منافع مشترک چین و آسیای مرکزی در افغانستان چیست؟
خبرگزاری دید: هرگاه افغانستان با چالشهای امنیتی روبرو شود، این مشکلات میتواند بر کشورهای همسایهاش نیز تأثیر بگذارد. بنابراین، ضروری است که این کشورها برای حل این چالشها همکاری کنند یا دستکم اثرات آن را بر امنیت داخلی خود کاهش دهند.
افغانستان اغلب بهعنوان «قلب آسیا» یاد میشود؛ زیرا موقعیت استراتژیک آن در چهارراه آسیای مرکزی و جنوبی قرار دارد. این جایگاه تاریخی، پیونددهنده تمدنها و مناطق گوناگون بوده است. علاوه بر این، افغانستان از طریق دهلیز باریک واخان به چین متصل است.
هرگاه افغانستان با چالشهای امنیتی روبرو شود، این مشکلات میتواند بر کشورهای همسایهاش نیز تأثیر بگذارد. بنابراین، ضروری است که این کشورها برای حل این چالشها همکاری کنند یا دستکم اثرات آن را بر امنیت داخلی خود کاهش دهند.
چین و ازبیکستان بهتازگی در تاشکند درباره وضعیت کنونی افغانستان گفتگو کردند. محور این گفتگوها تلاشهای بینالمللی برای رسیدگی به چالشهای جاری تحت حاکمیت طالبان بود. این مذاکرات میان «یو شیائویونگ» نماینده ویژه چین در امور افغانستان و همتای ازبیکی او «عصمتالله ایرگشف» برگزار شد.
گفتگوها نهتنها بر تحلیل آخرین تحولات افغانستان تمرکز داشت، بلکه بر اهمیت همکاری عملی میان تاشکند و پکن در قبال افغانستان نیز تأکید شد. وزارت خارجه ازبیکستان اعلام کرد: «طرفین درباره وضعیت تلاشهای منطقهای و بینالمللی برای حل بحران افغانستان و رویدادهای سطح بالای پیشرو مرتبط با افغانستان بحث کردند. این دیدار در فضایی سازنده برگزار شد و علاقه متقابل دو طرف برای توسعه گفتگوهای عملی میان تاشکند و پکن را تأیید کرد.»
هرچند نه چین و نه ازبیکستان حکومت طالبان را به رسمیت نمیشناسند، اما هر دو کشور روابط سیاسی و اقتصادی خود را با این حکومت برقرار کردهاند.
پیش از دیدار دوجانبه چین و ازبیکستان درباره افغانستان، ازبیکستان در ۲۶ آگست میزبان نخستین نشست تاریخی نمایندگان ویژه جمهوریهای آسیای مرکزی درباره افغانستان بود. این ابتکار از سوی ازبیکستان صورت گرفت و نمایندگانی از قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان نیز حضور داشتند. وزارت خارجه ازبیکستان اعلام کرد که این نشست با هدف توسعه همکاری منطقهای و تبادل دیدگاهها پیرامون مسایل کلیدی افغانستان برگزار شد.
همه کشورهای شرکتکننده بهطور مشترک تأکید کردند که توسعه یک رویکرد کارآمد در قبال افغانستان از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه این کشور از نظر جغرافیایی در نزدیکی آنها قرار دارد و روابط فرهنگی، تاریخی و اقتصادی با آنان دارد. نمایندگان همچنین تعهد خود را برای ایجاد رویکردی واقعبینانه و متوازن جهت برقراری صلح و ثبات در افغانستان نشان دادند.
افزون بر این، آنان بر ضرورت ایجاد یک بستر منطقهای مستقل و باثبات که بازتابدهنده منافع و نگرانیهای مشترک آسیای مرکزی باشد، تأکید کردند. قرار است این گروه بهطور منظم در چارچوب نشستهای مشورتی سران کشورهای آسیای مرکزی گرد هم آیند. این نشستها مقدمهای برای نشست مشورتی سازمان همکاری شانگهای (SCO) درباره افغانستان بود که در ۱۱ و ۱۲ سپتامبر در دوشنبه تاجیکستان برگزار شد.
این نشست به ریاست تاجیکستان برگزار گردید و شرکتکنندگان از کشورهای عضو درباره وضعیت کنونی افغانستان و تأثیر آن بر منطقه سازمان همکاری شانگهای گفتگو کردند. آنان همچنین «اطلاعات مربوط به تعامل کشورهای عضو با افغانستان برای تأمین امنیت، ثبات و توسعه پایدار این کشور را تبادل کردند و به مسایل مربوط به فعالیت گروه تماس سازمان همکاری شانگهای – افغانستان نیز پرداختند.»
این گروه تماس در سال ۲۰۰۶ و پس از امضای پروتکلی در پکن در سال ۲۰۰۵ تشکیل شد تا پیشنهادها و توصیههایی برای همکاری میان سازمان همکاری شانگهای و افغانستان در زمینههای مورد علاقه مشترک ارائه کند.
پیش از این نشست، دبیرکل سازمان همکاری شانگهای، «نورلان یرمکبایف»، اعلام کرده بود که «تعامل کشورهای عضو با حکومت طالبان در موضوعات امنیتی در دستور کار خواهد بود.» او همچنین یادآور شد که «افغانستان همچنان با چالشهای اجتماعی، محدودیت بر حقوق زنان و تهدیدهای تروریستی روبهرو است و کشورهای عضو سازمان در مورد این مشکلات اجماع دارند.»
چین و کشورهای آسیای مرکزی بهعنوان اعضای سازمان همکاری شانگهای، نگرانیهای مشترکی در مورد افغانستان دارند. این موضوع در دومین نشست سران چین – آسیای مرکزی در ماه جون نیز مطرح شد. در این نشست، «شی جین پینگ» رئیسجمهور چین در سخنرانی اصلی خود گفت: «افغانستان همسایه نزدیک ماست. ما باید هماهنگیها را تقویت کنیم تا این کشور بتواند ظرفیت توسعه خود را افزایش دهد و در آینده نزدیک به صلح، ثبات، بازسازی و توسعه دست یابد.»
بهعنوان همسایگان افغانستان، چین و کشورهای آسیای مرکزی منافع مشترکی در این کشور دارند و خواهان افغانستانی صلحآمیز، شکوفا و باثبات هستند. علاوه بر این منافع، منابع غنی طبیعی افغانستان نیز برای آنها جذابیت دارد.
هرچند قرارداد اخیر نفت حوزه آمو دریا میان طالبان و چین لغو شد، اما پکن همچنان شریک بالقوه مهمی برای طالبان محسوب میشود. با این حال، کشورهای آسیای مرکزی، بهویژه قزاقستان و ازبیکستان، نیز شریکان مناسبی برای طالبان بهشمار میآیند.
گزارشها حاکی است که طالبان ممکن است از شرکتهای روسی برای انجام این پروژه نفتی دعوت کند، بهویژه از آنجا که مسکو اوایل امسال رسماً طالبان را بهعنوان دولت قانونی کابل به رسمیت شناخته است. این شناسایی میتواند سرمایهگذاریهای روسیه در افغانستان را تشویق کند. در همین حال، نزدیکی جغرافیایی کشورهای آسیای مرکزی آنها را به شرکای عملی تبدیل میکند، زیرا بهخوبی با چالشهای افغانستان آشنا هستند.
با این حال، در شرایط کنونی بعید است که طالبان بتوانند خود را بهطور کامل از چین دور کنند. در عوض، طالبان احتمالاً تلاش خواهند کرد همه کشورهای ممکن، از جمله چین، روسیه و کشورهای آسیای مرکزی را در استخراج منابع طبیعی افغانستان دخیل سازند.
مترجم: سید طاهر مجاب ـ خبرگزاری دید
نویسنده: محمد مراد
منبع: دیپلمات – Diplomat