مترجم: سید‌طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: سیاست خارجی هند نسبت به افغانستان در اصل مبتنی بر ارزش‌های جنبش عدم تعهد و روابط تاریخی‌اش با افغانستان نبود. این امر به‌خصوص پس از روی کار آمدن حزب ملی‌گرای هندو به رهبری نارندرا مودی شدیدتر شده است. از زمانی که حزب مودی به قدرت رسید، سیاست هند در قبال افغانستان بیشتر به یک بازی سیاسی متمرکز بر منافع کوتاه‌مدت تبدیل شده است. در این سیاست، عنصر دشمنی با اسلام و نفی روابط فرهنگی و تاریخی با کشورهای مسلمان منطقه به عنصری تعیین کننده مبدل گشته است.
جی پی سینگ دیپلمات هندی که مسئول امور افغانستان، ایران و پاکستان در وزارت امور خارجه است، به تازگی به کابل سفر کرده و با مقامات ارشد طالبان، به‌شمول ملا یعقوب وزیر دفاع و امیرخان متقی وزیر امور خارجه دیدار و گفت‌وگو کرد. اگرچه جزییات زیادی از این دیدارها منتشر نشده است، اما روزنامه تایمز هند در گزارش این سفر، آن را “پیشرفت اساسی” در روابط هند-طالبان خواند.
وزارت دفاع طالبان همچنین گفت که دو طرف بر تمایل مشترک برای گسترش روابط دوجانبه به‌ویژه در زمینه همکاری‌های بشردوستانه و سایر موضوعات تاکید کرده و علاقه‌مندی‌شان را برای تقویت بیشتر تعاملات میان افغانستان-هند ابراز کردند.
تایمز ایندیا این نشست را “تغییر راهبردی در رویکرد هند در قبال افغانستان” ارزیابی کرده است. به این معنا که تضمین‌های مکرر طالبان مبنی بر عدم استفاده از خاک افغانستان علیه هند، احتمالاً بر تصمیم هند برای افزایش تعاملاتش با افغانستان تحت کنترل طالبان تاثیر گذاشته است.
این امر نشان می‌دهد که طالبان پس از تسلط بر افغانستان، از هیچ تلاشی برای رسمیت‌شناسی بین‌المللی و منطقه‌ای و تعامل با قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی که صرف به‌منظور مشروعیت بخشیدن به حکومت آن‌ها است، کوتاهی نمی‌کنند.
روابط هند با طالبان و چالش‌های آن‌ها بر راهبردهای منطقه‌ای این کشور، موضوعی پیچیده و چندوجهی است که نیاز به تحلیل دقیق‌تری دارد.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان و تغییر اساسی در معادلات سیاسی و امنیتی منطقه، هند نیز درصدد بازنگری سیاست‌هایش در قبال افغانستان و طالبان برآمد. این رابطه، اگرچه برای حفاظت از منافع حساس هند در منطقه طراحی شده است، اما بی‌گمان نگرانی قابل توجه راهبردی هم در پی دارد.
سیاست ابزاری هند در افغانستان
سیاست خارجی هند نسبت به افغانستان در اصل مبتنی بر ارزش‌های جنبش عدم تعهد و روابط تاریخی‌اش با افغانستان نبود. این امر به‌خصوص پس از روی کار آمدن حزب ملی‌گرای هندو به رهبری نارندرا مودی شدیدتر شده است. از زمانی که حزب مودی به قدرت رسید، سیاست هند در قبال افغانستان بیشتر به یک بازی سیاسی متمرکز بر منافع کوتاه‌مدت تبدیل شده است. در این سیاست، عنصر دشمنی با اسلام و نفی روابط فرهنگی و تاریخی با کشورهای مسلمان منطقه به عنصری تعیین کننده مبدل گشته است.
با تشدید تنش‌ها بین پاکستان و طالبان، که به‌عنوان نیابتی‌های سابق پاکستان شناخته می‌شوند، هند بار دیگر به فکر استفاده از افغانستان به‌عنوان ابزاری برای مقابله با پاکستان است. در این چارچوب، هند ضمن برقراری روابط با طالبان، به دنبال ایجاد تنش بیشتر میان افغانستان و پاکستان است تا به نحوی به اهدافش در برابر پاکستان دست یابد.
سیاست‌های هند در این زمینه نه تنها به تحکیم قدرت طالبان در افغانستان منجر شده، بلکه به طور غیرمستقیم به گسترش تنش‌ها و بی‌ثباتی در منطقه دامن زده است. استفاده ابزاری از افغانستان و تشدید اختلافات بین افغانستان و پاکستان به‌طور کلی عنصر تعیین کننده سیاست خارجی هند بوده است.
هند همیشه سعی کرده است از هر فرصتی برای تضعیف روابط پاکستان با افغانستان استفاده کند، حتی اگر این امر به تقویت گروه‌های افراطی مانند تحریک طالبان پاکستان (TTP) منجر شود. این رویکرد نه تنها در درازمدت برای هند مضر است، بلکه می‌تواند منطقه را به تضاد منافع راهبردی و امنیتی تبدیل کند که به نفع هیچ یک از کشورهای منطقه نخواهد بود.
سیاست معاملاتی و دوگانه هند در افغانستان
هند همواره متحدانش را در افغانستان رها کرده است و هرگز در مواقع سخت، به‌ویژه پس از فروپاشی جمهوری اسلامی افغانستان در ۱۵ آگست ۲۰۲۱، به‌عنوان شریک راهبردی عمل نکرده است.
این از رفتار هند در قبال حکومت داوود خان، داکتر نجیب‌الله و اعضای حکومتش و حتی حامد کرزی و اعضای حکومتش که روابط نزدیک با هند داشتند و هند را متحد طبیعی خود می‌دانستند، مشهود است. پس از به قدرت رسیدن طالبان، هند روابطش را با این افراد قطع کرد که بی‌ثباتی و عدم وفاداری در سیاست خارجی هند را نشان می‌دهد. حتی زمانی که افغانستان به کمک‌های حیاتی و راهبردی نیاز داشت، هند به‌عنوان متحد راهبردی در کنار مردم افغانستان نبود.
این واقعیت را می‌توان در قطع روابط هند با حامد کرزی و اعضای دولت او که به‌شدت به هند اعتماد داشتند، مشاهده کرد. این اقدام هند حتی نشان‌دهنده عدم تعهد به همکاری راهبردی و عدم وفاداری به اصول دیپلماتیک است.
هند حتی در شرایط بحرانی که جوانان افغانستان نیاز به حمایت داشتند، از ورود دانشجویان افغانستان به این کشور جلوگیری کرد و بسیاری از دانشجویانی که در دانشگاه‌های هند تحصیل می‌کردند، اجازه یافتند تحصیلات‌شان را به پایان برسانند.
برخلاف پاکستان، هند هرگز به متحدانش در افغانستان به‌عنوان شرکای راهبردی وفادار نبوده است. حتی زمانی که بسیاری از افغانستانی‌ها تلاش می‌کردند از سلطه طالبان فرار کنند، هند دروازه‌هایش را به روی آن‌ها بست و بسیاری از افرادی که به هند پناه بردند، روادیدشان تمدید نشد.
چالش‌ها و تهدیدات امنیتی
تقویت روابط هند با طالبان می‌تواند در درازمدت تهدیدات امنیتی جدیدی را برای افغانستان به همراه داشته باشد. یکی از مهم‌ترین مخاطرات ناشی از این روابط، تقویت تی‌تی‌پی است که اکنون به یکی از تهدیدات جدی امنیت پاکستان و منطقه تبدیل شده است.
تحریک طالبان پاکستان از گذشته تاکنون در مناطق مرزی افغانستان نفوذ داشته است و حتی در برخی مناطق جدا کردن آن‌ها از طالبان افغانستان دشوار است. این نفوذ و پیوندها باعث شده است تا طالبان پاکستان از موقعیت قدرتمندی برخوردار شود و بدون توجه به روابط رسمی طالبان افغانستان و پاکستان، خود را سازماندهی کرده و حملات پیچیده‌ای را در داخل پاکستان انجام دهد.
هند باید درک کند که این وضعیت حتی می‌تواند تهدیدی جدی برای خود هند تلقی شود، زیرا تحریک طالبان پاکستان می‌تواند به نماد الهام‌بخش نیروهای افراطی اسلامی در داخل هند تبدیل شود و با گسترش دامنه خشونت و بی‌ثباتی در منطقه، امنیت هند را به خطر بیندازد.
پیامدهای بلندمدت و مشکلات راهبردی
در درازمدت، تقویت روابط هند با طالبان منجر به این خواهد شد که سایر بازیگران منطقه از جمله پاکستان از این موقعیت برای تضعیف موقعیت هند استفاده کنند. این رویکرد می‌تواند ایدیولوژی‌های افراطی را در سیاست‌های هند در قبال افغانستان تقویت کند.
طالبان که خود را حکومت “مشروع” معرفی می‌کنند، از این روابط برای تقویت جایگاه بین‌المللی‌اش استفاده خواهند کرد. در حالی که این امر می‌تواند هند را بازیگر بی‌ثبات و بدون سیاست مشخص در منطقه معرفی کند.
پیش از این، خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، با اشاره به رقابت‌های منطقه‌ای به‌عنوان عامل کلیدی، گفت که بی‌ثباتی در پاکستان توسط «جنگ نیابتی هند» تقویت شده است. آصف همچنین، پس از انفجار مرگبار در کویته پاکستان که منجر به کشته شدن حداقل ۲۶ نفر از جمله ۱۶ سرباز و مجروح شدن ۶۱ نفر دیگر شد، استفاده از خاک افغانستان برای حملات به پاکستان را “اقدام تجاوزکارانه” توصیف کرد.
منبع: Harici.com.tr
