تنش پنهان در سازمان ملل؛ نبرد چین-امریکا بر سر افغانستان و چالش‌های نوظهور
مترجم: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
خبرگزاری دید: جای تعجب نیست که رقابت امریکا و چین به سازمان ملل نیز سرایت کرده است؛ جایی که فشار پکن برای ایفای نقش بیشتر در مجامع چندجانبه، با مقاومت امریکا مواجه است. واشنگتن نمی‌خواهد هیچ نوع نفوذی به چین واگذار کند.
تحلیل‌گران می‌گویند که امریکا و چین در سازمان ملل بر سر کنترل سیاست و ارایه کمک به افغانستان باهم در تقابل هستند که برآیند آن احتمالاً لحن روابط بین این دو ابرقدرت را در این نهاد جهانی تعیین می‌کند.
ریچارد گوان، مدیر بخش سازمان ملل در گروه بین‌المللی بحران گفت: «اختلاف دیپلماتیک مبهم بر سر این‌که چه کسی باید قطع‌نامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد را در مورد افغانستان تهیه کند، به یک منازعه بزرگ بین ایالات متحده و چین تبدیل شده است.»
او گفت که این بحث پیامدهای مهمی دارد «نه تنها برای نحوه تعامل سازمان ملل با طالبان در کابل، بلکه بر سر این که پکن چگونه خود را به‌عنوان یک قدرت پیشرو در شورای امنیت قرار می‌دهد».
گوان گفت که تنش ماه‌ها در حال شکل‌گیری بوده است، اما پس از روی کار آمدن دولت جدید دونالد ترامپ تشدید شده است. موضوع این است که چه کسی باید قطع‌نامه‌ها و دستورات سازمان ملل را آغاز و هدایت کند، که به نوبه خود بر نحوه رسیدگی شورای امنیت به عملیات صلح یا رژیم‌های تحریم تاثیر می‌گذارد.
پکن منافع قابل توجهی در افغانستان دارد؛ نه تنها به‌دلیل موقعیت این کشور آسیایی در مرز جنوبی‌اش، بلکه به‌خاطر سابقه میزبانی از اعضای اقلیت اویغور چین.
افغانستان همچنین پتانسیل غنی از منابع و ذخایر معدنی به ارزش یک تریلیون دالر امریکایی دارد که شامل مس، آهن، طلا، لیتیوم و عناصر کمیاب خاکی میشود.
گوردون فِلِر، یکی از همکاران جهانی موسسه اسمیتسونیان، گفت: «طالبان مجبور شده‌اند در موضعی عمل‌گرایانه شدیدی قرار گیرند، زیرا طرف‌های چین و برخی غیرچینایی‌ها در تلاش هستند تا حفاری‌های پرهزینه را در زمینه‌ی زمین‌شناسی‌هایی که عمدتاً ناشناخته هستند، آغاز کنند. مانع اصلی به ریاضیات ساده برمی‌گردد: این‌که چه مقدار پول نصیب حکومت میشود و نصیب بسیاری دیگر که خواهان بخشی از این معاملات هستند.»
چین مانند بسیاری کشورها، حکومت طالبان افغانستان را که پس از خروج ایالات متحده در ۲۰۲۱ به قدرت بازگشت، به‌رسمیت نشناخته است. امریکا پس از دو دهه “جنگ بی‌پایان” که حدود ۲.۳ تریلیون دالر برای واشنگتن هزینه داشت، از این کشور خارج شد.
اما در اواخر ۲۰۲۳، چین یکی از اولین کشورهایی بود که میزبان سفیری از کابل بود. چین همچنین منبع اصلی گردشگرانی است که از افغانستان بازدید می‌کنند.
این امر نگرانی غرب را برانگیخته است که پکن به‌رغم سوابق بد حقوق بشری حکومت سرپرست و رفتارش با زنان، به سمت برقراری روابط دیپلماتیک کامل پیش می‌رود.
جرمی چان، تحلیل‌گر ارشد گروه اوراسیا، گفت: «چین به وضوح منافع راهبردی در افغانستان دارد که در خطر است – از مبارزه با تروریزم گرفته تا استخراج مواد معدنی و سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌ها تحت ابتکار کمربند و جاده. این موضوع پکن را مشتاق ساخته تا در بیرون آوردن کابل از انزوای جهانی نقشی ایفا کند.»
چان، دیپلمات سابق امریکایی که در شن‌یانگ کار می‌کرد، افزود: «جای تعجب نیست که رقابت امریکا و چین به سازمان ملل نیز سرایت کرده است؛ جایی که فشار پکن برای ایفای نقش بیشتر در مجامع چندجانبه، با مقاومت امریکا مواجه است. واشنگتن نمی‌خواهد هیچ نوع نفوذی به چین واگذار کند.»
این نکته قابل توجه‌تر است که چین در تلاش برای ایفای نقش اصلی در افغانستان است در حالی که ایالات متحده نسبت به واگذاری نفوذ به پکن محتاط است.
نه کنسولگری چین در سازمان ملل و نه وزارت خارجه امریکا بلافاصله به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
حضور سازمان ملل متحد در افغانستان که از ۲۰۰۲ آغاز شد، پس از خروج ایالات متحده از افغانستان همچنان ادامه دارد. این نهاد به‌دنبال جلوگیری از رشد تروریزم، حفظ ثبات منطقه‌ای، محدود کردن تولید تریاک و ارتقای حقوق بشر است.
رزا اوتونبایوا، نماینده ویژه سازمان ملل متحد برای افغانستان، در ماه دسمبر گفت: «زمینه‌ی پیچیده و چالش برانگیزی است که ما در آن کار می کنیم.» در حالی که جهان اهرم فشار یا نفوذ محدودی دارد.
اما او افزود که “انزوا راه‌حل نیست و ما باید به همکاری برای ایجاد اعتماد به نفع مردم افغانستان” ادامه دهیم.
چین و ایالات متحده از جمله پنج عضو دایم شورای امنیت هستند، اما پکن به ندرت پیشتاز قطع‌نامه‌هایی شده است که در زبان سازمان ملل به‌عنوان «سردم‌دار» شناخته میشود. از ۲۴ موضوع متمرکز بر یک کشور خاص که شورا در سال گذشته در نظر گرفت، ایالات متحده و بریتانیا هر کدام در ۶ موضوع و فرانسه در ۷ موضوع پیشتاز بودند.
گووان در گزارشی برای Just Security، انجمن سیاست و حقوق آنلاین، گفت: «کارشناسان امور رفتار چین در سازمان ملل مدت‌ها متعجب بودند که پکن چه زمانی می‌خواهد پیشتاز قطع‌نامه‌ای باشد. پاسخ پاییز گذشته پدیدار شد.»
به گزارش Just Security، در آن زمان، پکن در وقفه‌ای نسبت به رویکرد دیپلماتیک معمول خود، نشان داد که می‌خواهد رهبری امور افغانستان را به‌دست گیرد.
اما امریکا با این اقدام چه در دوران جو بایدن و چه اکنون در دوره ترامپ مخالفت کرده است.
دو هفته پیش، چین و پاکستان پیش‌نویس قطع‌نامه‌ای را مبنی بر تمدید ماموریت کمک‌های سازمان ملل متحد در افغانستان برای یک سال دیگر منتشر کردند که باعث شد امریکا و کوریای جنوبی با نسخه خودشان پاسخ دهند.
«پیش‌نویس‌های دوئل» اساساً یکسان هستند، و گزارش شده است که نسخه واشنگتن حاوی زبان حقوق بشری، اندکی متفاوت است.
اوایل این هفته، شورای امنیت تلاش کرد تا پشت درهای بسته به سازشی دست یابد اما به بن‌بست رسید زیرا دو طرف از مواضع خود عقب‌نشینی نکردند.
گووان خاطرنشان کرد: «مسئله اصلی این نیست که چه چیزی گفته میشود، بلکه این است که چه کسی آن را می‌گوید.»
او گفت: «صرف‌نظر از این‌که این بازی دیپلماتیک چگونه حل‌وفصل شود، موضوع اصلی که نادیده گرفته میشود این است که سازمان ملل چگونه می‌تواند به بهترین شکل با افغانستان تعامل داشته باشد. بحث فعلی کمکی به حل این مسئله نخواهد کرد.»
نویسنده: مارک مگنیر
منبع: SCMP – ساوت چاینا مورنینگ پست