مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: شبکه‌های حواله در افغانستان نباید تنها به‌عنوان یک تدبیر موقتی در بحران مالی کنونی کشور در نظر گرفته شوند، بلکه باید به‌عنوان بخشی اساسی و پایدار از بخش مالی آن کشور شناخته شوند.
سیستم حواله افغانستان بخش مهم اکوسیستم مالی این کشور است. از آگست ۲۰۲۱ و به تعقیب آن در بحبوحه بحران سیاسی و اقتصادی، این شبکه‌های انتقال پول اهمیت بیشتری پیدا کرده‌اند.
بر اساس تحقیقات میدانی انجام شده در اواخر ۲۰۲۳، این کاغذ کاری به تمویل‌کنندگان انکشاف، سازمان‌های بشردوستانه و سایر ذینفعان بینش‌هایی را در مورد نقش در حال تکامل سیستم حواله افغانستان ارایه می‌دهد.
حواله‌دار به‌عنوان نوع اصلی ارایه‌دهنده خدمات مالی (FSP) برای بسیاری از افغانستانی‌ها ظاهر شده‌اند و شکاف‌های موجود در بخش بانکی این کشور را پر می‌کنند. حواله‌دارها طیف وسیعی از خدمات، از جمله انتقال پول داخلی و بین‌المللی، ارز خارجی، پس‌انداز و نوعی وام غیررسمی را ارایه می‌دهند. افزایش تقاضا به خدمات سیستم حواله از ۲۰۲۱ به این طرف، ناشی از بحران اقتصادی، مهاجرت و عدم اعتماد به بانک‌های محلی بوده است.
اعتماد سنگ‌بنای سیستم حواله است زیرا از مشتریان به حواله‌داران، بین حواله‌داران و طرف‌های مقابل آن‌ها و به تنظیم‌کننده‌ها گسترش می‌یابد. کسب‌وکار حواله بر اساس روابط شخصی، روابط اجتماعی و سابقه طولانی خدمات ارزان، کارآمد و قابل اعتماد به روستایی‌ترین مناطق بنا شده است. بسیاری از افغانستانی‌ها حواله‌داران را بخشی جدایی‌ناپذیر جامعه خود می‌دانند.
با این حال، در سطح جهانی، جامعه بین‌المللی به دلیل شفافیت محدود، پتانسیل سوء‌استفاده و خطر پولشویی/تامین مالی تروریزم (ML/FT) با شک و تردید به حواله می‌بینند.
بخش حواله افغانستان نیز با چالش‌های محلی مواجه است. افزایش رقابت میان حواله‌داران از ۲۰۲۱ منجر به فشار بر سود به‌رغم حجم معاملات بالاتر شده است. مقررات جدید با هدف رسمی کردن این بخش، الزامات مالی و عملیاتی بالاتری را معرفی کرده است که برخی از اپراتورهای کوچک‌تر برای برآورده کردن آن‌ها تلاش می‌کنند. به‌رغم این چالش‌ها، حواله‌داران عموماً از رسمی‌سازی بیشتر استقبال می‌کنند. بسیاری به آموزش فعالیت‌ها و مقرراتی که واقعیت کسب‌وکارشان را بهتر منعکس می‌کنند، علاقه‌مندی دارند.
این مقاله نتیجه‌گیری می‌کند که شبکه‌های حواله نباید تنها به‌عنوان یک تدبیر موقتی در بحران مالی کنونی افغانستان در نظر گرفته شوند، بلکه باید به‌عنوان بخشی اساسی و پایدار از بخش مالی کشور شناخته شوند. این مقاله توصیه می‌کند که تأمین‌کنندگان توسعه، سازمان‌های بشردوستانه و سایر ذینفعان اقداماتی را در این راستا انجام دهند:
۱. تعامل با شبکه‌های حواله، با شناخت نقش آن‌ها در اکوسیستم مالی افغانستان عمیق گردد.
۲. مقررات و نظارتی که اهداف رسمی‌سازی را با واقعیت‌های عملیاتی متعادل می‌کند، تشویق شود.
۳. از ظرفیت‌سازی برای کمک به حواله‌داران جهت بهبود انطباق، ثبت سوابق و مدیریت ریسک حمایت شود.
۴. مشارکت‌های نوآورانه را کاوش و از شبکه‌های حواله برای حمایت از طرح‌های شمولیت مالی استفاده گردد.
کار کردن به‌طور سازنده با حواله‌داران می‌تواند به ساخت یک سیستم مالی جامع‌تر و مقاوم‌تر برای تمام مردم افغانستان کمک کند. چالش اصلی در یافتن تعادل مناسب میان حفظ مزایای شمولیت مالی ناشی از ماهیت غیررسمی، مبتنی بر اعتماد و سادگی حواله و در عین حال معرفی رسمی‌سازی و نوآوری‌های لازم برای تضمین پایداری و کاهش ریسک است. در غیر این صورت، خطر استمرار دوگانگی‌ای که در بسیاری از دهه‌های گذشته حاکم بوده، وجود دارد؛ جایی که برنامه‌های توسعه‌ای به جای توجه به آنچه که در سطح محلی به‌طور موثر در حال اجراست، به مدل‌های خارجی تکیه می‌کنند. همان‌طور که یکی از حواله‌داران گفت: “آینده مشخص است. حواله قرن‌ها وجود داشته و ادامه خواهد داشت.
نویسنده: ویلیام کوک، کارشناس ارشد سکتور مالی
منبع: CGAP.org – سی‌جی‌ای‌پی۲
