چابهار و آزمون دیپلماسی هند
خبرگزاری دید: چابهار برای هند از جهات مختلف اهمیت دارد. این بندر هند را به بازارها و منابع افغانستان، ارمنستان، و قلب اوراسیا، از جمله پنج جمهوری آسیای مرکزی—قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبیکستان—از طریق کوتاه‌ترین مسیرها متصل می‌کند، در حالی که از کانال سوئز، که آسیب‌پذیرتر از آن چیزی است که تصور می‌شد، عبور نمی‌کند.
“اتصال در قرن ما حیاتی است… ارمنستان به‌شدت علاقه‌مند پیشبرد گفت‌وگو و توسعه همکاری در پروژه دهلیز بین‌المللی حمل‌ونقل شمال-جنوب (INSTC) و کمیسیون توسعه بندر چابهار است.” وقتی آرارات میرزویان، وزیر امور خارجه ارمنستان، هفته گذشته در ۵۲مین سخنرانی ساپرو هاوس در شورای جهانی امور هند صحبت می‌کرد، این سخنان را در دهلی نو بیان کرد.
ارمنستان کشوری محاط به خشکه است و اتصال به راه‌های تجاری برایش مسئله حیاتی است. با توجه به موقعیت این کشور در شمال ایران و نیاز به دسترسی به دریا و بازارهای کشورهایی مانند هند و همچنین دسترسی به جنوب‌شرق آسیا یا حتی غرب آسیا، وصل شدن به بندر چابهار ایران ضروری است. به همین دلیل، این کشور از ۲۰۲۱ به این پروژه بندری پیوسته است.
چرا چابهار برای هند مهم است
ارمنستان تنها کشوری نیست که اهمیت مشارکت در پروژه بندر چابهار را درک کرده است. افغانستان نیز یکی از کشورهای دیگری است که به‌شدت از این بندر بهره برده است. در واقع، شاید افغانستان بزرگ‌ترین بهره‌بردار از این مسیر باشد و این یکی از دلایلی است که هند این بندر را توسعه داده است.
این مسیر به هند امکان داده تا از ۲۰۱۲ کمک‌های انسان‌دوستانه حیاتی را بدون عبور از پاکستان به افغانستان ارسال کند. در حقیقت، هند در ساخت شاهراه زرنج-دلارام افغانستان سرمایه‌گذاری کرده است، با این هدف که زرنج که نزدیک مرز ایران است، به نقطه انتقال کالا از چابهار به افغانستان تبدیل شود. هند همچنین در پروژه راه‌آهن چابهار-زاهدان سرمایه‌گذاری کرده است، هرچند این پروژه به‌دلیل تحریم‌هایی که امریکا علیه ایران به خاطر برنامه هسته‌ای‌اش اعمال کرده بود، با پیشرفت اندکی روبرو شده است.
فقط بندر چابهار، به‌دلیل اهمیت راهبردی‌اش برای دسترسی هند به افغانستان و نیز برای مقابله با نفوذ پاکستان در آن کشور، در ۲۰۱۲ تحت بخش ۱۲۴۴ قانون آزادی و مقابله با اشاعه تسلیحات ایران (IFCA) از تحریم‌ها معاف شد. از آن زمان، دولت‌های متوالی امریکا این معافیت را ادامه داده‌اند.
اما اکنون، دونالد ترامپ که برای دومین بار رییس‌جمهور ایالات متحده شده است، سیاست “فشار حداکثری” بر ایران را اجرا کرده و بخش بانکی و سایر فعالیت‌های اقتصادی این کشور را هدف قرار داده است. این امر شامل اعمال دوباره تحریم‌ها بر بندر چابهار و لغو تمامی معافیت‌ها نیز می‌شود.
ترامپ با صدور یک فرمان اجرایی، دستور داده است که معافیت‌های تحریمی اصلاح یا لغو شوند، “به‌ویژه آن‌هایی که به ایران هر نوع منفعت اقتصادی یا مالی می‌رسانند، از جمله موارد مربوط به پروژه بندر چابهار.”
این اقدام کار را برای هند در ادامه دادن به تجارت از طریق این بندر و فعالیت‌های مرتبط به آن بسیار دشوار می‌کند. دهلی نو ۵۰۰ میلیون دالر برای توسعه بندر چابهار اختصاص داده است، که کارهای اجرایی آن توسط شرکت India Ports Global Limited (IPGL) انجام می‌شود.
با وجود تمامی عدم نااطمینانی‌ها پیرامون ایران، بندر چابهار و تشدید تنش‌ها میان ایران و اسرائیل، هند در ماه می سال گذشته قرارداد ۱۰ ساله برای بهره‌برداری از بندر چابهار امضا کرد. این اقدام نشانه‌ای از عزم جدی هند بود. اما وزارت خارجه امریکا در واکنش به این قرارداد گفت: “ما بارها تاکید کرده‌ایم که هر نهادی که قصد تجارت با ایران را دارد، باید از خطرات احتمالی آگاه باشد، از جمله خطر مواجهه با تحریم‌ها.”
مسیر تجاری حیاتی
چابهار برای هند از جهات مختلف اهمیت دارد. این بندر هند را به بازارها و منابع افغانستان، ارمنستان، و قلب اوراسیا، از جمله پنج جمهوری آسیای مرکزی—قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبیکستان—از طریق کوتاه‌ترین مسیرها متصل می‌کند، در حالی که از کانال سوئز، که آسیب‌پذیرتر از آن چیزی است که تصور می‌شد، عبور نمی‌کند.
از سوی دیگر، این بندر برای همه این کشورها نیز اهمیت حیاتی دارد، زیرا دسترسی به مسیرهای تجاری بین‌المللی را برای‌شان تسهیل می‌کند.
این بندر همچنین برای دهلیز تجارتی چندوجهی، یعنی دهلیز بین‌المللی حمل‌ونقل شمال-جنوب (INSTC) که هند را از طریق شاخه‌های مختلف به فدراسیون روسیه و اروپا و همچنین به کشورهای آسیای مرکزی وصل می‌کند، بسیار حیاتی است. این دهلیز زمان حمل‌ونقل را تا ۴۰ درصد کاهش داده و هزینه‌ها را نیز تا ۳۰ درصد کم می‌کند. اوایل همین ماه، اولین قطار کانتینری از هند به قزاقستان از طریق ایران، ترکمنستان و ازبیکستان راه‌اندازی شد که زمان حمل‌ونقل را به ۲۵ تا ۳۰ روز کاهش داد. تحریم‌های اعمال‌شده بر بندر چابهار تمام این کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، کشورهایی که بسیاری آن‌ها شریکان نزدیک امریکا هستند یا مانند کشورهای آسیای مرکزی، امریکا به‌دنبال ایجاد مشارکت پایدار با آن‌هاست.
دارایی استراتژیک
برای این‌که هند در جغرافیای همسایگی‌اش نقش برجسته‌ای داشته باشد، بندر چابهار یک ضرورت و دارایی راهبردی است. به همین دلیل، مانند سال گذشته، بودجه‌ی ملی هند یک‌بار دیگر ۱۰۰ کرور روپیه برای بندر چابهار در سال مالی ۲۰۲۵-۲۶ اختصاص داده است. تاکنون، هند تقریباً ۱۲۰ میلیون دالر در توسعه‌ی چابهار سرمایه‌گذاری کرده و یک خط اعتباری ۲۵۰ میلیون دالری به ایران ارایه کرده است.
هند، همراه با شرکا و کشورهای مشارکت‌کننده در پروژه بندر چابهار، باید امریکا را متقاعد سازد که این بندر از اهمیت زیادی برخوردار است و معافیت‌های تحریمی که دولت‌های متوالی امریکا برای آن قایل شده‌اند، باید ادامه یابد. ترامپ باید درک کند که مزایای حاصل از توسعه این بندر برای تمامی این کشورها، به‌طور طبیعی برای امریکا نیز مفید خواهد بود.
ترجمه و تلخیص: سیدطاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: آدیتی بهادوری
منبع: ان‌دی‌تی‌وی – NDTV