ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: آسیای مرکزی جغرافیای منحصر به فردی دارد. منابع اصلی رودخانه‌های کشورهای پایین‌دست که امروز در مورد آن‌ها صحبت می‌کنیم – قزاقستان، ازبیکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و جمهوری قرقیزستان – منابع آبی آن‌ها از خارج از این کشورها سرچشمه می‌گیرد: یعنی از روسیه، چین و افغانستان.
گزارش اخیر مرکز اوراسیای شورای آتلانتیک، وضعیت امنیت آب را در پنج کشور آسیای مرکزی ارزیابی و افزایش همکاری منطقه‌ای، بهبود مدیریت آب در سطح دولتی و سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌ها را تشویق و ترغیب کرده است.
این گزارش با عنوان “ناامنی آبی در آسیای مرکزی: ضرورت همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی” میزان مشکل آب در این منطقه را بررسی می‌کند و این‌که در کجا تغییر امکان‌پذیر است.
در طول سال‌ها، مدیریت ضعیف منابع آبی آسیای مرکزی همراه با تغییرات آب و هوایی و رشد جمعیت، فشار بیشتری بر کاهش ذخایر آب طبیعی وارد کرده است.
وِسلی الکساندر هیل، دستیار مدیر و تحلیل‌گر ارشد برنامه انرژی، رشد و امنیت در مرکز بین‌المللی مالیات و سرمایه‌گذاری، گفت که منطقه آسیای مرکزی به‌دلیل توزیع نابرابر منابع آب در سراسر منطقه با چالش‌های شدید مرتبط با آب مواجه است.
“آسیای مرکزی جغرافیای منحصر به فردی دارد. منابع اصلی رودخانه‌های کشورهای پایین‌دست که امروز در مورد آن‌ها صحبت می‌کنیم – قزاقستان، ازبیکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و جمهوری قرقیزستان – منابع آبی آن‌ها از خارج از این کشورها سرچشمه می‌گیرد: یعنی از روسیه، چین و افغانستان.
در نتیجه، هیچ راه‌حل زیست‌محیطی وجود ندارد. هیچ راه‌حلی برای این مسایل وجود ندارد مگر مجموعه‌ای از راه‌حل‌های سیاسی و اصولی که بتواند هم بازیگران محلی و هم جامعه بین‌المللی را ترغیب به همکاری کند.
وی به تلاش‌های خاصی جهت جلوگیری از بحران آب در منطقه اشاره می‌کند.”
کشورهای آسیای مرکزی در گذشته به چین و روسیه و تا حدی با افغانستان نزدیک شده‌اند و تلاش‌هایی را برای توافق‌های مشترک آب انجام دادند. تلاش برای همکاری وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که هیچ یک از موضوعاتی که امروز درباره آن صحبت خواهیم کرد منجر به درگیری مسلحانه یا خطرات جیوپولیتیک نشود.
برخی از این ابتکارات شامل کمک‌های بشردوستانه در ازای برداشت آب کم‌تر در افغانستان می‌شود. در خصوص چین و آسیای مرکزی، این امر شامل کمک به سرمایه‌گذاری یا قراردادهای متقابل سفری می‌شود. همچنین شامل فرصت‌های تجاری مبتنی بر سود است.
هیل تاکید می‌کند که سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌های آبی آسیای مرکزی یک «پروژه خیریه» نیست، بلکه فرصت سودآور است و از کشورها می‌خواهد آن را جدی بگیرند.
هیل گفت: «نه تنها برای شرکت‌های چینایی و روسی، بلکه امیدواریم برای شرکت‌های امریکایی و اروپایی پول زیادی باید به‌دست آید. همچنین کارهایی مانند تراز کردن مجدد کانال‌ها و بسیاری از ابتکارات دیگر باید روی دست گرفته شود.»
توصیه‌های کلیدی
وایلدر آلخاندرو سانچز، ریس شرکت مشاوره راهبردهای طبقه دوم، گفت که این گزارش رویکرد جامع با توصیه‌هایی در سطوح محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی گسترده‌تر ارایه می‌دهد.
در سطح محلی، نوآوری‌های فن‌آوری در سیستم‌های آبیاری و بهبود سیستم‌های مدیریت آب به کاهش تاثیر بحران آب کمک می‌کند.
برای مثال، در سطح داخلی، ما دولت‌های محلی را تشویق می‌کنیم که به اجرای فناوری‌هایی مانند سیستم‌های اندازه‌گیری آب، آبیاری قطره‌ای، بازیافت آب خاکستری و نصب ایستگاه‌های پمپ ادامه دهند.
علاوه بر این، ما سیاست‌گذاران را تشویق می‌کنیم خارج از چارچوب، فکر کنند و فناوری‌ها و ابتکارات جدید را در نظر بگیرند.
توصیه کلیدی این گزارش، نوسازی زیرساخت کانال‌های دوره شوروی برای جلوگیری از اتلاف آب از طریق نشت است. این امر شامل سنگ فرش و عایق‌بندی کف کانال‌ها برای ضد آب شدن آن‌ها می‌شود. علاوه بر این، پوشاندن کانال‌ها با پنل‌های خورشیدی می‌تواند هدف دوگانه داشته باشد: تولید انرژی تجدیدپذیر برای نیرو دادن به ایستگاه‌های پمپاژ و نظارت در طول کانال و در عین حال کاهش تبخیر آب.
سانچز گفت: کانال ایرتیش-کاراگاندا قزاقستان یا کانال آریس-ترکستان می‌تواند محل آزمایش این پنل‌های خورشیدی باشد.
توصیه‌های منطقه‌ای بر بازنگری یا بازسازی چارچوب‌های مدیریت آب منطقه جهت اطمینان از شریک‌سازی عادلانه آب در آسیای مرکزی تاکید دارد.
سانچز گفت: «ما فکر می‌کنیم که بسیار مهم است، باید گفت‌وگوی دایمی بین دولت‌های منطقه، کمک‌کنندگان بین‌المللی و حامیان وجود داشته باشد، اما نه فقط با یکدیگر، بلکه با مردم محلی.»
«در سال‌های اخیر، دولت قزاقستان در ابتکارات شنوایی دولت که توسط رییس‌جمهور توکایف آغاز شد، مشارکت داشته است. سایر دولت‌های منطقه‌ای باید ابتکارات مشابهی را برای بحث در مورد موضوعاتی مانند حکمرانی خوب، مسایل مربوط به بودجه و شفافیت انجام دهند و همین را می‌توان در مورد امنیت آب و اولویت‌های زیست‌محیطی نیز بیان کرد.»
منبع: آستانه تایمز – Astana Times