ترجمه و تلخیص: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دی
خبرگزاری دید: اگرچه روابط قوی وقت پاکستان-طالبان و هند-بنگلادش قربانی این پویایی‌های جدید است، اما این روابط آسیب‌دیده آن‌قدر که تصور می‌شود تغییر نکرده است. تغییرات در حال رخ دادن هستند، اما نکته اصلی چیز جدیدی نیست جز تنظیم مجدد آخرین فصل رقابت هند و پاکستان.
در ۲۰۲۱، جنوب آسیا شاهد پایان یکی از طولانی‌ترین درگیری‌های خود بود: جنگ به رهبری ایالات متحده در افغانستان. سال گذشته، حکومت ۱۵ ساله شیخ حسینه، نخست‌وزیر بنگلادش – یکی از باسابقه‌ترین رهبران منطقه – به پایان رسید.
این تغییرات منجر به دو تحول دیپلماتیک غافلگیرکننده شده است: تعمیق تعامل بین هند-طالبان و رشد آرام آرام روابط بنگلادش-پاکستان.
از زمان بازگشت طالبان به قدرت در کابل، مقامات هندی جلساتی را با رهبران این گروه برگزار کرده‌اند. هند در ۲۰۲۲ سفارتش را در کابل تا حدی بازگشایی کرد که نشان‌دهنده تمایل این کشور برای تعامل با حکومت سرپرست است. هفته گذشته، ویکرام مصری، معاون وزیر خارجه و یکی از دیپلمات‌های ارشد هند با امیر خان متقی، وزیر امور خارجه حکومت سرپرست افغانستان در دوحه، قطر دیدار کرد تا درباره مسایل امنیتی و اقتصادی صحبت کند.
این تعامل سطح بلند قابل توجه است زیرا طالبان به‌شدت به حمایت پاکستان، رقیب هند، در زمان جنگ، متکی بودند. نیروهای طالبان در طول درگیری به اهداف هند حمله کردند، از جمله بمب‌گذاری در خارج سفارت هند در کابل در ۲۰۰۹. طالبان همچنین با لشکر طیبه، گروه تروریستی پاکستانی که دهلی‌نو آن را مسئول حمله ۲۰۱۴ به کنسولگری هند در هرات می‌دانست، ارتباط برقرار کرده است.
پایان جنگ، اهرم فشار پاکستان بر طالبان را کاهش داد. در سال‌های پس از آن، این گروه از مهار شبه‌نظامیان ضد پاکستانی در افغانستان خودداری کرده که باعث ایجاد تنش با اسلام‌آباد شده است. این امر به هند فضای بیشتری برای تعامل و پیگیری منافع اصلی‌اش در افغانستان داده است: اطمینان از این‌که خاک افغانستان برای تهدید هند استفاده نمی‌شود و تلاش برای تقویت تجارت و پیوندهای اتصال به ایران و آسیای مرکزی.
در همین حال، محمد یونس، رییس حکومت موقت بنگلادش، سپتمبر گذشته با شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان در نیویارک دیدار کرد و خواستار تقویت روابط شد. در نوامبر، یک کشتی باری پاکستانی برای اولین بار از زمان استقلال بنگلادش در بندر این کشور پهلو گرفت. روز شنبه، داکا از کاهش قوانین برای متقاضیان ویزای پاکستان خبر داد.
این‌ها تحولات چشم‌گیری در رابطه‌ای است که مدت‌هاست با مشکل مواجه بوده است، عمدتاً به دلیل میراث جنگ استقلال بنگلادش در ۱۹۷۱. ارتش پاکستان در تلاش برای سرکوب مبارزان استقلال دست به اعمال وحشیانه زد – که توسط بسیاری کارشناسان به عنوان نسل‌کشی توصیف می‌شود.
حسینه در دوران نخست‌وزیری‌اش در برابر بهبود روابط مقاومت نشان می‌داد. حزب سیاسی او (در آن زمان به رهبری پدرش) مبارزات استقلال بنگلادش را رهبری کرده بود. حزب جماعت اسلامی، رقیب سیاسی سرسخت، در طول جنگ ۱۹۷۱ با پاکستان همکاری کرد. خلاء استعفای تحت فشار حسینه با بازیگران متعددی از جمله یونس پر شد که تمایل بیشتری به بررسی مشارکت با پاکستان دارند.
اگرچه روابط قوی وقت پاکستان-طالبان و هند-بنگلادش قربانی این پویایی‌های جدید است، اما این روابط آسیب‌دیده آن‌قدر که تصور می‌شود تغییر نکرده است. تغییرات در حال رخ دادن هستند، اما نکته اصلی چیز جدیدی نیست جز تنظیم مجدد آخرین فصل رقابت هند و پاکستان.
دو کشور مدت‌هاست که برای نفوذ در افغانستان رقابت می‌کنند، جایی که به نظر می‌رسد هند اکنون دست برتر را دارد. روابط رو‌به‌رشد پاکستان با بنگلادش به این معنی است که اسلام‌آباد در بخشی از منطقه دوستی پیدا می‌کند که در آن هیچ دوستی به جز سریلانکا نداشت.
تعامل نزدیک‌تر با بنگلادش همچنین باعث نفوذ پاکستان در کشوری می‌شود که هم‌مرز با نوسانات شمال شرق هند است. دهلی‌نو محموله عظیم تسلیحاتی را که قبل از رهگیری در بنگلادش برای شورشیان در داخل مرزهایش ارسال شده بود، فراموش نکرده است.
هند مقامات بنگلادشی طرفدار پاکستان و سازمان اطلاعات پاکستان را مسئول می‌دید.
در نهایت، رقابت هند و پاکستان هنوز هم سایه‌ای طولانی بر آسیای جنوبی می‌اندازد؛ آسیایی که قبلا عواقب این رقابت را به شیوه‌های دردناکی دیده است – از درگیری مسلحانه گذشته گرفته تا فلج شدن سازمان‌های منطقه‌ای که مانع همکاری در چالش‌های مشترک مانند تغییرات آب و هوایی می‌شود.
در نتیجه، تغییرات عمده در افغانستان و بنگلادش منجر به تحولات دیپلماتیک غیرمنتظره‌ای برای هند و پاکستان شد، فرمانده ارتش هند اعلام کرد که در زمستان امسال نیروهایش را از مرز مورد مناقشه با چین کاهش نخواهد داد و مقامات پاکستانی در بحبوحه تنش‌ها دور سوم مذاکرات را با مخالفان این کشور برگزار کردند.
تعمیق تعامل بین هند و طالبان و همچنین پاکستان و بنگلادش به ترتیب فصل جدید رقابت قدیمی را قدیمی را نشان می‌دهد.
نویسنده: مایکل کوگلمن
منبع: فارین پالیسی – Foreign Policy