کابل و شمارش معکوس تا بحران بی‌آبی
خبرگزاری دید: تغییرات اقلیمی نیز با کاهش بارندگی و افزایش دما، توانایی بازسازی طبیعی منابع آب را محدود کرده است. این عامل، همراه با آلودگی گسترده آب‌های زیرزمینی، دسترسی به آب سالم را به یک نبرد روزانه برای ساکنان کابل تبدیل کرده است.
کابل، پایتخت پرجمعیت افغانستان، در آستانه یک فاجعه آبی قرار دارد که می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ این شهر را به شهری بدون آب تبدیل کند.
طبق گزارش سازمان مرسی کورپس که در روزنامه گاردین منتشر شده، سطح آب‌های زیرزمینی کابل در دهه گذشته به دلیل شهرنشینی شتابان و تاثیرات بحران آب‌وهوایی تا ۳۰ متر کاهش یافته است. این روند، نیمی از چاه‌های تامین آب آشامیدنی شهر را خشک کرده و ساکنان را با چالش روزمره دسترسی به آب سالم مواجه ساخته است.
استخراج سالانه ۴۴ میلیون متر مکعب آب بیش از ظرفیت تجدید طبیعی منابع زیرزمینی، زنگ خطر را برای کابل به صدا درآورده است.
این گزارش هشدار می‌دهد که ادامه این روند می‌تواند تا پنج سال آینده تمامی منابع آب زیرزمینی شهر را خشک کند. علاوه بر این، ۸۰ درصد آب‌های زیرزمینی کابل به فاضلاب، شوری و آرسنیک آلوده شده و کیفیت آب موجود را به شدت کاهش داده است.
منبع افزوده که این بحران، زندگی هفت میلیون نفر از ساکنان کابل را تهدید می‌کند و برخی خانوارها را وادار کرده تا ۳۰ درصد درآمد خود را صرف تامین آب کنند. آلودگی آب‌های زیرزمینی، خطر بیماری‌های مرتبط با آب را افزایش داده و سلامت عمومی را در معرض خطر قرار داده است.
داین کری، مدیر مرسی کورپس در افغانستان، بر ضرورت جلب توجه بین‌المللی و سرمایه‌گذاری در راه‌حل‌های بلندمدت تأکید کرده است. او هشدار می‌دهد که بی‌توجهی به این بحران می‌تواند به مهاجرت گسترده ساکنان کابل به مناطق دیگر یا خارج از کشور منجر شود.
شهرنشینی سریع و افزایش جمعیت، ریشه اصلی این بحران است که تقاضای آب را به طور چشمگیری افزایش داده است. استخراج بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، بدون توجه به ظرفیت تجدید طبیعی، منابع آبی کابل را به مرز نابودی کشانده است. این روند، با تغذیه ناکافی آبخوان‌ها، به کاهش ۳۰ متری سطح آب زیرزمینی منجر شده است.
تغییرات اقلیمی نیز با کاهش بارندگی و افزایش دما، توانایی بازسازی طبیعی منابع آب را محدود کرده است. این عامل، همراه با آلودگی گسترده آب‌های زیرزمینی، دسترسی به آب سالم را به یک نبرد روزانه برای ساکنان کابل تبدیل کرده است. فاضلاب، شوری و آرسنیک، کیفیت آب را به شدت تحت تاثیر قرار داده و خطرات صحی را تشدید کرده است.
تبعات این بحران فراتر از کمبود آب است و می‌تواند به یک فاجعه اجتماعی و اقتصادی منجر شود. مهاجرت گسترده نه تنها فشار بر زیرساخت‌های سایر مناطق را افزایش می‌دهد، بلکه می‌تواند تنش‌های اجتماعی را در داخل و خارج افغانستان تشدید کند. این وضعیت، نیاز به مداخله فوری و هماهنگ را بیش از پیش ضروری می‌سازد.
تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که مدیریت بحران آب امکان‌پذیر است، اما نیازمند اراده و سرمایه‌گذاری است. کیپ‌تاون در آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۸ با اجرای کمپین‌های آگاهی‌بخشی و کاهش ۵۰ درصدی مصرف آب، از فاجعه «روز صفر» جلوگیری کرد. تعمیر زیرساخت‌های نشتی و ترویج سیستم‌های بازیافت آب خانگی، نقش کلیدی در موفقیت این شهر داشت.
سنگاپور نیز با برنامه جامع مدیریت آب، از جمله بازیافت فاضلاب (NEWater) و جمع‌آوری آب باران، الگویی موفق ارائه کرده است. این کشور با تامین ۴۰ درصد از نیاز آبی خود از طریق بازیافت، وابستگی به منابع خارجی را کاهش داده است. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های تصفیه و زیرساخت‌های ذخیره‌سازی، سنگاپور را به نمونه‌ای برجسته تبدیل کرده است.
کابل برای اجتناب از فاجعه نیازمند اقدامی مشابه است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بازیافت آب و مدیریت هوشمند منابع می‌تواند فشار بر آب‌های زیرزمینی را کاهش دهد. کمپین‌های عمومی برای صرفه‌جویی در مصرف آب، مشابه مدل کیپ‌تاون، می‌تواند رفتار شهروندان را تغییر دهد و تقاضا را کنترل کند.
در این میان، جلب حمایت بین‌المللی برای تامین مالی پروژه‌ها برای حل معضل کم‌آبی پایتخت و مستندسازی دقیق بحران، می‌تواند توجه جهانی را به این معضل جلب کند. بدون اقدام فوری، کابل در مسیر یک بحران غیرقابل بازگشت قرار دارد.
مدیریت این بحران نیازمند همکاری و اقدام هماهنگ شهروندان، حکومت فعلی و نهادهای بین‌المللی است و از سوی هم، مستندسازی دقیق و شفاف وضعیت منابع آب، می‌تواند پایه‌ای برای جلب حمایت‌های مالی و فنی باشد.
کابل هنوز شانس نجات از فاجعه آبی را دارد، مشروط بر اینکه از تجربه‌های موفق جهانی درس بگیرد. با این حال، زمان به سرعت در حال از دست رفتن است و اقدام فوری ضروری است.
نویسنده: احمدرضا نویسا-خبرگزاری دید