روابط نوپای هند و طالبان؛ مصلحت یا تغییر راهبرد؟
مترجم : سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: ضربالمثل “دشمن دشمن من دوست من است” که اغلب به چاناکیا نسبت داده میشود، به نظر میرسد در روابط نوپای طالبان و دولت مودی نقش داشته باشد. تحلیلگران هندی این را رویکرد عملگرایانه مودی توصیف میکنند، در حالی که به نظر میرسد پیشرفتهای طالبان بیشتر بر جلب حمایت اقتصادی و بشردوستانه متمرکز باشد.

هند بهتازگی تصمیم گرفته است روابط خود را با حکومت طالبان ارتقا دهد. در ۸ جنوری، ویکرام مصی، معاون وزیر امور خارجه هند، برای دیدار با امیر خان متقی وزیر امور خارجه حکومت موقت افغانستان، به دبی سفر کرد.
همانطور که وزارت هند اعلام کرد، دو کشور توافق کردند تماس منظم را در سطوح مختلف حفظ کنند. هیئت افغانستان بر حساسیت خود نسبت به نگرانیهای امنیتی هند تاکید کرد. متقی به هیئت هندی اطمینان داد که حکومت وی “سیاست خارجی متعادل و اقتصادمحور” را دنبال میکند. وی با درک اهمیت این کشور بهعنوان یک کشور اقتصادی برجسته در منطقه، خواستار تقویت روابط سیاسی و اقتصادی با هند بود.
سخنگوی وزارت خارجه حکومت سرپرست افغانستان اعلام کرد که وزیر امور خارجه به جانب هندی اطمینان داده که “هیچ خطری از جانب افغانستان برای کسی وجود ندارد” و برای تقویت روابط دیپلماتیک، بهشمول تسهیلات ویزا برای تاجران، بیماران و دانشجویان ابراز امیدواری کرد. معاون وزیر خارجه هند بر تمایل این کشور برای گسترش روابط با افغانستان در زمینههای سیاسی و اقتصادی و ارتقای تجارت از طریق بندر چابهار ایران تاکید کرد.
افزایش روابط هند و طالبان پیشرفت قابل توجه است. کسانی که به احساسات اسلامی در مورد طالبان استناد میکنند ممکن است متوجه شوند که سیاست واقعی در دیپلماسی چگونه عمل میکند. این امر همچنین باید بهعنوان درسی برای کسانی در پاکستان باشد که نسبت به پیروزی طالبان بیش از حد خوشبین بودند و برای شمارش موفقیتهایش عجله داشتند. در ریلپالیتیک، ایدیولوژی اغلب از واقعیتهای عملی عقبنشینی میکند.
در حال حاضر، طالبان تلاش میکنند تا با دولت تحت سلطه هندووا نزدیکی کنند که در گذشته آنها را تروریست میدانستند و در شورای امنیت سازمان ملل متحد از تحریمها علیه آنها حمایت میکردند.
ضربالمثل “دشمن دشمن من دوست من است” که اغلب به چاناکیا نسبت داده میشود، به نظر میرسد در روابط نوپای طالبان و دولت مودی نقش داشته باشد. تحلیلگران هندی این را رویکرد عملگرایانه مودی توصیف میکنند، در حالی که به نظر میرسد پیشرفتهای طالبان بیشتر بر جلب حمایت اقتصادی و بشردوستانه متمرکز باشد.
مسئله افغانستان راهحل سادهای ندارد
هیاهوی ایجاد شده در مورد حملات هوایی پاکستان فرصت نادری را برای طالبان فراهم کرد تا برنامهاش را با هند دنبال کنند. در همان زمان، هند وقایع در حال ظهور را فرصت تاکتیکی برای تثبیت جایگاهش در افغانستان تلقی کرد. هر دو طرف علاقهمندیشان را به افزایش تجارت از طریق بندر چابهار ابراز کردند، هرچند تلاشهای گذشته بهدلیل هزینههای بلند حمل و نقل با شکست مواجه شده است. تاجران هندی برای تعامل با افغانستان از طریق چابهار مردد بودند، زیرا تجارت از طریق پاکستان کم.هزینهتر است.
هند با افزایش تعاملات خود با طالبان، در تلاش است تا رویکرد منطقهای اتخاذ کند و جایگاهش را در سیاست منطقهای حفظ نماید. این کشور یکی از اعضای «فرمت مسکو» است که شامل همسایگان افغانستان و روسیه میشود. این کشورها در حالی که غرب، از جمله امریکا، تمایل چندانی به تعامل اقتصادی با طالبان ندارد، سطحی از حمایت را برای افغانستان فراهم کردهاند. هند با افزایش ارتباطاتش با حکومت طالبان، بهدنبال تقویت نقشاش در تحولات افغانستان است.
با این حال، در چارچوب «فرمت مسکو»، گروهی دیگر متشکل از پاکستان، چین، ایران و روسیه اهمیت جیوپولیتیکی بیشتر و ارتباطات نزدیکتری در خصوص افغانستان دارد. این گروه نقش اساسی در حمایت اقتصادی از طالبان ایفا کرده است.
هرچند هند در صحنه افغانستان فعال است، اما بهدلیل شراکت راهبردیاش با امریکا، ممکن است در معادلات منطقهای مورد تردید قرار گیرد، بهویژه با توجه به رقابت جاری میان امریکا و چین و همچنین تحریمهای اعمالشده علیه روسیه و ایران. با توجه به اولویت پایین افغانستان در سیاست خارجی امریکا، هند ممکن است نیاز داشته باشد تا گزینههای دیپلماتیک خود را در منطقه بازنگری کند.
از نظر تاریخی، هند از دریچه روابطش با پاکستان به افغانستان نگاه کرده است. طرح رویکرد “مردممحور” به هند این امکان را داده است تا موضع خود را در واکنش به تغییرات در افغانستان تطبیق دهد. بهعنوان مثال، در طول تهاجم شوروی، هند از حکومت دستنشاندهی شوروی حمایت کرد و در عین حال مجاهدین را تروریست نامید. وقتی حکومت نجیبالله سقوط کرد، هند حمایتش را به حکومت برهانالدین ربانی تغییر داد و علیه پاکستان موضع گرفت. در دوره طالبان ۱.۰، هند در افغانستان غایب بود اما از اتحاد شمال حمایت میکرد.
در دو دهه پس از یازده سپتمبر، هند از روابط با دولتهای متوالی افغانستان (کرزی و غنی) که تحت اشغال ایالات متحده و ناتو بودند، استفاده کرد و از خاک افغانستان و نیروهای نیابتیاش علیه پاکستان استفاده کرد. هدف هند از طریق تجدید روابط با طالبان، تقویت راهبردهایش برای اعمال فشار بر پاکستان از طریق نمایندگان افغانستان است. با این حال، طالبان از خطرات ناشی از افتادن در دام هند آگاه اند، چرا که پاکستان در گذشته از راهبردهای متقابل استفاده میکرد. این آزمونی برای عملگرایی طالبان خواهد بود که روابطش با پاکستان فدای دستاوردهای موقت نکنند.
علاوه بر این، سابقه طالبان در زمینه حقوق بشر، برابری جنسیتی و حکومت فراگیر همچنان مانع رسمیتیابی بینالمللی امارت اسلامی میشود. تعامل هند با طالبان میتواند انتقادهای داخلی و بینالمللی را به دنبال داشته باشد، زیرا به حکومتی که سیاستهایش محکوم شده است، مشروعیت میبخشد. متعادل کردن این نگرانیها با الزامات ریلپالیتیک به مانور دقیق دیپلماتیک نیاز دارد.
آیا تنش با پاکستان کابل را به هند نزدیکتر کرده است؟
روابط نوپای هند و طالبان مملو از چالشها است. همسویی هند با ایالات متحده و اتکای طالبان به گروه چهارجانبه، موانع مهمی برای تعامل عمیقتر ایجاد میکند. علاوه بر این، سابقه طالبان در زمینه حکومتداری و حقوق بشر همچنان موضوع بحثبرانگیز است که میتواند تلاشهای هند را برای تقویت روابط پیچیده کند.
با ارزیابی این پیچیدگیها، هم هند و هم طالبان باید رویکرد متعادل و عملگرایانه را اتخاذ کنند. برای هند، این به معنای استفاده از قدرت اقتصادی و فناوری برای ایفای نقش معنادار در افغانستان و مراقبت از پاکستان است. طالبان در تلاش است تا سیاست خارجی متوازنی را دنبال کند که ضمن تقویت روابط با هند، از تنش با بازیگران کلیدی منطقه، بهویژه پاکستان، جلوگیری کند. از سوی دیگر، موضع آینده پاکستان نسبت به حکومت طالبان در افغانستان، تا حد زیادی به اقدامات هند علیه منافع پاکستان بستگی خواهد داشت.
نویسنده: آصف درانی، نماینده ویژه سابق پاکستان در امور افغانستان
منبع: داون – Dawn