورها اغلب این حق اساسی بشر را نقض می‌کند.
نویسنده: برنارد سامی
منبع: دکن هرالد – Deccan Herald
