آیا ایجاد مرکز سازمان‌ملل در آلماتی بر ثبات افغانستان موثر خواهد بود؟
خبرگزاری دید: هدف از ایجاد مرکز منطقه‌ای اهداف توسعه پایدار (SDG) سازمان ملل در آلماتی این است که نقش کلیدی در هماهنگی این تلاش‌ها ایفا کند. این مرکز ابتکاراتی را در زمینه‌ی امنیت غذایی و همکاری‌های کشاورزی تسهیل خواهد کرد.
در ۴ مارچ، مجمع عمومی سازمان ملل به‌اتفاق آرا قطع‌نامه‌ای را برای ایجاد مرکز منطقه‌ای اهداف توسعه پایدار (SDGs) سازمان ملل برای آسیای مرکزی و افغانستان در آلماتی، قزاقستان، تصویب کرد. این ابتکار که اولین‌بار توسط قاسم جومارت توکایف، رییس‌جمهور قزاقستان، در ۷۴مین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در ۲۰۱۹ پیشنهاد شد، می‌تواند تغییر اساسی در نحوه برخورد بازیگران منطقه‌ای و جهانی با چالش‌های توسعه و ثبات در آسیای مرکزی، به‌ویژه افغانستان، ایجاد کند.
این مرکز قصد دارد به‌عنوان بستر مرکزی برای هماهنگی تلاش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای، تسهیل تبادل دانش، ارایه کمک‌های فنی و نظارت بر پروژه‌های مشترک عمل کند. این ابتکار با همکاری دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی، بخش خصوصی و جامعه مدنی، به‌دنبال پیشبرد اهداف توسعه پایدار است. با این حال، فراتر از نقش فنی، این مرکز پیامدهای جیوپولیتیکی مهمی دارد، زیرا بر رشد اقتصادی و همکاری منطقه‌ای تاکید می‌کند، نه بر رویکردهای امنیت‌محور.
از مداخلات نظامی تا توسعه اقتصادی در افغانستان
دهه‌ها، تعامل بین‌المللی در افغانستان بیشتر بر مسایل امنیتی، مداخلات نظامی و مبارزه با تروریزم متمرکز بوده است. این راهبردها نتوانسته‌اند ثبات بلندمدت را برقرار کنند، زیرا اغلب از عوامل اقتصادی و اجتماعی که ریشه‌های بی‌ثباتی هستند، نادیده بگیرد. ایجاد مرکز SDG سازمان ملل در آلماتی نشان می‌دهد که رویکردی جدید در پیش گرفته خواهد شد – رویکردی که توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و تقویت تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری اجتماعی را به‌عنوان پایه‌ای برای صلح پایدار در نظر دارد.
سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های زیرساختی منطقه‌ای مانند راه‌آهن، شبکه‌های انرژی و دهلیزهای تجاری می‌تواند اقتصاد افغانستان را متنوع کرده، فرصت‌های شغلی ایجاد کند و سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت را جذب نماید.
قزاقستان، به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد آسیای مرکزی، منافع قابل‌توجهی در ادغام افغانستان در ساختارهای اقتصادی منطقه دارد، زیرا بی‌ثباتی افغانستان نه‌تنها برای مردم این کشور، بلکه برای امنیت و شکوفایی اقتصادی کل منطقه آسیای مرکزی تهدید محسوب می‌شود.
نقش مرکز SDG سازمان ملل در هماهنگی این تلاش‌ها
هدف از ایجاد مرکز منطقه‌ای اهداف توسعه پایدار (SDG) سازمان ملل در آلماتی این است که نقش کلیدی در هماهنگی این تلاش‌ها ایفا کند. این مرکز ابتکاراتی را در زمینه‌ی امنیت غذایی و همکاری‌های کشاورزی تسهیل خواهد کرد. علاوه بر این، موضوع امنیت انرژی و آب نیز در اولویت قرار دارد، زیرا مازاد انرژی آسیای مرکزی می‌تواند به حل بحران مزمن برق در افغانستان کمک کند و وابستگی‌های متقابل را تقویت کند که خود ثبات را افزایش خواهد داد.
این مرکز همچنین می‌تواند توافق‌نامه‌های تجاری و حمل‌ونقل را هماهنگ کند تا افغانستان را در زیرساخت‌های اقتصادی منطقه ادغام نماید. پروژه‌هایی مانند دهلیز انرژی آسیای مرکزی – آسیای جنوبی (CASA-1000) و راه‌آهن ترانس‌افغان، نمونه‌هایی از این تلاش‌ها هستند که می‌توانند افغانستان را بیش‌ازپیش به اقتصاد منطقه متصل کنند.
چرا سازمان ملل آلماتی را انتخاب کرد؟
قزاقستان، به‌عنوان بزرگ‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین کشور آسیای مرکزی، ظرفیت‌های نهادی، اعتبار دیپلماتیک و ثبات اقتصادی لازم برای میزبانی مرکز SDG سازمان ملل را دارد که این عوامل در موفقیت چنین ابتکاری ضروری هستند.
شهر آلماتی گزینه‌ی منطقی برای این مرکز بود، زیرا از قبل میزبان ۱۸ نهاد سازمان ملل بوده و یک مرکز شناخته‌شده‌ی منطقه‌ای برای سازمان‌های بین‌المللی به شمار می‌رود. حضور این سازمان‌ها در آلماتی تداوم نهادی را تضمین می‌کند و به تقویت همکاری‌های چندجانبه کمک می‌نماید.
از نظر جغرافیایی، آلماتی در مسیرهای کلیدی تجاری منطقه‌ای قرار دارد، که آن را به نقطه‌ای ایده‌آل برای هماهنگی پروژه‌های SDG در آسیای مرکزی تبدیل کرده است. این شهر همچنین به کانونی برای مذاکرات چندجانبه، همکاری‌های اقتصادی و تبادلات علمی در منطقه تبدیل شده است.
قزاقستان امیدوار است که میزبانی این مرکز سازمان ملل، جایگاه این کشور را به‌عنوان یک رهبر منطقه‌ای در دیپلماسی چندجانبه تقویت کند. در گذشته، کشورهای آسیای مرکزی بیشتر به روابط دوجانبه با قدرت‌های جهانی مانند روسیه، چین، امریکا و اتحادیه اروپا تکیه داشتند. اما ایجاد این مرکز می‌تواند نشان‌دهنده‌ی تغییر رویکرد به سمت همکاری‌های چندجانبه منطقه‌ای باشد، که به کاهش وابستگی به قدرت‌های خارجی و افزایش همکاری‌های درون‌منطقه‌ای کمک خواهد کرد.
چالش‌های احتمالی
با وجود پتانسیل بالای این مرکز، برخی چالش‌های مهمی که باید به ان توجه شود:
۱. تامین مالی و پایداری عملیاتی بلندمدت: درحالی‌که سازمان ملل از این ابتکار حمایت کرده، جذب تعهدات مالی پایدار از شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی ضروری خواهد بود.
۲. مدیریت پیچیدگی‌های سیاسی افغانستان: تعامل با حکومت طالبان نیازمند دیپلماسی محتاطانه خواهد بود تا بدون تثبیت مشروعیت سیاست‌های طالبان، همکاری‌های اقتصادی و توسعه‌ای موثر حفظ شود.
در مجموع، اگر این چالش‌ها به‌درستی مدیریت شوند، مرکز SDG سازمان ملل در آلماتی می‌تواند نقش کلیدی در ایجاد ثبات اقتصادی و اجتماعی در افغانستان و کل منطقه آسیای مرکزی ایفا کند.
در نهایت، هماهنگی منطقه‌ای نقش حیاتی خواهد داشت. کشورهای آسیای مرکزی در گذشته بیشتر راهبردهای اقتصادی ملی‌گرایانه را دنبال کرده‌اند و هماهنگ‌سازی منافع آن‌ها تحت چارچوب واحد اهداف توسعه پایدار (SDG) نیازمند تعامل دیپلماتیک مداوم خواهد بود.
ایجاد مرکز SDG سازمان ملل در آلماتی، تحول مهمی هم برای افغانستان و هم برای آسیای مرکزی محسوب می‌شود. این ابتکار تغییر رویکرد از امنیت‌محور به توسعه‌محور را نشان می‌دهد و همکاری اقتصادی، توسعه زیرساخت‌ها و ادغام منطقه‌ای را در اولویت قرار می‌دهد.
برای قزاقستان، میزبانی این مرکز یک موفقیت راهبردی به‌شمار می‌رود. این اقدام نقش این کشور را به‌عنوان رهبر دیپلماتیک منطقه‌ای تقویت می‌کند، نفوذش را در آینده افغانستان افزایش می‌دهد و قزاقستان را به‌عنوان میانجی اصلی بین سازمان ملل و آسیای مرکزی معرفی می‌نماید.
اگر این مرکز موفق عمل کند، می‌تواند ثابت کند که ثبات اقتصادی پایدارترین شکل امنیت در حوزه‌های شکننده‌ای مانند افغانستان است.
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: آلبرتو فریجریو
مترجم: دیپلمات – Diplomat