مهار دیپلماسی؛ کانال قوش‌تپه پلی برای نفوذ امریکا در آسیای میانه
مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: با پیشرفت ساخت‌و‌ساز فاز دوم کانال قوش‌تپه که شامل هزاران کارگر و ماشین‌آلات سنگین می‌شود، این کانال در محور توسعه و دیپلماسی قرار می‌گیرد.
مرکز منافع ملی، اندیشکده‌ای مستقر در واشنگتن دی‌سی، گزارشی را تحت عنوان کانال قوش‌تپه افغانستان و امنیت آب در آسیای مرکزی منتشر کرده است. این گزارش نشان می‌دهد که چگونه حمایت ایالات متحده از پروژه کانال قوش‌تپه می‌تواند فرصتی را برای دولت آینده ترامپ فراهم کند تا نفوذش را در منطقه تقویت کند.
بررسی اجمالی این پروژه
کانال قوش‌تپه که در حال حاضر در شمال افغانستان در دست ساخت است، قصد دارد آب را از رودخانه آمودریا برای حمایت از کشاورزی و رشد اقتصادی منحرف کند. این کانال ۲۸۷ کیلومتر امتداد دارد که عمق آن ۸.۵ متر و عرض متوسط آن ۱۰۰ متر است. پس از تکمیل، بیش از ۱.۲ میلیون جریب زمین زراعتی را آبیاری خواهد کرد و تقریباً ۲۰۰ هزار شغل در شمال افغانستان ایجاد خواهد کرد.
در حالی که طالبان از این پروژه به‌عنوان سنگ بنای توسعه افغانستان دفاع کرده‌اند، این کانال چالش‌های مهمی برای کشورهای پایین دست وابسته به دریای آمو، به‌ویژه ازبیکستان و ترکمنستان به‌وجود می‌آورد. نگرانی‌ها شامل کمبود بالقوه آب، تخریب محیط زیست و تشدید تنش‌های منطقه‌ای است.
پیامدها برای آسیای مرکزی
این گزارش تاکید می‌کند که این کانال می‌تواند اختلافات موجود بر سر تخصیص آب در منطقه‌ای را تشدید کند که قبلا با کمبود مواجه شده است. برخلاف همسایگان آسیای مرکزی، افغانستان از قراردادهای تقسیم آب که ریشه در دوران شوروی دارد، مستثنی شده است. کانال‌های شوروی با طراحی ضعیف در امتداد آمودریا همچنان امنیت آب در منطقه را چندین دهه پس از ساخت آن تضعیف می‌کند؛ سرنوشتی که کارشناسان امیدوارند با قوش‌تپه از آن اجتناب شود
توصیه‌هایی برای تعامل ایالات متحده
این گزارش از ایالات متحده می‌خواهد تا از این فرصت برای تعامل دیپلماتیک و فنی با افغانستان و منطقه گسترده‌تر استفاده کند:
۱. پشتیبانی از کانالی که به‌خوبی مهندسی شده است؛
ایالات متحده باید از ساخت یک کانال با طراحی خوب دفاع کند که بهره‌وری مصرف آب را در اولویت قرار دهد. با ارایه کمک‌های فنی و حمایت اصولی از این پروژه، ایالات متحده می‌تواند راه را برای بانک‌های توسعه‌ای چندجانبه مانند بانک جهانی، بانک اروپایی برای بازسازی و توسعه و بانک توسعه آسیایی برای ارایه حمایت‌های مالی و فنی هموار کند.
۲. ترویج و ارتقای دیپلماسی منطقه‌ای آب؛
واشنگتن باید مذاکرات را برای توافق‌نامه تقسیم آب منطقه‌ای میان افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبیکستان تشویق کند.
۳. کمک به کشورهای پایین‌دست؛
سرمایه‌گذاری‌های اضافی در نوسازی سیستم‌های آبیاری در ازبیکستان و ترکمنستان می‌تواند تأثیر این کانال را بر دسترسی به آب پایین‌دست کاهش دهد.
فضای راهبردی
این گزارش بر اهمیت جئواستراتژیک افغانستان و آسیای مرکزی تاکید دارد که با سه رقیب اصلی واشنگتن در جهان هم‌مرز هستند: چین، روسیه و ایران. ایالات متحده با حمایت از پروژه کانال قوش‌تپه و تقویت همکاری مشترک آب منطقه، می‌تواند نفوذ فزاینده پکن، مسکو و تهران را در منطقه خنثی و متعادل کند.
لحظه حساس
با پیشرفت ساخت‌و‌ساز به فاز دوم که شامل هزاران کارگر و ماشین‌آلات سنگین می‌شود، کانال قوش‌تپه در محور توسعه و دیپلماسی قرار می‌گیرد. این گزارش نتیجه‌گیری می‌کند که دخالت ایالات متحده در این پروژه حیاتی نه تنها می‌تواند به چالش‌های فوری امنیت آب آسیای مرکزی رسیدگی کند، بلکه می‌تواند موقعیت راهبردی واشنگتن را در یکی از پیچیده‌ترین عرصه‌های جئوپولیتیکی جهان نیز تقویت کند.
نویسنده: سرگئی کوان
منبع: تایمز آف سنترال آسیا – Times of Central Asia
