حملات افغانستان-پاکستان، آینده همسایگان چگونه است؟
مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: تنها راه قابل‌قبول برای آشتی، این است که پاکستان از «پیگیری دکترین عمق استراتژیک» خود در افغانستان دست بردارد. از لحاظ تاریخی، ارتش پاکستان به‌دنبال حفظ نفوذ در افغانستان بوده و از گروه‌های مسلح حمایت می‌کند تا بر علیه هند، دشمن سنتی‌اش، اهرم‌های فشار داشته باشند. به گفته بسیاری کارشناسان، این رویکرد، که در واقع با افغانستان به‌عنوان یک مهره در رقابت با هند رفتار می‌کند، مشروعیت پاکستان را در میان افغانستانیها سلب کرده است.
تشدید شدید درگیری‌ها بین پاکستان و افغانستان طی هفته گذشته منجر به کشته شدن حداقل یک عضو نیروهای امنیتی پاکستان و ده‌ها غیرنظامی در افغانستان شده است.
این دور جدید درگیری‌های فرامرزی ناشی از آنچه پاکستان اصرار دارد، پاسخش به حملات منظم گروه مسلح تحریک طالبان پاکستان (TTP) بود، که اسلام‌آباد معتقد است در آن سوی مرز در افغانستان پناهگاه دارد. حمله اخیر تحریک طالبان پاکستان در ۲۱ دسمبر، منجر به کشته شدن حداقل ۱۶ سرباز پاکستانی شد.
منابع نظامی پاکستان به الجزیره تایید کردند که پاکستان روز سه‌شنبه حملات هوایی را در ولایت پکتیای افغانستان که هم‌مرز با منطقه قبیله‌ای وزیرستان جنوبی پاکستان است، انجام داد.
گزارش‌ها حاکی است که جت‌های پاکستانی مخفی‌گاه‌هایی را که جنگجویان طالبان پاکستان به آنجا پناه برده بودند، هدف قرار دادند. با این حال، حکومت طالبان افغانستان که از آگست ۲۰۲۱ در قدرت است، پاکستان را به کشتن حداقل ۴۶ غیرنظامی به‌شمول زنان و کودکان متهم کرد.
در پاسخ، حکومت سرپرست افغانستان وعده «تلافی‌جویانه» داد. روز شنبه، نیروهای طالبان افغانستان ادعا کردند که «چند نقطه» را در نزدیکی خط دیورند، مرز مورد مناقشه بین دو کشور، هدف قرار داده‌اند.
با این حال، با خاموش شدن صدای تفنگ‌ها از هر دو طرف، یک پرسش مطرح می‌شود: آینده این دو همسایه که درگیر رابطه طولانی چند دهه‌ای، پرتنش و شکننده هستند، چیست؟
همکاری و درگیری
چندین دهه، پاکستان حامی طالبان افغانستان به حساب می‌آمد که برای اولین بار در ۱۹۹۶ به قدرت رسید. اعتقاد بر این بود که پاکستان نفوذ قابل توجهی بر این گروه دارد و به آن‌ها سرپناه، کمک مالی و حمایت دیپلماتیک ارائه می‌کند.
پس از حمله ایالات متحده به افغانستان، بسیاری رهبران طالبان افغانستان به پاکستان پناه بردند. در بحبوحه حملات هواپیماهای بدون سرنشین امریکایی در مناطق مرزی پاکستان، تحریک طالبان پاکستان ظهور کرد.
تحریک طالبان پاکستان به‌رغم داشتن روابط ایدئولوژیک با طالبان افغانستان، کارزار خشونت‌آمیزی را علیه دولت پاکستان به‌راه انداخت.
ارتش پاکستان چندین عملیات را برای از بین بردن تحریک طالبان پاکستان انجام داده است و بسیاری رهبران آن را به داخل افغانستان سوق داده است. وقتی طالبان افغانستان در ۲۰۲۱ کنترل کابل را دوباره به‌دست گرفتند، پاکستان امیدوار بود که از روابط تاریخی‌اش برای مهار فعالیت تحریک طالبان پاکستان استفاده کند. با این حال، افزایش حملات در داخل پاکستان نشان می‌دهد که این تلاش‌ها شکست خورده است.
آصف درانی، سفیر سابق و نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان، معتقد است که طالبان افغانستان در مدیریت طالبان پاکستان و سایر گروه‌ها مانند گروه داعش خراسان با چالش‌های مهمی روبرو هستند.
درانی به الجزیره گفت: “طالبان افغانستان باید تصمیم بگیرند که از طالبان پاکستان حمایت کنند یا روابط خود را با پاکستان در اولویت قرار دهند. آن‌ها اغلب کمک برای مقابله با این گروه‌ها را رد می‌کنند و در عین حال به توانایی خود در مدیریت مستقل آن‌ها می‌بالند.”
سمیع یوسف‌زی، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر، که گزارش‌های گسترده‌ای در مورد این منطقه ارائه کرده است، گفت که ملایم نگه داشتن درگیری‌ها برای هر دو حکومت مناسب است، حتی اگر به نظر می‌رسد که گفتمان در رسانه‌های اجتماعی تشدید تنش‌ها را نشان دهد. فکر نمی‌کنم هیچ یک از طرفین بخواهند اوضاع را بدتر کنند.”
یوسف‌زی به الجزیره گفت، با این حال، ارتش پاکستان به‌دنبال حملات مکرر تحریک طالبان پاکستان با فشار – چه عمومی و چه داخلی- مواجه شد و نیاز داشت که اقدام تلافی‌جویانه نشان دهد، حتی اگر این اقدام به‌طور قابل توجهی طالبان پاکستان را تضعیف نکند.
این اولین بار نیست که پاکستان مخفی‌گاه‌های ادعایی طالبان پاکستان را در افغانستان هدف قرار می‌دهد. حملات هوایی مشابه در ماه مارچ رخ داد، اما واکنش مستقیم حکومت سرپرست افغانستان را در پی نداشت.
با این حال، آخرین حملات متقابل مقایسه‌هایی را با آنچه در جنوری بین پاکستان و ایران رخ داد، زمانی که دو کشور مناطق مرزی یکدیگر را بمباران کردند، برانگیخته است.
منظر زیدی، محقق لاهوری در مورد درگیری در منطقه، گفت که هیچ یک از طرفین نمی‌توانند این درگیری را به چیزی بزرگ‌تر تبدیل کنند.
زیدی به الجزیره گفت: «در مقایسه با تبادل حملات با ایران در اوایل سال جاری، پاکستان منافع بسیار بیشتری با افغانستان دارد و حملات هوایی هفته گذشته را می‌توان به‌عنوان ارسال پیامی به‌جای تلاش جدی برای تشدید تنش در نظر گرفت».
همان‌طور که دیدیم با حملات ایران، این موضوع به گفت‌وگو بین دو کشور منجر شد و این احتمال وجود دارد که دو کشور بتوانند روی میز مذاکره بنشینند.
شکست دیپلماسی؟
آخرین حملات هوایی در حالی صورت گرفت که محمدصادق، نماینده ویژه پاکستان در افغانستان، در کابل با مقامات ارشد حکومت سرپرست دیدار کرد.
دو کشور در دو سال گذشته نشست‌های دیپلماتیک سطح بلندی داشته‌اند، از جمله دیدارهای وزیر دفاع پاکستان و رئیس سازمان اطلاعات پاکستان (ISI)، در فبروری سال گذشته.
امیر خان متقی سرپرست وزارت خارجه طالبان سه ماه به اسلام‌آباد سفر و در آنجا با جنرال عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان نیز گفت‌وگو کرد.
با وجود این تلاش‌ها، خشونت‌ها در داخل پاکستان بی‌وقفه ادامه یافته است. بر اساس آمار وزارت داخله پاکستان، بیش از هزار و ۵۰۰ حادثه خشونت‌آمیز در ۱۰ ماهه اول سال جاری حداقل ۹۲۴ نفر، به‌شمول ۵۷۰ پرسونل اجرای قانون و ۳۵۱ غیرنظامی را کشته است.
موسسه مطالعات درگیری و امنیتی پاکستان ۸۵۶ حمله را در ۲۰۲۴ گزارش کرده است که از ۶۴۵ حادثه ثبت‌شده در ۲۰۲۳ پیشی گرفته است.
درانی گفت که طالبان افغانستان باید عواقب تیرگی روابط با پاکستان را درک کنند.
او گفت: «آن‌ها باید بدانند که دیگر «مبارزان آزادی» نیستند، بلکه حکومتی با مسئولیت‌های مهم در قبال مردم و همسایگانش هستند. هیچ کشوری استفاده از خاک افغانستان علیه‌شان را تحمل نخواهد کرد.»
زیدی این احساس را تکرار و خاطرنشان کرد که آرزوهای طالبان افغان برای یافتن مشروعیت بین‌المللی می‌تواند از تشدید بیشتر درگیری جلوگیری کند.
زیدی گفت: “افغانستان همچنین به‌دنبال روابط قوی‌تر با چین، متحد اصلی پاکستان است که آن‌ها را تشویق می‌کند تا تنش‌زدایی کنند.”
با این حال، یوسف‌زی هشدار داد که پاکستان نیز به‌عنوان یک کشور دموکراتیک و دارای سلاح هسته‌ای باید مسئولانه‌تر عمل کند.
ممکن است در محافل راهبردی پاکستان ناامیدی وجود داشته باشد. یوسف‌زی گفت، پس از چندین دهه حمایت از طالبان افغانستان، آن‌ها نتایجی را که پیش‌بینی می‌کردند دریافت نکرده اند.
موشک‌ها و حملات هوایی این درگیری را حل نمی‌کند – چیزی که باید در جریان به اصطلاح جنگ امریکا علیه تروریزم آموخته می‌شد.
به گفته یوسف‌زی، تنها راه قابل‌قبول برای آشتی، این است که پاکستان از «پیگیری دکترین عمق استراتژیک» خود در افغانستان دست بردارد. از لحاظ تاریخی، ارتش پاکستان به‌دنبال حفظ نفوذ در افغانستان بوده و از گروه‌های مسلح حمایت می‌کند تا بر علیه هند، دشمن سنتی‌اش، اهرم‌های فشار داشته باشند.
به گفته بسیاری کارشناسان، این رویکرد، که در واقع با افغانستان به‌عنوان یک مهره در رقابت با هند رفتار می‌کند، مشروعیت پاکستان را در میان افغانستانیها سلب کرده است.
او گفت: «آن‌ها [پاکستان] باید از مقاومت مشروع و دیگر گروه‌های دموکراسی‌خواه در آنجا که علیه طالبان حاکم افغانستان هستند، حمایت کنند.» اما این تنها در صورتی امکان‌پذیر است که پاکستان ابتدا به خاطر سیاست‌هایی که در گذشته دنبال می‌کرد، عذرخواهی کند.
نویسنده: عابد حسین
منبع: الجزیره – Aljazeera
