چرا ازبیکستان با طالبان تعامل میکند؟
خبرگزاری دید: هدف ازبیکستان؛ تبدیل افغانستان از یک تهدید امنیتی به یک “پل زمینی” برای اتصال آسیای مرکزی به آسیای جنوبی است.
در ۱۱ جون ۲۰۲۵، شوکت میرضیایف، رییسجمهور ازبیکستان، با نورالدین عزیزی، سرپرست وزارت صنعت و تجارت افغانستان، در حاشیه «همایش بینالمللی سرمایهگذاری تاشکند» دیدار کرد. این دیدار، بر تعهد پایدار تاشکند برای تقویت روابط تجاری و زیربنایی با افغانستان، بهرغم تردید جهانی در تعامل با حکومت طالبان، تأکید داشت.
هدف ازبیکستان: تبدیل افغانستان از یک تهدید امنیتی به یک “پل زمینی” برای اتصال آسیای مرکزی به آسیای جنوبی.
چرخش عملگرایانه تاشکند
پس از تسلط طالبان در ۲۰۲۱، افغانستان به ثبات نسبی دست یافته است و طالبان اکنون تقریباً تمام ولایات را در کنترل دارند. با وجود چالشهای بزرگ انسانی، امنیتی و زیستمحیطی، ازبیکستان سیاستی عملگرایانه را اتخاذ کرده است که ترکیبی از گفتگو، کمک بشردوستانه و توسعه اقتصادی است.
ازبیکستان تاکنون در ده نوبت کمک بشردوستانه به افغانستان فرستاده است.
منطقه آزاد اقتصادی Airitom
در ۲۰۲۴، ازبیکستان منطقه آزاد اقتصادی Airitom را در ترمذ تأسیس کرد که در مرز افغانستان قرار دارد. این منطقه شامل ترمینال گمرک، زیرساخت لوجستیکی، بانک، هتل، شفاخانه و مراکز آموزشی است.
ظرفیت: جابجایی ۹۰۰ هزار تُن کالا و ۱.۵ میلیون بازدیدکننده در سال
هدف: گردش تجاری به ارزش ۱.۲ میلیارد دالر.
رشد چشمگیر تجارت دوجانبه
۲۰۲۳: حجم تجارت بینالمللی: ۸۶۶ میلیون دالر
۲۰۲۴: افزایش به ۱.۱ میلیارد دالر (بیشتر صادرات ازبیکستان)
هدف آینده: رسیدن به ۳ میلیارد دالر
۵۵۰ شرکت دارای سرمایه افغانستانی در ازبیکستان فعالیت دارند (۴۴۳ شرکت کاملاً افغانستانی)
پروژههای منطقهای کلیدی
الف) راهآهن ازبیکستان ـ افغانستان ـ پاکستان (دهلیز ترانس ـ افغان)
مزیت: کاهش ۳۰ ـ ۴۰ درصد هزینه حملونقل به بنادر اقیانوس هند
ظرفیت حملونقل:
تا سال ۲۰۳۰: ۲۲ میلیون تُن
تا ۲۰۴۰: ۳۴ میلیون تُن که ۲۰٪ آن از خاک افغانستان عبور خواهد کرد.
ب) خط برق سرخان–پولخمری
ظرفیت: ۱۰۰۰ مگاوات
هدف: اتصال شبکه برق افغانستان به آسیای مرکزی
مزیت: کاهش هزینه حملونقل از طریق برقرسانی به خط آهن حیرتان–مزارشریف
سرمایهگذاری انسانی و آموزش
از ۲۰۱۸، مرکز آموزشی افغانستانیها در ترمذ (ECTAC) بیش از ۷۰۰ دانشآموز افغانستانی را آموزش داده است (از جمله ۲۰۰ زن) در حوزههایی مانند IT، بازاریابی، زراعت، گردشگری و خیاطی.
با پشتیبانی اتحادیه اروپا و UNDP، این برنامه تا سال ۲۰۲۵ توسعه خواهد یافت.
پیشنهاد آینده: ایجاد مرکز «بازگشت و ادغام مجدد مهاجران افغانستان» در ترمذ برای بازگشت امن مهاجران افغانستان از کشورهای غربی.
چالشها و شرط موفقیت
خطرات: بیثباتی، تروریزم، فقر، افزایش تولید مواد مخدر
موفقیت سیاست ازبیکستان وابسته است به:
ثبات داخلی در افغانستان
همکاری طالبان با کشورهای همسایه
بازگشت و مشارکت نخبگان و متخصصان افغانستان
نتیجهگیری: مدل متفاوت ازبیکستان
در حالیکه بسیاری از کشورها از تعامل با طالبان پرهیز میکنند، ازبیکستان الگویی متفاوت ارائه داده که بر عملگرایی اقتصادی، دیپلماسی انسانی و اتصال منطقهای تأکید دارد.
آینده این مدل به توانایی طالبان در تضمین ثبات، و آمادگی منطقه برای گفتگو و همکاری بستگی دارد.
ترجمه و تلخیص: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: علاءالدین کاملوف و میرشاهد اسلانوف
منبع: نشنل انترست – National Interest