افراط‌گرایان مستقر در افغانستان چه تهدیدی برای تاجیکستان هستند؟
مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: گروه جماعت انصارالله مستقر در افغانستان برای عملیات نظامی در تاجیکستان آماده می‌شود. به گزارش رسانه‌های خارجی، این اطلاعات از مرکز روسیه برای مطالعات افغانستان مدرن به دست آمده است.
لازم به ذکر است که هر روز شمار بیشتر «جهادگران» از سوریه، عراق و افغانستان به این گروه می‌پیوندند. رهبر جماعت انصارالله برای نظارت بر عملیات نظامی در امتداد مرز افغانستان-تاجیکستان و در خود تاجیکستان منصوب شده است.
جماعت انصارالله، که تحت کنترل طالبان است و از آن به‌عنوان “طالبان تاجیک” نیز یاد می‌شود، گروه مخالف دولت تاجیکستان است که در ولایت بدخشان افغانستان، هم‌مرز با تاجیکستان، مستقر است. این گروه در سال ۲۰۰۶ تأسیس شد و از تبدیل تاجیکستان به امارت اسلامی حمایت می‌کند. رهبر فعلی این سازمان، محمد شریف‌اف، معروف به مهدی ارسلان، شهروند تاجیکستان است.
رستم امامعلی، رییس مجلس اعلای پارلمان تاجیکستان، در ۳ جون، در جریان نشست مجمع پارلمانی سازمان پیمان امنیت جمعی در آلماتی، اظهار داشت که افغانستان بار دیگر به کانون تروریزم و منبع تهدیدات امنیتی در مرزهای جنوبی این کشور تبدیل شده است.
وی افزود: “ما نمی‌توانیم تهدیدات احتمالی در مرزهای جنوبی سازمان پیمان امنیت جمعی را که از کشور همسایه افغانستان سرچشمه می‌گیرد، نادیده بگیریم، وضعیت کنونی این کشور به دلیل عوامل متعددی همچنان دشوار است و متأسفانه هیچ پیشرفت یا بهبود واقعی را شاهد نبوده‌ایم.”
امامعلی گفت، افغانستان بار دیگر به محل پرورش تروریزم تبدیل شده است و ده‌ها گروه تروریستی و افراطی مواضع‌شان را در آنجا تقویت می‌کنند.
او همچنین در مورد خطرات فزاینده “گسترش رادیکالیزم مخرب مذهبی از جهت افغانستان به کشورهای ما” هشدار داد.
اکنون این پرسش مطرح می‌شود که نتیجه چه می‌تواند باشد؟ تاجیکستان امروز چقدر قوی است و احساسات مردمش هنگام دفاع در برابر حمله افراطی بالقوه چیست؟ و آیا سازمان پیمان امنیت جمعی آماده است در صورت وقوع چنین رویدادی به کمک تاجیکستان بیاید؟
برای روشن کردن این وضعیت، کارشناسان خارجی درباره نظرات آن‌ها در این مورد صحبت کرد.
پرویز ملوجانوف، تحلیل‌گر سیاسی تاجیک، معتقد است که مرز تاجیکستان و افغانستان تقویت خواهد شد، زیرا توافق گسترده‌ای در میان بازیگران منطقه‌ای و جهانی، از کشورهای غربی گرفته تا کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، در این مورد وجود دارد.
این تحلیل‌گر می‌گوید: “بنابراین، بودجه برای این اهداف از منابع مختلف تخصیص خواهد یافت. دلیل این اجماع در این واقعیت نهفته است که افغانستان تحت حاکمیت طالبان نمی‌تواند اعتماد یا اطمینانی در میان همسایگانش یا به‌طور کلی جامعه بین‌المللی برانگیزد. در عین حال همه می‌دانند که حکومت طالبان در افغانستان احتمالاً در درازمدت ادامه خواهد یافت و در مقطعی، جهان باید با هر کشور یا گروهی از کشورها مذاکره و ارتباط برقرار کند (مانند کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی) و راهبرد و سیاست خود را در قبال طالبان انتخاب می‌کند. از یک سو برای ایجاد گفت‌وگو و همکاری با طالبان تلاش می‌شود و از سوی دیگر، اقداماتی برای جلوگیری از سناریوهای منفی بالقوه انجام می‌شود، به‌شمول تقویت مرزهای دولتی با افغانستان.”
به گفته ملاجانف، در صورت تشدید تنش قابل توجه در امتداد مرز تاجیکستان و افغانستان، کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی، بر اساس توافقات موجود، موظف به ارایه کمک‌های نظامی و فنی همه‌جانبه به تاجیکستان برای دفع تجاوز احتمالی از سوی طالبان یا متحدان‌شان خواهند بود. به احتمال زیاد این اتفاق می‌افتد.
او معتقد است: “در خود تاجیکستان، بر اساس تحلیل رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌های آنلاین، افکار عمومی عموماً به‌شدت از طالبان انتقاد می‌کنند. بنابراین، در صورت تجاوز احتمالی، مرزبانان و نیروهای نظامی تاجیکستان می‌توانند روی حمایت گسترده مردم، هم در مناطق مرزی و هم در سراسر کشور حساب کنند.”
عسکر جکیشف، کارشناس سیاسی، مورخ و استاد قرقیزستان، اظهار داشت که تاجیکستان با نزدیک به هزار و ۴۰۰ کیلومتر مرز با افغانستان، آسیب‌پذیرترین حلقه در مرزهای سازمان پیمان امنیت جمعی است.
این موضوع نگرانی کشورهای عضو پیمان امنیت جمعی را توضیح می‌دهد. این امر به‌خصوص با توجه به دخالت عمیق روسیه در عملیات نظامی در منطقه بسیار مهم است. در این راستا، به نظر می‌رسد روسیه برای تامین امنیت مرز تاجیکستان-افغانستات به کمک قابل توجهی اعضای آسیای مرکزی متکی است.
جکیشف تاکید کرد که از زمان بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان در سپتمبر ۲۰۲۱، کشورهای آسیای مرکزی کمک‌های بشردوستانه قابل توجهی به افغانستان ارایه کرده اند.
این کارشناس توضیح می‌دهد: “قزاقستان و قرقیزستان طالبان را از لیست سازمان‌های تروریستی خود حذف کرده اند. این موضع تا حدودی با موضع سیاسی رهبری تاجیکستان که نسبت به وضعیت تاجیک‌های به حاشیه رانده‌شده افغانستان ابراز نگرانی می‌کند، متفاوت است. سال‌ها، تاجیکستان همکاری‌های تجاری و اقتصادی دوجانبه‌ای را با دولت افغانستان برقرار کرد، از جمله تامین گاز ترکمنستان، برق از تاجیکستان، واردات نفت و فرآوری از ازبیکستان و طیف وسیعی از کالاها از قزاقستان و قرقیزستان.”
با این حال، جکیشف همچنین خاطرنشان کرد که افراط‌گرایان تاجیک که در نزدیکی مرز با تاجیکستان مستقر شده اند، برنامه‌های گسترده‌ای برای تهاجم دارند، چون به‌طور مکرر ستیزه‌جویان مرزهای تاجیکستان را نقض می‌کنند.
جکیشف خاطرنشان می‌کند: “با توجه به وضعیت بی‌ثبات سیاسی در داخل تاجیکستان، از جمله حضور جمعیت شورشی در منطقه گورنو-بدخشان، و هجوم پناهجویان افغانستان که برخی آن‌ها ممکن شامل افراطی‌ها باشند، وضعیت این کشور نگرانی‌های قابل توجهی را به‌وجود می‌آورد. با افزایش تهدیدات در مرزهای جنوبی کشورهای مستقل مشترک المنافع، اقدامات مناسبی در حال انجام است. این امر در اقداماتی مانند تقویت قوای مسلح قزاقستان و محموله‌های بزرگ بنزین از قرقیزستان به تاجیکستان در سال جاری منعکس شده است.”
عزیز آبیشف، تحلیل‌گر سیاسی قزاق، نیز پیشنهاد کرد که شاید تاجیکستان به تنهایی برای مقابله با افراط‌گرایان افغانستان قوی نباشد.
او می‌گوید: “با توجه به این‌که افراط‌گرایان انگیزه ایدیولوژیک و مادی، تجربه جنگی و تسلیحات، به‌شمول آن‌هایی که از امریکا به جا مانده است، تاجیکستان با چالش مهمی مواجه است. با این حال، من همچنان معتقدم که متحدان تاجیکستان این کشور را تنها نخواهند گذاشت.”
این کارشناس تاکید کرد: “کشورهای عضو سازمان امنیت جمعی CSTO موظف به کمک به یکدیگر هستند.”
او مطمئن است که بی‌ثباتی تاجیکستان سناریویی بسیار منفی را نشان می‌دهد که تهدیدات عظیمی برای تمام آسیای مرکزی از جمله قزاقستان به‌همراه خواهد داشت.
آبیشف در جمع‌بندی خود افزود: “این امر همچنین تهدیدی برای روسیه خواهد بود. بنابراین، شکی نیست که سازمان پیمان امنیت جمعی در تامین امنیت مرزهای تاجیکستان و افغانستان سرمایه‌گذاری خواهد کرد. همچنین این امکان وجود دارد که نیروهای نظامی بین‌المللی در تاجیکستان تقویت شوند. در صورت تهاجم تمام‌عیار، تاجیکستان احتمالاً حمایت همه‌جانبه متحدانش را دریافت خواهد کرد.”
نویسنده: سمیر ابراهیم‌اف
منبع: Caliber.az – کالیبر
