تحول مثبت در دستان کابل؛ نقش راهبردی افغانستان در دهلیزهای ترانزیتی شمال ـ جنوب و شرق ـ غرب
خبرگزاری دید: موقعیت جغرافیایی و جیوپولیتیک افغانستان دلایل قانعکنندهای برای توجه جهان فراهم میکند. این کشور در چهارراه دهلیزهای ترانزیتی شمال ـ جنوب و شرق ـ غرب قرار دارد و سرزمین آن سرشار از ذخایر اثباتشده نفت، گاز، آهن، فلزات غیرآهنی و دیگر منابع حیاتی است.
برگزاری نخستین کنفرانس افغانستان برای جذب سرمایهگذاری در بخش انرژی، نقطهای نمادین برای کشوری به شمار میرود که سالها از دریچه جنگ و بیثباتی دیده میشد. این نشست به ابتکار شرکت برشنا (DABS) برگزار شد و نمایندگان ۲۲ کشور در آن حضور یافتند؛ مشارکتی که نشاندهنده توجه فزاینده به ظرفیتهای اقتصادی نهفته افغانستان است.
در جریان این رویداد، تفاهمنامههایی برای تولید بیش از ۹۱۰۰ مگاوات برق و قراردادهایی برای ۲۸۴ مگاوات دیگر به امضا رسید که شامل تولید انرژی و توسعه زیرساختهای حیاتی برق است. این تعهدات فقط پروژههای فنی نیستند، بلکه نوعی سرمایهگذاری بر آینده افغانستان بهعنوان مرکز انرژی منطقهای به حساب میآیند.
از میان بازیگران اصلی این نشست، ازبیکستان جایگاه ویژهای داشت؛ هم از نظر حجم سرمایهگذاری و هم سطح بلندپروازی. تاشکند سرمایهگذاری به ارزش ۲۵۰ میلیون دالر برای احداث خطوط انتقال برق، نوسازی و توسعه ایستگاههای فرعی و سایر پروژههای زیربنایی اعلام کرد. پس از تکمیل این پروژهها، بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ مگاوات برق از ازبیکستان به افغانستان منتقل خواهد شد که به تقویت شبکه ملی شکننده این کشور کمک میکند. جدول زمانی تعیینشده برای مارچ ۲۰۲۷، نشانهای از چشمانداز میانمدت همکاریها است. افزون بر این، ازبیکستان آمادگیاش را برای گسترش همکاریها به بخشهای کشاورزی، صنعت و بهداشت نیز ابراز کرد که بیانگر راهبرد گستردهتر در تعاملات منطقهای است.
با وجود این تحولات امیدوارکننده، مسیر افغانستان بهسوی احیای اقتصادی همچنان با موانع ساختاری عمیق مواجه است. ملا عبدالغنی برادر، معاون نخستوزیر، در حاشیه این نشست بار دیگر از جامعه جهانی خواست تا محدودیتهای مالی و بانکی علیه افغانستان را لغو کند. او تأکید کرد این محدودیتها نه تنها به زیان کابل، بلکه به ضرر ثبات و رفاه کل منطقه است. پیام او روشن بود: بدون دسترسی به نظام مالی جهانی، ظرفیتهای عظیم سرمایهگذاری افغانستان در مقیاسهای کوچک، متوسط و بزرگ عملی نخواهد شد، حتی اگر کنفرانسهای متعددی برگزار شود.
موقعیت جغرافیایی و جیوپولیتیک افغانستان دلایل قانعکنندهای برای توجه جهان فراهم میکند. این کشور در چهارراه دهلیزهای ترانزیتی شمال ـ جنوب و شرق ـ غرب قرار دارد و سرزمین آن سرشار از ذخایر اثباتشده نفت، گاز، آهن، فلزات غیرآهنی و دیگر منابع حیاتی است. این عوامل افغانستان را به شریک طبیعی برای کشورهایی بدل میسازد که به دنبال تنوعبخشی به مسیرهای انرژی و لوجستیک هستند، بهویژه اعضای سازمان همکاری شانگهای (SCO).
با این حال، یک شرط نانوشته در پسِ بسیاری از این علاقهمندیها وجود دارد: شمولیت سیاسی. کارشناسان بر این باورند که تنها یک حکومت فراگیر، نماینده همه گروههای قومی و مذهبی، میتواند ثبات لازم برای جذب سرمایهگذاری پایدار را فراهم کند. در کنار این چالش سیاسی، ضرورت فوری مقابله با تروریزم و تولید مواد مخدر قرار دارد؛ دو پدیدهای که سالها انسجام داخلی و اعتبار خارجی افغانستان را تضعیف کرده است.
با وجود فضای نامطمئن کنونی، کشورهای همسایه دست روی دست نگذاشتهاند. ازبیکستان در پروژههای بزرگ استخراج طلا و مس فعال است و نزدیک به ۴۰ توافقنامه بین دولتی میان کابل و تاشکند امضا شده است. در همین حال، قزاقستان قصد دارد تجارت دوجانبه با افغانستان را به ۳ میلیارد دالر در سال برساند و تمرکزش را بر صادرات محصولات کشاورزی، کودهای معدنی و سایر کالاهای اساسی قرار دهد. پروژه مهم راهآهن تورغندی ـ هرات دوباره در دستور کار قرار گرفته و راهآهن ترانس ـ افغان که هدف آن پیوند آسیای مرکزی و جنوبی است، اهمیت راهبردی یافته است.
این دهلیز نه تنها توجه کشورهای همسایه، بلکه علاقهمندی اتحادیه اروپا، بلاروس، روسیه و دیگر بازیگران را نیز برانگیخته و نقش بالقوه افغانستان بهعنوان محور اتصال منطقهای را پررنگتر کرده است.
قدرتهای جهانی نیز کمکم توجه خود را افزایش دادهاند. در گفتگوهای چین و افغانستان در ماه آگست، پکن خواستار الحاق افغانستان به ابتکار «کمربند و راه» شد؛ اقدامی که میتواند همکاریها را در زمینه استخراج منابع و توسعه زیرساخت گسترش دهد. همزمان، وزارت معادن و پترولیم افغانستان در نشست «فوروم نفت، گاز و پتروشیمی تاتارستان ۲۰۲۵» از سرمایهگذاری روسیه در بخش نفت و گاز دعوت کرد. مقامهای افغانستان تضمین امنیت، شفافیت و فرصتهای بلندمدت را ارائه داده و تأکید کردند که ذخایر عظیم این کشور میتواند نیازهای داخلی و بازارهای بینالمللی را تأمین کند. در صورت بهرهبرداری با فناوریهای مدرن استخراج، فرآوری و انتقال، افغانستان میتواند به دهلیز انرژی حیاتی میان آسیای مرکزی و جنوبی بدل شود.
با این همه، این چشمانداز یک هشدار جدی نیز دارد: افغانستان نمیتواند فقط بر منافع خارجی تکیه کند. حکومت باید گامهای قاطع در حوزه سیاسی و اجتماعی بردارد تا اعتماد و ثبات لازم برای سرمایهگذاران ایجاد شود. بدون این بنیان، حتی امیدوارکنندهترین توافقها نیز خطر آن را دارند که به نمادهای سمبولیک تبدیل شوند، نه پروژههای تحولآفرین.
افغانستان در یک پیچ تاریخی قرار گرفته است. کنفرانس کابل نشان داد که جهان آماده تعامل است ـ هرچند با احتیاط. اینکه این تعامل به شراکت واقعی بدل شود یا نه، بستگی به توانایی خود افغانستان در ایجاد ساختار حکومتی دارد که اعتماد در داخل و خارج را جلب کند. اهمیت این لحظه بسیار بالاست: موفقیت میتواند افغانستان را به مرکز کلیدی انرژی و تجارت منطقه تبدیل کند، اما شکست خطر بازتولید همان انزوایی را در پی دارد که این نشست تاریخی میخواست از میان بردارد.
مترجم: سید طاهر مجاب – خبرگزاری دید
نویسنده: تیمور عطایف
منبع: نیوز ایزی – News.Az