چرا سیاست خارجی پاکستان نسبت به افغانستان شکست خورد؟

خبرگزاری دید: وقتی پاکستان با نیروهای نیابتی مختلف، به‌شمول طالبان از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی وارد تعامل شد، به مرور زمان این نیروها به یک بار اضافی تبدیل شدند. برای پاکستان، رهایی از این بار اضافی خود تبدیل به یک بار سنگین شد. به‌دنبال این راهبرد، این نیروها به ابزارهایی برای درگیری در جنگ علیه سایر نیروها تبدیل شدند.

پاکستان در زمینه کنترل نیروهای نیابتی، ضربه بزرگی خورد. حتی در آن زمان، پاکستان پیشنهاد داده بود که تمام کمک‌های انسان‌دوستانه و مالی به‌طالبان از طریق پاکستان ارایه شود، اما بازیگران بین‌المللی این پیشنهاد را رد کردند. وضعیت به‌طرز چشم‌گیری تغییر کرد: طالبان افغان که در ابتدا توسط پاکستان به‌عنوان ابزاری برای مقابله با اتحاد جماهیر شوروی سابق (اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی) پرورش یافته بود، اکنون به‌سمت دیگر تغییر جهت داده است. امروز، روابط میان پاکستان و افغانستان در بدترین وضعیت قرار دارد، زیرا پاکستان طالبان را متهم به عدم مقابله با گروه‌های تروریستی مختلف می‌کند که در خاک افغانستان فعالیت می‌کنند. تورخم به‌تازگی به میدان نبرد تبدیل شده است، در حالی که هر دو طرف یکدیگر را به نقض‌های مختلف متهم می‌کنند.
چنین پرسش‌های بحرانی مطرح می‌شود: چرا سیاست پاکستان نسبت به طالبان و افغانستان به شکست انجامید؟ چه عواملی باعث شد که گروه‌های طالبان، که پاکستان به‌طور مشکوکی ارتباط نزدیکی با آن‌ها داشت، به‌شمول شبکه حقانی که در موقعیت‌های کلیدی در افغانستان قرار دارد، علیه پاکستان شوند؟ پاکستان با این گروه‌ها روابط طولانی‌مدت داشته است، اما در عوض، هدف‌های راهبردی‌اش وارونه شده است.
دلایل متعددی برای این شکست وجود دارد. وقتی پاکستان با نیروهای نیابتی مختلف، به‌شمول طالبان از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی وارد تعامل شد، به مرور زمان این نیروها به یک بار اضافی تبدیل شدند. برای پاکستان، رهایی از این بار اضافی خود تبدیل به یک بار سنگین شد. به‌دنبال این راهبرد، این نیروها به ابزارهایی برای درگیری در جنگ علیه سایر نیروها تبدیل شدند. با این حال، پاکستان مدام در ترغیب این نیروها برای پیوستن به فرآیندهای عادی و خلع سلاح آن‌ها شکست خورد. حتی با وجود این‌که پاکستان راهبرد «طالبان خوب» و «طالبان بد» را معرفی کرد، این رویکرد نیز به شکست انجامید.
عامل دیگری که به شکست سیاست پاکستان کمک کرد، رویکرد معکوس در زنجیره علمای افراطی بود. جالب است که دکترین جهادی که پاکستان زمانی آن را رهبری می‌کرد، اکنون توسط دشمنانش پذیرفته شده است. وارونه شدن ساختار فرماندهی که پاکستان در طول ایجاد طالبان آن را برقرار کرده بود، وضعیت را پیچیده‌تر کرده است.
عامل دیگری که مهم است این است که شاخه‌های این نیروهای نیابتی در طول دهه‌ها شروع به ظهور کرده‌اند. پس از بین رفتن یکی از نیروهای نیابتی، چندین نیروی نیابتی جدید تحت نام‌های مختلف و با راهبرد جهادی جدیدی که اغلب حتی کشنده‌تر از پیش بود، ظهور کردند.
علاوه بر این، با رها شدن سلاح‌های پیشرفته در دست این شاخه‌ها پس از خروج امریکا، موضع‌های امنیتی و دفاعی پاکستان بیشتر آسیب‌پذیر و شکننده شد.
چالش فعلی که پاکستان با آن روبه‌رو است، خطرناک است و همراه با نگرانی‌ها و ریسک‌های زیادی است. در این مرحله، پاکستان باید روند گفت‌وگو و صلح را با افغانستان در پیش گیرد و از شرکای راهبردی منطقه‌ای که می‌توانند به صلح پایدار و توقف حملات فزاینده تروریستی کمک کنند، بهره ببرد.

ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: مالک ایوب سُمبال
منبع: شورای روسیه – Russian Council