ثبات ناپایدار افغانستان
مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: پاکستان رسما مدعی است که پس از روی‌کار آمدن طالبان در افغانستان، بی‌ثباتی در این کشور به‌ویژه در بلوچستان و خیبر پختونخوا افزایش یافته است.
وضعیت در افغانستان همچنان بسیار پیچیده است. با وجود تثبیت قابل توجه فرآیندهای سیاسی تحت حکومت به‌رسمیت شناخته نشده طالبان، نمی‌توان وضعیت اقتصادی این کشور را مساعد خواند. علاوه بر این، مشکل فعالیت گروه‌های تروریستی بین‌المللی و منطقه‌ای در خاک افغانستان و در منطقه جنوب آسیا کاملا خطرناک به‌نظر می‌رسد.
در عین حال، فعالیت دیپلماتیک طالبان چشمگیر است. مذاکرات بسیار فشرده پیرامون قضیه افغانستان در جریان است. دیپلمات‌های بلندپایه کشورهای آسیای میانه، چین، هند، روسیه، ایران و کشورهای عربی در آن حضور دارند.
وضعیت تجارت مواد مخدر هنواره مشکل پیچیده و بحث‌برانگیز باقی مانده است. افغانستان به‌دلیل داشتن فرصت بی‌نظیر برای کشت خشخاش که از آن هروئین تهیه می‌شود، کشور مواد مخدر نامیده می‌شود. در عین حال، امارت اسلامی رسماً اعلام کرده که تولید خشخاش ممنوع است و طالبان فعالانه با متخلفان مقابله می‌کنند.
طالبان پس از به‌قدرت رسیدن، تولید مواد مخدر را غیرقانونی اعلام کردند و وعده دادند که با آن مبارزه کنند. با این حال، دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد اعلام کرد که تولید تریاک در افغانستان در ۲۰۲۴، ۳۰ درصد و ارزش آن نسبت به سال قبل ۱۳۰ درصد افزایش یافته است. این سازمان گزارش داد که امسال ۴۳۳ تن تریاک در افغانستان تولید شده است.
این نهاد، این حجم تریاک را حدود ۲۶۰ میلیون دالر برآورد کرد که نسبت به سال قبل ۱۳۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد. وزارت داخله طالبان این ادعا را رد کرد. طالبان ارقام ارایه‌شده در این گزارش را “دور از واقعیت” می‌داند. اما طالبان نیز هیچ واقعیتی که صحت اظهارات‌شان را نشان دهد، ارایه نکردند.
فرآیندهای سیاسی نیز کاملاً فعال هستند. به‌طور کلی، طالبان توانستند به‌رسمیت شناختن غیررسمی قابل توجهی کشورهای غیر غربی را در اوراسیا به‌دست آورند. به این ترتیب، کشورهای عضو سازمان نظامی-سیاسی روسیه CSTO در پایان نوامبر در نشست آستانه خواستار حفظ حاکمیت افغانستان عاری از استقرار تاسیسات نظامی کشورهای ثالث شدند و از کشورها خواستند تا به افغانستانی‌ها کمک کنند.
روسیه نیز به‌نوبه خود قصد دارد روابطش را با مقامات فعلی افغانستان که در آن وضعیت در حال تثبیت است، توسعه دهد. روندهای پیچیده‌ای در افغانستان در جریان است. ما امیدواریم که بتوانیم با افغانستان روابط برقرار کنیم. ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه گفت: “ما نمی‌توانیم به این واقعیت توجه نکنیم که وضعیت در آنجا در حال تثبیت است، ما با رهبری فعلی افغانستان روابط داریم و این توسعه خواهند یافت.”
امامعلی رحمان، رییس جمهور تاجیکستان از تصمیم سازمان پیمان امنیت جمعی برای تصویب برنامه تقویت مرزهای تاجیکستان-افغانستان قدردانی کرد. وی در سخنرانی‌اش در نشست شورای سازمان پیمان امنیت جمعی به ضرورت تقویت مرزهای کشورش در جنوب اشاره کرد. شایان ذکر است که تاجیکستان روابط پیچیده‌ای با طالبان دارد. پیروزی طالبان در دوشنبه به مثابه دشمنی تلقی شد و نیروهای ضد طالبان به این کشور پناه بردند. علاوه بر این، به گفته بسیاری از ناظران در تاجیکستان، طالبان پشتون، سیاست ملی‌گرایانه را با هدف نقض حقوق تاجیک‌ها دنبال می‌کنند.
چین همچنین سیاست نسبتاً فعالی را در راستای افغانستان دنبال می‌کند و نفوذ اقتصادی و سیاسی‌اش را تقویت می‌کند. بنابراین، نماینده ویژه چین برای افغانستان گفت که پکن به‌دنبال ایجاد نفوذ در افغانستان نیست. این دیپلمات گفت: “افغانستان باید به بستری برای همکاری بین همه طرف‌ها تبدیل شود، نه عرصه رقابت جئوپولیتیکی.”
در سه سال گذشته، سیاستمداران امریکایی بارها نگرانی‌شان را در مورد نفوذ فزاینده چین در افغانستان ابراز کرده‌اند. همزمان دونالد ترامپ، رییس جمهور منتخب امریکا گفت که پایگاه نظامی بگرام تحت کنترل چین است.
به‌طرز متناقضی، پاکستان سخت‌ترین رابطه را با طالبان دارد. برخی ناظران بر این باورند که رسوایی‌های دیپلماتیک عمومی، درگیری‌های مسلحانه در مرز بین افغانستان-پاکستان و اظهارات تند علیه یکدیگر، عناصری هستند که نباید دست‌کم گرفت.
اهمیت ارتش پاکستان برای طالبان به‌حدی است که عملیات موفقیت‌آمیز بدون حمایت اسلام‌آباد برای آن‌ها بسیار دشوار خواهد بود. به هر حال، بسیاری اعضای خانواده رهبران طالبان هنوز هم در شهرهای پاکستان زندگی می‌کنند و بسیاری طالبان بانفوذ در کویته و پیشاور منافع تجاری دارند. با این حال، برخی درگیری‌ها ادامه دارد.
استخبارات پاکستان، آی‌اس‌آی، به‌دنبال حفظ کنترل بر طالبان است. جنبش افغانستان نیز در تلاش است تا از این وابستگی خلاص شود.
به این ترتیب، پاکستان رسما مدعی است که پس از روی‌کار آمدن طالبان در افغانستان، بی‌ثباتی در این کشور به‌ویژه در بلوچستان و خیبر پختونخوا افزایش یافته است.
برخی مقامات این کشور معتقدند که شبه‌نظامیان مخالف حکومت این کشور در افغانستان پناهگاه دارند و از سوی طالبان افغانستان حمایت می‌شوند.
ممتاز زهرا بلوچ، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان، گفت که طالبان افغانستان درخواست‌های مکرر اسلام‌آباد برای اقدام علیه “گروه‌های تروریستی” را جدی نمی‌گیرند.
به گفته او، طالبان “باید علیه گروه‌های تروریستی اقدام کنند.” با این حال، طالبان همواره این ادعاها را رد کرده و اعلام کرده‌اند که تامین امنیت در داخل پاکستان، موضوع داخلی آن کشور است. در همان زمان، اسلام‌آباد گفت که با نماینده ویژه چین در امور افغانستان “شواهد قانع‌کننده” از حضور طالبان پاکستانی و پناهگاه‌های امن سایر گروه‌ها را در افغانستان تحت کنترل طالبان به اشتراک گذاشته است.
برخی فعالیت‌های سازمان‌های رادیکال در ایالت آسام هند انجام می‌شود. این قلمرو شرقی هند و تا حدی از نظر جغرافیایی منزوی، مدت‌هاست که با فعالیت‌های اسلام‌گرایان رادیکال مشکلاتی را تجربه کرده است.
سازمان‌های مختلفی که توسط اطلاعات پاکستان (ISI) پشتیبانی می‌شوند، از جمله سازمان‌هایی که در بنگلادش فعالیت می‌کنند، اقدامات افراطی علیه مقامات هندی به‌راه انداخته‌اند.
اکثر گروه‌های اسلام‌گرا در آسام بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۶ با هدف اصلی حفاظت از «منافع مشترک» جوامع اقلیت مسلمان در این منطقه تأسیس شدند. به‌طور کلی، این سازمان‌های تروریستی رادیکال گروه‌های نیابتی بودند که توسط ارتش پاکستان حمایت می‌شدند.
در مقاطع مختلف حداقل ۲۰ گروه تروریستی اسلام‌گرا در آسام فعالیت می‌کردند. گفته می‌شود که گروه‌های تروریستی اسلام‌گرای جهانی اکنون مشکلات جدی در حوزه امنیتی ایجاد کرده‌اند.
بنابراین، روندهای سیاسی در ارتباط به افغانستان و طالبان همچنان فعالانه توسعه می‌یابد. طالبان به‌طور کلی در حال تقویت موقعیتش در این کشور هستند. قدرت آن‌ها هیچ جایگزینی ندارد. در عین حال، کشورهای غیرغربی اوراسیا قصد دارند همکاری‌شان را با حکومت بی‌رسمیت افغانستان گسترش دهند.
جهان غرب عموماً از مشکلات افغانستان خسته شده است و علاقه جدی به مسایل افغانستان نشان نمی‌دهد. در عین حال، بسیاری قدرت‌ها دریافته‌اند که طالبان در افغانستان یک واقعیت است و باید با آن‌ها تعامل شود.
نویسنده: جورجی آساتریان
منبع: مدرن دیپلماسی – Modern Diplomacy
