از دوشنبه تا برلین؛ تهدید نوظهور داعش خراسان

مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید

خبرگزاری دید: از آنجایی که مردان تاجیک به سفرهای خارجی ادامه می‌دهند، احتمالاً توانایی داعش-خراسان برای دستیابی به هدف اعلام شده‌اش یعنی گسترش خلافت و کشتن مسلمانان، مسیحیان و یهودیان افزایش خواهد یافت.

اگرچه دولت اسلامی عراق و شام در سال ۲۰۱۹ توسط نیروهای ائتلاف رسما شکست خورد، اما شاخه شاخه آن با تمرکز بر افغانستان، پاکستان و آسیای مرکزی به‌تازگی حملات گسترده‌ای را در خارج از منطقه دنبال کرده است. اتباع آسیای مرکزی، به‌ویژه تاجیک‌ها، بسیاری از حملات و توطئه‌های اخیر داعش-خراسان را در اروپا و ایالات متحده انجام دادند که نشان می‌دهد مسائل ساختاری در تاجیکستان امکان عضوگیری قابل توجه تروریست‌ها را فراهم می‌کند. رسیدگی به برخی از این مسایل ساختاری از طریق تعامل غرب و حمایت اقتصادی از دوشنبه ممکن است توانایی داعش-خراسان را برای عضوگیری از تاجیکستان و در نهایت توانایی این گروه را برای انجام عملیات خارجی کاهش دهد.

داعش-خراسان به دنبال ایجاد خلافت و گسترش فراتر از آنچه که خراسان، یا آسیای مرکزی و جنوبی می‌نامد، است. این گروه توانایی و تمایلش  را برای انجام این کار از طریق یک سری حملات موفقیت‌آمیز در اوایل ۲۰۲۴ نشان داد. در جنوری و مارچ امسال داعش-خراسان سه حمله مجزا با تلفات دسته‌جمعی را در ایران، ترکیه و روسیه انجام داد و صدها غیرنظامی را کشت. این حملات توجه را بر توانایی رو‌به‌رشد داعش-خراسان برای انجام عملیات‌های خارجی، به‌ویژه در اروپا، معطوف کرد و تهدیدی را علیه غرب نشان داد. تابستان امسال، داعش خراسان و افراد مرتبط با این گروه تهدید کردند که به جام جهانی کریکت که در نیویارک، المپیک پاریس و مسابقات فوتبال در اروپا حمله خواهند کرد. جالب این‌جاست که هر یک از این تهدیدها به گونه‌ای بیان شده بود که یک بازیگر الهام گرفته از داعش را تشویق به انجام این حمله کند.

داعش خراسان فراخوان‌های اقدام را از طریق مجله انگلیسی زبان خود،  صدای خراسان، منتشر کرد، که انتشار آن در ۲۰۲۲ آغاز شد. تبلیغات برای مخاطبان غربی از طریق شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود.

مربیگری سایبری به اعضای ارشد داعش-خراسان مستقر در افغانستان اجازه می‌دهد تا راهنمایی و هماهنگی برنامه‌ریزی حمله را از راه دور ارایه دهند و به‌طور بالقوه دامنه و توانایی داعش را برای برنامه‌ریزی و انجام حملات علیه اهداف غربی گسترش می‌دهند.

مربیگری سایبری داعش به هواداران این گروه در اروپا نیز این امکان را می‌دهد تا حملات محلی را برنامه‌ریزی کنند.
توانایی این گروه برای انجام و الهام بخشیدن به حملات از طریق مربیگری سایبری تقریباً به‌طور قطع توانایی رو‌به‌رشد آن را برای انجام عملیات خارجی امکان‌پذیر می‌سازد.
مانند توطئه ۲۰۲۰ در آلمان، تاجیک‌ها اغلب حملات داعش-خراسان را در خارج از افغانستان و آسیای مرکزی انجام می‌دهند. تاجیک‌ها در هر سه حمله بزرگ این گروه در ۲۰۲۴ شرکت داشتند و بیش از ده‌ها نفر به اتهامات تروریزم تنها در سال جاری در ایالات متحده و اروپا دستگیر شده‌اند. تعداد بازداشت‌ تاجیک‌های مرتبط با تروریزم در غرب نشان می‌دهد که داعش-خراسان بر جذب نیرو از این کشور کوچک آسیای مرکزی پافشاری دارد.
ثنا‌‌الله غفاری، رهبر این گروه، تاجیک است و با استفاده از حملات برجسته و مرگبار، به دنبال گسترش سربازگیری از طریق آسیای مرکزی است.
با آن‌که دقیقاً مشخص نیست چرا داعش-خراسان به دنبال افراطی نمودن مردان جوان، به‌ویژه از تاجیکستان است، اما مجموعه‌ای از مشکلات داخلی – مانند فقر ساختاری، آزادی مذهبی محدود و عدم تحرک اجتماعی – این کشور را فرا گرفته است. این عوامل باعث می‌شود افراد احساس بی‌حقوقی کنند و آن‌ها را به سمت باورهای رادیکال، از جمله تروریزم سوق دهند.
رسیدگی به این مسائل در تاجیکستان، به‌ویژه از طریق مقابله با فقر سیستماتیک و کمبود فرصت‌های اقتصادی، ممکن است یکی از عوامل برای کاهش سربازگیری داعش-خراسان باشد و به‌طور بالقوه توانایی این گروه را برای انجام عملیات خارجی کاهش دهد.
تمرکز سربازگیری داعش-خراسان بر آسیای مرکزی، به‌ویژه در کشور فقیر تاجیکستان، بر تمایل این گروه برای گسترش توانایی‌اش جهت انجام حملات در غرب تاکید دارد. در حالی که هیچ داده موثقی در مورد تعداد شهروندان آسیای مرکزی که به خدمت این گروه در آمده است، وجود ندارد، اما دستگیری‌های اخیر از مردان تاجیک حاکی از راهبرد داعش مبنی بر تکیه بر مهاجران اقتصادی است تا حملات خود را در غرب راه‌اندازی کند.
علاوه بر این، تاکید این گروه بر جذب جنگجویان از تاجیکستان نشان می‌دهد که راه‌های متعددی برای کاهش سربازگیری و جلوگیری از حملات خارجی وجود دارد، از جمله افزایش تعامل غرب برای کمک به رهایی تاجیکستان از فقر و اقدامات سنتی مبارزه با تروریزم مانند اشتراک‌گذاری اطلاعات با مقامات منطقه‌ای.

از آنجایی که این مردان تاجیک به سفرها به خارج از این کشور ادامه می‌دهند، احتمالاً توانایی داعش-خراسان برای دستیابی به هدف اعلام شده‌اش یعنی گسترش خلافت و کشتن مسلمانان، مسیحیان و یهودیان افزایش خواهد یافت. این هدف، همراه با سه حمله موفقیت‌آمیز این گروه، طرح‌های مختل‌شده متعدد در ۲۰۲۴ و تلاش‌های گسترده برای سربازگیری، پتانسیل داعش خراسان را برای تبدیل شدن به یک مشکل بزرگ برجسته می‌کند.

نویسنده: مورگان تادیچ

منبع: شورای آتلانتیک – Atlantic Council