ترجمه‌و‌تلخیص: سیدطاهرمجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: با آن‌که دست‌کم بسیاری در جهان از این مسایل حقوق بشری آگاه هستند، اما این امر در مورد بحران آب و هوایی که افغانستان با آن مواجه است، صدق نمی‌کند. رسانه‌های خارجی در مورد این واقعیت که افغانستان محصور در خشکی با جمعیتی حدود ۴۲ میلیون نفر، به‌رغم انتشار تنها ۰.۳ درصد گازهای گلخانه‌ای جهان، با فجایع زیست‌محیطی فزاینده‌ای روبه‌رو است که این کشور را به یکی از آسیب‌پذیرترین سرزمین‌های جهان در برابر تغییرات اقلیمی تبدیل می‌کند، پوشش چندانی نداده‌اند.
فرمان اخیر حکومت سرپرست ، زنان را از دعا با صدای بلند در حضور یکدیگر و از شنیدن صدای یکدیگر منع می‌کند. طالبان از زمان بازگشت به قدرت در آگست ۲۰۲۱، احکام متعددی از این دست را اجرا کرده‌اند که نگرانی‌های جدی را در مورد حقوق اولیه مردم افغانستان خلق کرده است. متأسفانه، سازمان‌ها و کشورها نیز آن‌طور که باید نتوانسته‌اند اقدامات معناداری برای حمایت از مردم افغانستان انجام دهند.
با آن‌که دست‌کم بسیاری در جهان از این مسایل حقوق بشری آگاه هستند، اما این امر در مورد بحران آب و هوایی که افغانستان با آن مواجه است، صدق نمی‌کند. رسانه‌های خارجی در مورد این واقعیت که افغانستان محصور در خشکی با جمعیتی حدود ۴۲ میلیون نفر، به‌رغم انتشار تنها ۰.۳ درصد گازهای گلخانه‌ای جهان، با فجایع زیست‌محیطی فزاینده‌ای روبه‌رو است که این کشور را به یکی از آسیب‌پذیرترین سرزمین‌های جهان در برابر تغییرات اقلیمی تبدیل می‌کند، پوشش چندانی نداده‌اند.
بارندگی‌های نامنظم، خشکسالیهای طولانی‌مدت، یخبندان‌های غیرفصلی و سیل‌های ناگهانی در حال حاضر رایج هستند. هم اکنون افغانستان در رتبه ششم آسیب‌پذیری آب و هوای جهانی و رتبه چهارم خطر ناشی از بلایا قرار دارد. کمیته بین‌المللی نجات افغانستان را به‌عنوان سومین کشور تحت تاثیر تغییرات آب و هوایی در ۲۰۲۳ معرفی کرده است.
از سال ۱۹۵۰، درجه حرارت در افغانستان ۱.۸ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته است، بیش از دو برابر میانگین جهانی، که منجر به تغییر در الگوی میانگین بارندگی و افزایش سیل، رانش زمین و نوسان سطح آب‌های زیرزمینی شده است. برآورد می‌شود که کمبود زیرساخت برای مدیریت سیل سالانه منجر به خسارات اقتصادی حدود ۴۰۰ میلیون دالری شود که تقریباً ۳۳۵ هزار نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
همزمان، افغانستان با خشکسالیهای مکرر دست و پنجه نرم می‌کند. تا آگست ۲۰۲۳، ۲۵ ولایت از ۳۴ ولایت با شرایط خشک‌سالی شدید یا فاجعه‌بار مواجه بودند که بر ۵۰ درصد جمعیت این کشور تاثیر گذاشته است.
وضعیت بدون شک نگران‌کننده است. داده‌های سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که حدود ۷۹ درصد از جمعیت این کشور دسترسی کافی به آب ندارند و ۶۷ درصد از خانوارها تحت تاثیر مشکلات ناشی از خشک‌سالی قرار دارند در حالی که سیل‌ها بر ۱۶ درصد جمعیت دیگر تاثیر می‌گذارد.
برای رسیدگی به نگرانی‌های مربوط به تغییرات آب‌وهوایی، یو‌ان‌دی‌پی و سایر آژانس‌های سازمان ملل متحد در حال ایجاد چارچوب جامع شامل چهار رکن کلیدی است: آب و هوا و مدیریت ریسک بلایا؛ کشاورزی مقاوم و انعطاف‌پذیر، معیشت و شرکت‌های کوچک و متوسط؛ انرژی و زیرساخت‌های مقاوم در برابر آب و هوا برای حمایت از جوامع؛ و مدیریت منابع آب و اکوسیستم.
در عین حال، طالبان به دنبال ایجاد زیرساخت‌ها برای استفاده موثرتر و کارآمدتر از آب بوده است. برای مقابله با شدت بحران آب، طالبان در حال ساختن حدود ۳۰۰ پروژه با هدف مدیریت آب در ولایات مختلف است. با این حال، برخی از این پروژه‌های مهندسی آبی، مشکلات سیاسی را با کشورهای همسایه ایجاد و افغانستان و همسایگانش را درگیر مناقشات مشترک آب کرده است.
برای مثال، انتظار می‌رود که کانال بلندپروازانه قوش تپه در افغانستان به‌طور قابل توجهی بر جریان آب رودخانه آمودریا تاثیر بگذارد و به‌طور بالقوه تنش‌ها را بین افغانستان و همسایگان آسیای مرکزی‌اش، مانند ازبیکستان و ترکمنستان تشدید کند.
این کانال که ۲۸۵ کیلومتر طول، ۱۰۰ متر عرض و ۸ متر عمق دارد، ظرفیت تقریبی ۶۵۰ متر مکعب در ثانیه را دارد که آب ولایات بلخ، جوزان و فاریاب را تامین می‌کند. هدف آن استخراج ۱۰ میلیارد متر مکعب آب از رودخانه آمودریا و تبدیل حدود ۵۵۰ هزار هکتار از زمین‌های بیابانی به زمین‌های کشاورزی است که می‌تواند بر تولید کشاورزی و فعالیت‌های اقتصادی مرتبط در منطقه تاثیر بگذارد و منجر به افزایش اختلافات بر سر منابع آبی مشترک شود.
از طرفی هم، اقدامات محدود موجود برای رسیدگی به بحران انسانی افغانستان که با تغییرات آب و هوایی مرتبط است، کافی نیست. این کشور برای مقابله با بلایای آب و هوایی قریب‌الوقوع به کمک جهان نیاز فوری دارد.
با این حال، افغانستان از مذاکرات سیاست آب و هوایی کنار گذاشته شده است، زیرا طالبان به‌عنوان یک حکومت رسمی به‌رسمیت شناخته نشده است. با توجه به این موضوع، پیش از ۲۹مین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد (COP 29) در باکو، آذربایجان، رزا اوتونبایوا، نماینده ویژه سازمان ملل متحد و رییس هیئت معاونت این سازمان در افغانستان، خواستار مشارکت افغانستان در این کنفرانس شده است.
با این حال، بعید است که طالبان به COP29 دعوت شوند. امسال، مانند ۲۰۲۳، عبدالهادی اچکزی، فعال تغییر اقلیم افغانستان، از سوی مقامات سازمان ملل اجازه یافت تا به عنوان ناظر در COP29 شرکت کند. در سال ۲۰۲۳، عدم دعوت برای شرکت در اجلاس COP28 که در دبی، امارات متحده عربی، برگزار شد اعتراض آژانس ملی حفاظت از محیط زیست افغانستان (NEPA) را در پی داشت. در آن زمان، روح‌الله امین، رییس اداره تغییر اقلیم نِپا NEPA اظهار داشت که موضوع تغییر اقلیم نباید سیاسی شود.
با توجه به این‌که بخش بزرگی از جمعیت افغانستان با سیاست‌های محدودیتی طالبان رنج می‌کشند، پیش از این‌که خیلی دیر شود، یافتن راه‌حل بسیار مهم است. هم فرمان‌های محدودکننده و هم تغییرات آب و هوایی شتابان، مردم افغانستان را خفه خواهد کرد.
نویسنده: دکتر امیت رنجان و ژنیو دانلون-می
منبع: آسیا تایمز – Asia Times
