سیپک تا سیپائک: آرزو تا تحقق
خبرگزاری دید: طرحهای BRIدهلیز ایران-افغانستان-آسیای مرکزی ـ چین و سیپائک CPAEC مکمل یکدیگر خواهند بود و نتایج چندبرابری در بر خواهند داشت؛ از جمله ایجاد اشتغال، کاهش فقر، توانمندسازی زنان، حفاظت محیط زیست و تقویت صلح و ثبات منطقهای.

اگر افغانستان به پروژه دهلیز اقتصادی چین ـ پاکستان (CPEC) بپیوندد، سرنوشتهای درهمتنیده مردم پاکستان و افغانستان میتواند موجب توسعه اجتماعی ـ اقتصادی، بهبود روابط دوجانبه و برقراری صلح و ثبات در منطقه گردد. این موضوع محور اصلی پژوهش دکترایم در سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ بود. گرچه در آن زمان احتمال پیوستن افغانستان به این پروژه ضعیف به نظر میرسید، اما چند تحول مهم امیدها را تقویت کرد.
اولین تحول، نشست سهجانبه پاکستان-افغانستان ـ چین در ۸ سپتمبر ۲۰۱۹ بود که طی آن، ساخت بزرگراه پیشاور-کابل در چارچوب همکاری «چین-افغانستان-پاکستان پلاس» (CAPPC) مورد توافق قرار گرفت. این اقدام با هدف ارتقای تجارت و اتصال منطقهای تلقی شد و گامی در جهت پیوستن افغانستان به سیپک به شمار میرفت.
دومین تحول، امضای سند همکاری جامع میان چین و ایران در ۲۰۲۰ بود؛ توافقی ۴۰۰ میلیارد دالری که طی ۲۵ سال اجرا میشود و شامل توسعه بندر چابهار و اتصال دهلیز حملونقل ایران-افغانستان-آسیای مرکزی به طرح بزرگتر «ابتکار کمربند و جاده» (BRI) میباشد. این توافق همچنین توسعه بخش نفت و گاز، ایجاد مناطق صنعتی، همکاریهای نظامی و فناورانه و تأمین نفت ارزان ایران برای چین را دربرمیگیرد.
نشست اخیر سهجانبه چین ـ افغانستان ـ پاکستان در پکن بار دیگر امیدها را زنده کرده است. اسحاقدار، معاون نخستوزیر پاکستان، اعلام کرد که چین برای توسعه دهلیز پیشاور-کابل کمک خواهد کرد، و اکنون بیش از گذشته به نظر میرسد که افغانستان در راستای منافعش به سیپک خواهد پیوست.
با پیوستن افغانستان، سیپک میتواند به «دهلیز اقتصادی چین ـ پاکستان ـ افغانستان» (CPAEC) تغییر نام دهد، اما فراتر از نام، ماهیت این همکاری در پیوند دادن جوامع کشورهای عضو و کل منطقه اوراسیا نهفته است، که از طریق تقویت همکاری اقتصادی، به رهایی اجتماعی-اقتصادی منجر خواهد شد.
طرحهای BRIدهلیز ایران-افغانستان-آسیای مرکزی ـ چین و سیپائک CPAEC مکمل یکدیگر خواهند بود و نتایج چندبرابری در بر خواهند داشت؛ از جمله ایجاد اشتغال، کاهش فقر، توانمندسازی زنان، حفاظت محیط زیست و تقویت صلح و ثبات منطقهای. در نظرسنجی انجامشده در چارچوب این رساله، حدود ۹۴ درصد پاسخدهندگان معتقد بودند که افزایش وابستگی متقابل از طریق پروژههای BRI و سیپائک باعث توسعه اجتماعی-اقتصادی و برقراری صلح و ثبات خواهد شد.
افغانستان، که در نتیجه مداخلات خارجی و درگیریهای داخلی آسیبدیده، نیازمند توسعه سریع اقتصادی-اجتماعی است. راهحل فوری این مشکل، توسعه تجارت ترانزیتی و سپس ایجاد مناطق صنعتی در امتداد CPAEC است تا موجب رشد اقتصادی افغانستان گردد.
نقش کلیدی پاکستان بهعنوان مسیر ترانزیتی برای افغانستان و آسیای مرکزی غیرقابل انکار است. در عین حال، افغانستان نیز حلقه مهمی در این زنجیره اتصال است. پیوستن آن به BRI و سیپک میتواند منافع آن را برای کل اوراسیا چند برابر کند.
پروفسور آرشین ادیب مقدم از دانشگاه SOAS معتقد است که اگر ترکیه، ایران و هند نیز به BRI و CPEC بپیوندند، مزایای آن بسیار افزایش مییابد. او باور دارد که «هند دیانای اوراسیایی دارد، اتحادش با غرب غیرطبیعی است و روزی باز خواهد گشت». هند میتواند از اتصال شرق-غرب از طریق پاکستان سود فراوانی ببرد؛ بهگونهای که یک کامیون عبوری از تورخم یا چمن ظرف ۲۴ ساعت میتواند به هند برسد.
این مقاله پیشنهاد میکند که دیپلماسی سنتی با رشد اقتصادی مشترک تکمیل شود تا پتانسیل این منطقه ثروتمند از نظر منابع از طریق وابستگی متقابل بهدرستی بهکار گرفته شود. یکی از نمونههای موفق آن، تأسیس «جامعه زغالسنگ و فولاد اروپا» در ۱۹۵۱ است.
ایده روبر شومان، وزیر خارجه وقت فرانسه، این بود که این اتحاد «جنگ را نه فقط غیرقابل تصور، بلکه از نظر مادی غیرممکن کند». این جامعه واقعاً در جلوگیری از جنگها در اروپا موفق بود و سنگبنای اتحادیه اروپا را گذاشت. در عین حال، CPAEC نیز پتانسیل تبدیل روابط پاکستان و افغانستان به شراکتی بلندمدت و سودمند برای دو کشور را داراست.
البته، تهدیدها، نگرانیها، مانعتراشیها و حملات دشمنان علیه CPEC و CPAEC همچنان ادامه خواهد داشت، اما افغانستان، چین و پاکستان نباید در برابر این چالشها دلسرد شوند.
شمول مردم در پروژههای CPAEC بهترین تضمین امنیتی برای آن است. زمانی که نان و معاش کارکنان از این پروژهها تأمین شود، آنان خود از آن در برابر حملات محافظت و دفاع خواهند کرد. منافع و زیانهای مشترک بهاحتمال زیاد کشورهای عضو را در پیوندی پایدار از همزیستی متقابل و سودمند قرار خواهد داد.
مترجم: سید طاهر مجاب ـ خبرگزاری دید
نویسنده: رضا محمد
منبع: اکسپرس تریبون – Express Tribune