چین می‌تواند خلاء کمک‌های امریکا را در افغانستان پر کند؟
مترجم: سید‌طاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: چین در تلاش برای کنترل گفتمان عمومی در مناطقی است که بخشی از ابتکار کمربند و جاده را در آن سرمایه‌گذاری می‌کند، و مبالغ زیادی را برای به‌دست آوردن کنترل بر رسانه‌های خارجی، به‌ویژه در آفریقا، هزینه کرده است. در داخل افغانستان، برخی زیرساخت‌های رسانه‌ای همچنان فعال هستند که فرصتی ایده‌آل برای چین فراهم می‌کند تا با پایان یافتن منابع مالی، بر محتوای آن‌ها نفوذ کند.
تصمیم دولت ترامپ برای کاهش میلیاردها دالر کمک به فقیرترین مناطق جهان، پیامدهای گسترده‌ای در پی خواهد داشت. در افغانستان، ممکن است منجر به افزایش سرکوب جمعیت توسط طالبان شود، در حالی که چین آماده افزایش نفوذش در این کشور است.
دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا، تصمیمش را با این ادعا که آژانس توسعه جهانی امریکا (USAID) توسط «دیوانه‌های رادیکال» اداره می‌شود، توجیه کرد. ایلان ماسک، که برنامه کاهش هزینه‌های دولت را رهبری می‌کند، آن را “سازمان جنایت‌کار” نامید.
با وجود تسلط طالبان، کمک‌های امریکا نقش حیاتی در افغانستان ایفا کرده است، طوری که از زمان خروج نیروهای امریکایی در ۲۰۲۱ میلادی ۲۱ میلیارد دالر کمک‌های بشردوستانه از طریق آژانس‌های مختلف به این کشور ارسال شده است. ثبات نسبی اقتصاد افغانستان تا حد زیادی به تداوم این جریان‌های کمکی بستگی دارد.
اگرچه طالبان بارها وابستگی و ارتباطش با امریکا و کمک‌های مالی‌اش را رد کردند، اما تاثیر فوری این تصمیم زمانی آشکار شد که کارمندان حکومت افغانستان مطلع شدند حقوق آن‌ها برای سه ماه آینده به دلایل “فنی” به حالت تعلیق درآمده است.
برای جبران این کسری، حکومت طالبان احتمالاً زکات و مالیات‌های مذهبی عشر را افزایش می‌دهد، که به‌شدت بر جمعیت افغانستان فشار می‌آورد.
در حالی که تقریباً تمام کمک‌های نقدی امریکا هر هفته تحت عنوان حمایت‌های بشردوستانه ارسال می‌شد، اما از سوی حکومت طالبان کنترل و هدایت می‌شد. تعلیق این کمک‌ها بلافاصله بر قیمت مواد غذایی و کالاهای تجاری در بازارهای افغانستان تاثیر گذاشت. پس از این تصمیم، ارزش پول افغانی در برابر ارزهای خارجی ۱۴ افغانی کاهش یافت.
سازمان ملل تخمین می‌زند که ۲۲.۹ میلیون نفر – تقریباً نیمی از جمعیت افغانستان – در سال جاری به کمک‌های بشردوستانه نیاز خواهند داشت. شفاخانه‌های دولتی، به‌ویژه بخش‌های کودکان و زنان، احتمالاً از لغو کمک‌ها به‌شدت آسیب خواهند دید.
از زمان خروج پر هرج و مرج امریکا از افغانستان در ۲۰۲۱، وزارت امور خارجه امریکا و یو‌اس‌ای‌آی‌دی USAID به تامین مالی بخش‌های کلیدی در افغانستان از جمله بهداشت، آموزش، کشاورزی و امنیت غذایی و همچنین حمایت از جامعه مدنی و رسانه‌ها ادامه دادند، همه این کمک‌ها اکنون به حالت تعلیق درآمده است.
در همین حال، چین که روابط نزدیکی با طالبان دارد، حضورش را در افغانستان به‌ویژه در بخش‌های دیپلماتیک، اقتصادی، تجاری، سرمایه‌گذاری‌های معدنی و گردش‌گری به میزان قابل توجهی افزایش داده است.
چین در ابتدا از به‌قدرت رسیدن طالبان استقبال کرد و خروج ناتو را فرصتی برای تقویت نفوذ منطقه‌ای‌اش تلقی کرد. طالبان به چین دسترسی بی‌سابقه‌ای به منابع معدنی افغانستان فراهم کرده است. در مارچ ۲۰۲۲، وزیر خارجه چین از کابل بازدید کرد و پکن اولین کشوری بود که تمام پروتکل‌های دیپلماتیک را برای پذیرش سفیر طالبان انجام داد.
در آگست ۲۰۲۳، مولوی عبدالکبیر، معاون نخست‌وزیر طالبان، حمایتش را از ابتکار کمربند و جاده (BRI)، برنامه سرمایه‌گذاری تریلیون دالری، اعلام کرد. در اکتوبر ۲۰۲۴، چین معافیت تعرفه‌ای را برای افغانستان اعلام کرد، که نه تنها نشان‌دهنده‌ی حمایت اقتصادی این کشور از طالبان است، بلکه زمینه را برای نفوذ عمیق‌تر چین در تجارت افغانستان فراهم می‌کند.
اگرچه بعید است چین تمام هزینه‌هایی را که قبلا امریکا پوشش می‌داد، متقبل شود، اما چین ممکن است به‌طور گزینشی از برخی فرصت‌های ایجادشده و از شکاف‌های موجود برای پیشبرد منافعش استفاده کند.
چین در تلاش برای کنترل گفتمان عمومی در مناطقی است که بخشی از ابتکار کمربند و جاده را در آن سرمایه‌گذاری می‌کند، و مبالغ زیادی را برای به‌دست آوردن کنترل بر رسانه‌های خارجی، به‌ویژه در آفریقا، هزینه کرده است. در داخل افغانستان، برخی زیرساخت‌های رسانه‌ای همچنان فعال هستند که فرصتی ایده‌آل برای چین فراهم می‌کند تا با پایان یافتن منابع مالی، بر محتوای آن‌ها نفوذ کند.
در همین حال، رسانه‌های طرفدار دموکراسی که از خارج از افغانستان پخش می‌شوند، اکنون با تهدید فوری بقا مواجه هستند. مقامات یکی از رسانه‌های افغانستان که نزدیک به دو دهه فعالیت داشته و بیشتر به کمک‌های امریکا متکی بوده‌اند، به یکی از نویسندگان این مقاله گفته‌اند که ممکن است به‌زودی مجبور به توقف فعالیت شوند.
چین همچنین ممکن است برخی موسسات آموزشی و دانشگاه‌هایی را که قبلاً به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم توسط امریکا حمایت می‌شد، هدف قرار دهد. در چنین سناریویی، نفوذ چین بر سیاست‌های آموزشی افغانستان در طول زمان افزایش خواهد یافت.
نفوذ بر رسانه‌ها و آموزش بخش مهم قدرت نرم چین است که هدف آن مهار هرگونه انتقاد از سیاست‌های این کشور و در عین حال به‌چالش کشیدن هنجارهای ثابت مانند جهانی بودن حقوق بشر است.
علاوه بر این، حضور گروه‌های افراطی در افغانستان نیز نگرانی‌های امنیتی جدی را برای پکن به وجود آورده است. از زمان تسلط طالبان بر افغانستان، شاخه خراسان داعش مسئولیت چندین حمله علیه شهروندان چینایی را در افغانستان و تاجیکستان بر عهده گرفته است.
بخش کاری جبهه متحد (UFWD) حزب چین که اغلب به‌عنوان “سلاح جادویی” چین از آن یاد می‌شود، تحولات در افغانستان را از نزدیک زیر نظر خواهد داشت. از آن‌جایی که یکی از وظایف اولیه این جبهه UFWD تاثیر گذاشتن بر گفتمان عمومی در مورد موضوعات حساس مانند تایوان، سین کیانگ و تِبت است، کنترل رسانه‌های افغانستان می‌تواند فرصتی جذاب برای این نهاد باشد.
چین می‌تواند به‌خاطر منافع خود، طالبان را تقویت و حمایت کند و در عین حال از نفوذش برای سرکوب کسانی که در منطقه طرفدار دموکراسی هستند، استفاده کند – چیزی که می‌تواند برای هر دو طرف (چین و طالبان) یک وضعیت “برد-برد” محسوب شود. چنین نتیجه‌ای بدون شک به زیان ایالات متحده خواهد بود.
نویسنده: دیوید اوبراین و بسم‌الله تابان
منبع: دیپلمات – Diplomat