خبرگزاری دید: با وجود ظرفیت بالای هند بهعنوان بزرگترین اقتصاد جنوب آسیا، حضور کمرنگ این کشور در گفتوگوی ترمذ ابهاماتی در مورد میزان تمایل و جدیت آن در پیگیری سیاست «اتصال به آسیای مرکزی» به وجود آورده است.
اتصال آسیای مرکزی و جنوبی سالها است که هدف آرمانی اما دور از دسترس باقی مانده است. این دو منطقه ظرفیت بالایی برای همکاری اقتصادی دارند، اما پیشرفت پروژهها کند بوده است. در این میان، ازبیکستان نقش رهبری منطقهای را بر عهده گرفته و افغانستان را در مرکز سیاستهای اتصالمحور خود قرار داده است.
گامهای جدید: گفتگوی ترمذ
اولین «گفتگوی ترمذ» در ماه می ۲۰۲۵ با حضور بیش از ۲۰۰ نفر از مقامات، کارشناسان و نمایندگان بخشهای دولتی و خصوصی کشورهای مختلف برگزار شد. سه ویژگی برجسته این نشست عبارتاند از:
۱. مشارکت چندبخشی و چندملیتی برای بررسی راههای همکاری درونمنطقهای و بینمنطقهای.
۲. تاکید بر نقش بخش خصوصی و رویکرد «پایین به بالا» برای جلب حمایت محلی.
۳. رسیدگی به چالشهای امنیتی، بهویژه در ارتباط با افغانستان، از طریق اعتمادسازی و همکاری چندجانبه.
نقش راهبردی ترمذ
شهر ترمذ به دلیل موقعیت تاریخی و جغرافیایی خاص خود در مرز با افغانستان، بهعنوان گره راهبردی اتصال منطقهای مطرح شده است. از جمله پروژههای کلیدی در این منطقه:
مرکز تجارت بینالمللی Airtom برای تسهیل تجارت با افغانستان و حضور بازرگانان افغانستان.
مرکز بار ترمذ به عنوان مرکز لوجستیکی و انسانی برای ارسال کمکها به افغانستان و پناهندگان افغان در ایران و پاکستان.
پروژههای کلیدی اتصالمحور
ازبیکستان بر دو پروژه مهم تمرکز کرده است:
۱. راهآهن ترانس-افغان: اتصال ازبیکستان، افغانستان و پاکستان به بنادر دریای عرب.
۲. دهلیز حملونقل چندوجهی ترانس ـ افغان: با ظرفیت انتقال سالانه ۲۰ میلیون تُن کالا، که بخشی از آن با تهاتر گندم و مصالح ساختمانی تأمین مالی میشود.
همچنین، ایجاد منطقه آزاد تجاری برای افغانستان در ترمذ یکی دیگر از ابتکارات مهم است که هدف آن ادغام اقتصادی افغانستان و کاهش بیثباتی از طریق تعامل اقتصادی با طالبان است.
افقهای باز برای هند
ازبیکستان پروژهها را طوری طراحی کرده که به بنادر ایرانی مانند چابهار نیز متصل شوند؛ امری که میتواند دسترسی هند به آسیای مرکزی را تسهیل کند. دیگر پروژههای مرتبط مانند CASA-1000 (انتقال برق) و خط لوله گاز TAPI (ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند) نیز به حمایت و سرمایهگذاری بینالمللی نیاز دارند.
نقش و تردیدهای هند
با وجود ظرفیت بالای هند بهعنوان بزرگترین اقتصاد جنوب آسیا، حضور کمرنگ این کشور در گفتوگوی ترمذ ابهاماتی در مورد میزان تمایل و جدیت آن در پیگیری سیاست «اتصال به آسیای مرکزی» به وجود آورده است.
با این حال، هند و ازبیکستان توافقنامه مشارکت راهبردی (۲۰۱۱) و توافقنامه همکاری امنیتی (۲۰۱۹) دارند، ازبیکستان فرصتهای اقتصادی خوبی برای شرکتهای هندی فراهم کرده است و دو کشور افغانستان را محور استراتژیهای منطقهای خود قرار دادهاند.
جمعبندی
ازبیکستان، بهعنوان قدرت میانرده، در حال رهبری روند اتصال منطقهای با محوریت افغانستان است. اکنون هند، بهعنوان یک قدرت در حال ظهور، باید تصمیم بگیرد که آیا در این مسیر همراه خواهد شد یا فرصت را به رقبای دیگر واگذار میکند. برای احیای سیاست «اتصال به آسیای مرکزی»، مشارکت فعال در پروژههای ازبیکستان میتواند نقطه عطفی برای دهلی نو باشد.
ترجمه و تلخیص: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: شنتی ماریا دسوزوا
منبع: دیپلمات – Diplomat