مترجم: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: خشونت در کرم در این اواخر از نظر تعدد و وسعت گسترش یافته است. برای حل این بحران، به یک مکانیزم جایگزین دقیق برای حل اختلاف جهت تمرکز بر اختلافات جزئی که به جنایات و خشونت تبدیل می‌شوند، نیاز است. رویکرد جایگزین دولت محلی سال ۲۰۱۹ می‌تواند در حل مسایل محلی از طریق مذاکره، میانجی‌گری، قانون مشارکتی و داوری مفید باشد.
خشونت در کرم در این اواخر از نظر تعدد و وسعت گسترش یافته است. درگیری‌های جدیدی در ۲۱ نوامبر آغاز شد، زمانی که خودروهای مسافربری در نزدیکی “ماندوری” با کمین روبرو شدند.
چهل و چهار نفر، به‌شمول زنان و کودکان جان دادند. در حملات انتقام‌جویانه، بازار باگان در کرم پایین با تلفات بیشتر از ۴۰ نفر به خاکستر تبدیل شد. قبل از این کشتار فرقه‌ای، ۴۹ نفر در درگیری‌ها در جولای، ۴۶ نفر در سپتمبر و ۱۶ نفر در اکتوبر کشته شدند.
برای درک بحران کنونی، ویژگی‌های خاص منطقه کرم به تحلیلی عمیق نیاز دارد. نخست، کرم در طول بازی بزرگ از نظر راهبردی اهمیت داشت، زیرا جغرافیای منحصربه‌فرد آن نسبت به افغانستان – که به آن «منقار طوطی» نیز گفته می‌شود – کوتاه‌ترین فاصله را با کابل دارد.
تعجبی ندارد که کرم در دهه ۱۹۸۰ به سکوی پرتاب برخی چهر های تندرو به افغانستان تبدیل شد. جاجی و توره بوره، در همسایگی کرم، مقر اسامه بن لادن بودند، جایی که او اردوگاه آموزشی، مسعده – لانه شیر – را برای جنگجویانش تاسیس کرد. اسامه بن لادن و صوفی محمد پس از حمله ۱۱ سپتمبر توسط ایالات متحده از طریق پاراچنار فرار کردند.
دوم، منطقه کرم سابقه تنش‌های فرقه‌ای را دارد که به قبل از تقسیم آن می‌رسد. در سال ۱۹۳۸، زمانی که درگیری‌های فرقه‌ای در لاکنو شعله‌ور شد، برخی قبایل کرم قصد داشتند برای حمایت از فرقه مربوطه خود به آنجا بروند، اما جنبش آن‌ها در کرم با مقاومت فرقه رقیب مواجه شد و بنابراین اساس تنش‌های فرقه‌ای در کرم گذاشته شد.
پس از تقسیم، اولین درگیری فرقه‌ای در سال ۱۹۶۱ در صده و در جریان راهپیمایی محرم رخ داد. در سال ۱۹۷۱ درگیری‌هایی بر سر ساخت مناره مسجد در پاراچنار رخ داد. متعاقباً به دلایل مختلف درگیری‌های فرقه‌ای مکرر طی سال‌های ۱۹۸۷، ۱۹۹۶، ۲۰۰۷، ۲۰۰۸، ۲۰۱۰، ۲۰۱۱، ۲۰۲۰، ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ مشاهده شد.
سوم، در منطقه ادغام شده کرم، اختلافات حل‌نشده اغلب به درگیری‌های فرقه‌ای تبدیل می‌شود. اگرچه اختلافات بین قبایل محسود و وزیر در وزیرستان جنوبی و بین قبایل داور و وزیر در وزیرستان شمالی وجود دارد، اما به‌دلیل عدم وجود پشتوانه‌های فرقه‌ای، به ندرت از یک منطقه خاص فراتر می‌رود. با این حال، در منطقه کرم، اختلافات حل‌نشده زمین، جنگل، آب و مواد معدنی زمانی شعله‌ور می‌شود که گرایش‌های فرقه‌ای با درگیری‌ها ترکیب می‌شود.
در حال حاضر، اختلافات عمده زمینی یا در یک منطقه مشترک مانند بالیشخیل، بوشهر و تایدا یا بین دو روستای رقیب مانند پِور (شیعه) و گیدو (سنی) و غوز گرهی (سنی) و کنج علیزی (شیعه) وجود دارد. به‌طور مشابه، اختلاف آب بین روستاهای خاروتی (سنی) و پِور و اختلاف بر سر جنگل بین روستاهای بادامه (شیعه) و پاراچمکانی (سنی) وجود دارد.
جالب اینجاست که انگلیسی‌ها اولین سکونت‌گاه زمینی را در کرم در سال ۱۹۰۱ انجام دادند و پس از آن در سال ۱۹۴۳-۱۹۴۴ دومین شهرک‌سازی را انجام دادند. پس از گذشت چندین دهه، دولت خیبر پختونخوا در ۲۰۲۱ کمیسیون زمین را برای حل و فصل زمین مورد مناقشه (شمیلات) گیدو، پوار، بوشهر، داندار و غوزگری در کرم بالا تاسیس کرد.
مناطقی که برای سکونت در کرم پایین مشخص شده‌اند شامل بالیشخیل، شورکو و صده شمیلات است. تا کنون ۵۰۰ هزار کانال (۶۲ هزار و ۵۰۰ جریب) از ۳۳ موزا تسویه و دیجیتالی شده و گزارش آن برای تطبیق به حکومت ایالتی ارسال شده است.
چهارم، جمعیت‌شناسی ولسوالی کرم منحصر به فرد است. این تنها ناحیه خیبر پختونخوا است که در آن جامعه شیعه اکثریت را دارد. این اکثریت در کرم بالا و مقر آن پاراچنار بیشتر مشهود است. با این حال، حرکت از کرم بالا به سایر ایالت از طریق کرم پایین که اکثرا سنی هستند امکان‌پذیر است. این مسیر در زمان خشونت بسته می‌ماند. ساکنان قبلاً از گردیز و ننگرهار برای رسیدن به پیشاور در پاکستان سفر می‌کردند.
پنجم، دو رویداد مهم سال ۱۹۷۹ – حمله شوروی به افغانستان و انقلاب در ایران – با ایجاد یک زیربنای ایدیولوژیک بر چشم‌انداز فرقه‌ای تأثیر گذاشته است. علاوه بر این، مناطق درگیری سوریه، افغانستان و عراق مهارت‌های خشونت را در سطح محلی ارتقا داده‌اند.
نه تنها جنگجویان جنگ‌زده این مناطق درگیری مهارت‌هایش را در جریان خشونت در کرم به نمایش گذاشته اند، بلکه جدیدترین سلاح‌ها نیز در درگیری‌های محلی دیده می‌شود. عناصر سازمان‌های ممنوعه مانند لشکر جنگهوی، سپاه صحابه، سپاه محمد پاکستان، گروه داعش، نیروی غازی، تحریک طالبان پاکستان و تیپ زینبیون در طول درگیری‌های فرقه‌ای توجه‌شان به سمت کرم جذب می‌شود.
ششم، تامین مالی هم از طرف هواداران خارجی و هم حامیان محلی به خشونت فرقه‌ای دامن می‌زند.
هفتم، بر اساس مقررات ثبت ازدواج‌های فامیلی FCR، بند مسئولیت جمعی، قبایل را مجبور به تضمین امنیت در جاده‌های قلمروش کرد. پس از ادغام فتا با خیبر پختونخوا، این مسئولیت تنها بر عهده دولت و نیروهای امنیتی افتاد که صلح را تضمین کنند.
علاوه بر این، کشتار هدفمند مالکان، بزرگان قبیله‌ای را تقلیل داده و ساختار جرگه را ناکارآمد کرده است. در نهایت، جنگجویان دیجیتالی تندرو از طریق اخبار جعلی و تبلیغات در رسانه‌های اجتماعی به آتش جنگ‌های فرقه‌ای هیزم می‌اندازند.
مسیر پیش‌رو به راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و بلند‌مدت نیاز دارد. اولین قدم به سوی ثبات، اجرای دقیق خلع سلاح است. در یکی از تسلیح‌شده‌ترین مناطق وزیرستان، ارتش، منطقه محسود را خلع سلاح کرد. یک حرکت مشابه خلع سلاح در ولسوالی کرم نیاز فوری است.
دوم، گزارش کمیسیون تسویه اراضی در خصوص اختلافات کرم بالا و پایین به اداره ایالتی تقدیم شده است که همچنان در دست بررسی است. این موضوع به اجرای فوری نیاز دارد. علاوه بر این، اختلافات زمین در کرم مرکزی نیز باید توسط کمیسیون بر اساس اولویت حل و فصل شود.
سوم، برای بهبود حکومت‌داری، بهترین افسران باید در اداره ولسوالی، پولیس، سارنوالی، قوه قضائیه و شبه‌نظامیان کرم جانشین شوند. مورد دوم باید دل مردم محلی را به‌دست آورد.
چهارم، به یک مکانیزم جایگزین دقیق برای حل اختلاف جهت تمرکز بر اختلافات جزئی که به جنایات و خشونت تبدیل می‌شوند، نیاز است. رویکرد جایگزین دولت محلی سال ۲۰۱۹ می‌تواند در حل مسایل محلی از طریق مذاکره، میانجی‌گری، قانون مشارکتی و داوری مفید باشد.
پنجم، اقدام شدید علیه جنگجویان آموزش‌دیده خارجی باید تحت برنامه چهارم قانون ضد تروریزم انجام شود. این امر شامل محدود کردن رفت و آمد محلی آن‌ها، اجرای کنترل گذرنامه در میدان‌هوایی‌ها و مسدود کردن حساب‌های بانکی آن‌ها می‌شود. اقدام، بزرگ‌ترین راهبرد است. در غیر این صورت، تنش‌های فرقه‌ای در کرم می‌تواند به سایر مراکز شهری که در آن اصطکاک فرقه‌ای وجود دارد، از جمله کوهات، دیره اسماعیل خان، گیلگیت، کویته و کراچی سرایت کند.
نویسنده: سهیل حبیب
منبع: داون – Dawn
