مترجم: سیدطاهرمجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: اعضای سازمان همکاری شانگهای و بریکس باید بر تقویت اقتصاد، امنیت منطقه‌ای و همکاری از طریق ارتقای اتصال در دنیای فناوری اطلاعات و سرمایه‌گذاری تمرکز کنند. اما سازمان همکاری شانگهای و بریکس باید به‌طور جدی درگیری‌های بین‌دولتی و درون‌دولتی را مدیرست کنند. صلح و ثبات در سازمان همکاری شانگهای و بریکس تضمین نمی‌شود مگر این‌که کشورهای عضو بر موضوعاتی تمرکز کنند که درگیری‌ها را تشدید و مانع روند همکاری می‌شود.
اکتوبر ۲۰۲۴ شاهد برگزاری دو نشست بزرگ جهانی بود که پیامدهای بالقوه‌ای برای نظم جهان حاکم داشت. نشست سران سازمان همکاری شانگهای (SCO) که در ۱۵ تا ۱۶ اکتوبر در اسلام‌آباد برگزار شد و اجلاس سران بریکس که در ۲۲ تا ۲۳ اکتوبر در کازان روسیه برگزار شد، پیام بلند و واضح به نظم جهانی به رهبری ایالات متحده ارسال کرد مبنی بر این‌که رهبری جهانی جایگزین در راه است.
ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه و شی جین پینگ، رییس جمهور چین، از سال ۲۰۰۱ به‌اینسو بارها تاکید کردند که خواهان جهان چندقطبی و پایان نظم جهانی به رهبری ایالات متحده هستند. مشارکت چین و روسیه از سال ۲۰۰۱ و روابط شخصی پوتین و شی به هر دو سازمان همکاری شانگهای و بریکس این امکان را داده که فعالیت‌های خود را برای ایفای نقش رهبری در امور جهانی حفظ و گسترش دهند.
آیا سازمان همکاری شانگهای و بریکس می‌توانند به اهداف خود در تمرکز بر امنیت منطقه‌ای، اتصال و همکاری اقتصادی و رسیدگی به موضوعات افراط‌گرایی، جدایی‌طلبی و تروریزم دست یابند؟ چگونه خطوط گسل در سازمان همکاری شانگهای و بریکس برای اعضای اصلی آن مانند روسیه، چین و هند چالش جدی ایجاد می‌کند؟ چرا غرب تحت رهبری امریکا همچنان نقشی حیاتی در نظم جهانی حاکم دارد؟ و چگونه جهان غیرغربی می‌تواند انحصار غرب را در ساختار قدرت جهانی بشکند؟ این‌ها پرسش‌هایی است که گه‌گاه از سوی کسانی که نگران شکنندگی نظم جهانی هستند و این‌که چگونه نقاط ملتهب مانند جنگ در اوکراین و درگیری‌های مسلحانه در خاورمیانه می‌تواند جهان را بی‌ثبات کند، مطرح می‌شود.
در خلال نشست بریکس، رییس جمهور پوتین گفت: “در حال حاضر، جهان تغییراتی را تجربه می‌کند که در صد سال گذشته به‌خود ندیده است. اوضاع جهان با هرج و مرج درهم آمیخته است، اما من قویا معتقدم که دوستی چین و روسیه نسل‌ها ادامه خواهد داشت و عالی است. مسئولیت کشورها در قبال مردم‌شان تغییر نخواهد کرد.”
پوتین که رییس جمهور شی جین پینگ را “دوست عزیز” خود خواند، تاکید کرد که “مشارکت با چین نیرویی برای ثبات در جهان است. ما قصد داریم هماهنگی را در همه بسترهای چندجانبه به منظور تضمین امنیت جهانی و نظم جهانی عادلانه افزایش دهیم.”
رییس جمهور شی جین پینگ با تکرار فراخوان پوتین برای نظم جهانی عادلانه، تصریح کرد که “همکاری در گروه بریکس مهم‌ترین بستر برای همبستگی و همکاری و نیرویی برای تحقق جهان چندقطبی عادلانه و منظم و همچنین فراگیر و جهانی‌سازی اقتصاد پایدار است.”
نشست‌های بریکس و سازمان همکاری شانگهای فرصتی برای روسیه و چین بود تا همکاری‌ها را تعمیق و بر عزم‌شان برای ارایه رهبری جهان جایگزین تاکید کنند. این‌که جنوب جهان تا چه حد می‌تواند به‌عنوان بلوک قابل دوام ظاهر شود و چگونه غرب تحت رهبری جی-۷ از این چالش قاطعانه در نظم جهانی جلوگیری می‌کند، در سال‌های آینده مشخص خواهد شد. بریکس که قبلاً از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده بود، با شامل شدن ایران، امارات، عربستان سعودی، مصر و اتیوپی گسترش یافته است. گسترش بیشتر بریکس منعکس‌کننده بلوک در حال ظهور است که ممکن شامل پاکستان، ترکیه، آذربایجان و مالزیا نیز شود.
کشوری که بیشترین سود را از بریکس و سازمان همکاری شانگهای برد، روسیه است زیرا توانست انزوای بین‌المللی‌اش را بشکند، همان‌طور که در بیانیه رییس جمهور آفریقای جنوبی منعکس شد: “ما همچنان روسیه را به‌عنوان متحد ارزشمند و دوست ارزشمند می‌بینیم که درست از روزهای اول مبارزه‌مان علیه آپارتاید از ما حمایت کرد.”
دو کشوری که بار سنگین تحریم‌های غرب را متحمل شدند ایران و روسیه هستند و هر دو عضو سازمان همکاری شانگهای هستند. اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در بیانیه پایانی خود از اعمال تحریم‌های یک‌جانبه انتقاد کرد و آن را به ضرر حقوق بین‌الملل دانست.
به سه دلیل اصلی، بریکس و سازمان شانگهای می‌توانند به‌عنوان محرک ظهور دنیای چندقطبی عمل کنند.
اول، دو کشور اصلی سازمان همکاری شانگهای و بریکس – روسیه و چین – مصمم هستند تا نظم جهانی تحت رهبری ایالات متحده را به چالش بکشند. سایر اعضای سازمان همکاری شانگهای و بریکس مانند هند، ایران، آفریقای جنوبی و برزیل نیز بلندپروازی برای ایفای نقش رهبری در جهان دارند، اما به‌نوعی احساس می‌کنند که برای رسیدن به این هدف محدود هستند. بریکس و سازمان شانگهای بیش از نیمی از جمعیت جهان و ۴۰٪ از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهند. اگر چین به عنوان اقتصاد شماره یک جهان از امریکا پیشی بگیرد و هند به رتبه ۳ صعود کند و در سال‌های آینده آلمان و جاپان را پشت سر بگذارد، این یعنی افول غرب در دنیای جیواکونومیک.
دوم، سایر اعضای سازمان همکاری شانگهای و بریکس باید بر تقویت اقتصاد، امنیت منطقه‌ای و همکاری از طریق ارتقای اتصال در دنیای فناوری اطلاعات و سرمایه‌گذاری تمرکز کنند. اما سازمان همکاری شانگهای و بریکس باید به‌طور جدی درگیری‌های بین‌دولتی و درون‌دولتی را مدیرست کنند. صلح و ثبات در سازمان همکاری شانگهای و بریکس تضمین نمی‌شود مگر این‌که کشورهای عضو بر موضوعاتی تمرکز کنند که درگیری‌ها را تشدید و مانع روند همکاری می‌شود. فراتر از برگزاری اجلاس سران، بریکس گسترش‌یافته باید به‌طور جدی برای مقابله با موضوعاتی که صلح، امنیت و ثبات منطقه را تهدید می‌کند، تلاش کند. مانند سازمان همکاری شانگهای، بریکس نیز وظایف خود را تغییر داده است و اکنون خواستار تغییر اساسی در نظم جهانی است که منافع جنوب جهان را نیز در نظر می‌گیرد.
در نهایت، اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای و بریکس تمایل دارد به قدرت‌های غربی به رهبری ایالات متحده این پیام را بدهد که این روز دور نیست که انحصار آن‌ها بر حوزه‌ها نظامی و فناوری جهانی به تاریخ می‌پیوندد. با این حال، چالش بزرگ برای سازمان همکاری شانگهای و بریکس در مسیر ظهور به‌عنوان بلوک قدرتمند جهانی، موضع کاملا ضدغربی روسیه و ایران است. مسکو و تهران تحت تحریم می‌خواهند انحصار دالر و سیستم بانکی دیکته شده توسط غرب را بشکنند، اما این کار راحتی نیست. در اجلاس کازان، بیانیه پایانی در مورد تسهیل تجارت از جمله ساختار پرداخت جایگزین دالر صحبت شد.
بیانیه کازان در ۴۳ صفحه همچنین در مورد لزوم پایان دادن به جنگ در اوکراین صحبت کرد و استفاده وحشیانه اسرائیل از زور علیه فلسطینیان در غزه را محکوم کرد. روسیه و چین از این اجلاس برای ارایه رهبری جهانی جایگزین و هند و چین برای گفت‌وگو در مورد اصلاح حصارها در روابط پرتنش خود استفاده کردند. هم نارندرا مودی و هم شی جین پینگ خواستار ارتقای همکاری و مدیریت درگیری‌ها با حفظ اعتماد و اطمینان متقابل شدند.
در حالی که می‌توان اشتراکات را در بیانیه‌های نهایی سازمان همکاری شانگهای (SCO) و بریکس (BRICS) مشاهده کرد، اما هر دو سازمان باید اطمینان حاصل کنند که کشورهای اصلی—برزیل، چین، هند، روسیه و آفریقای جنوبی—که نمایانگر و نماینده قاره‌های مختلف جهان هستند، بر روی موضوعات جیوپولیتیکی، فناوری اطلاعات، تغییرات اقلیمی و ارتباطات تمرکز کنند و با ترویج تعاملات میان‌مردمی این اهداف را پیش ببرند.
نویسنده: مونیس احمر
منبع: اکسپرس تریبون – Express Tribune
